6η Ενότητα

Ο άνθρωπος ως πολίτης

Αριστοφάνης Εκκλησιάζουσες (μετάφρ. Κ. Ταχτσής)

«Οι γυναίκες της Αρχαίας Αθήνας με επικεφαλής την Πραξαγόρα μεταμφιέζονται σε άντρες και ψηφίζουν στην Εκκλησία του δήμου να δοθεί η εξουσία στις γυναίκες. Οι γυναίκες αποφασίζουν, εκτός των άλλων, να μην υπάρχει ατομική ιδιοκτησία, οπότε ο κάθε πολίτης πρέπει να δώσει την κτηματική περιουσία και τα χρήματά του στο Κράτος…»

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Καλέ, δεν είμαστε με τα καλά μας! Τρελαθήκανε, αν φαντάζονται πως θα τους δώσω εγώ τα πράματά μου. Μα τον Ποσειδώνα, ποτέ των ποτών! Θα περιμένω πρώτα να δω πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση, θα το σκεφτώ και βλέπουμε. Ακούς εκεί -να πάω λέει να τους παραδώσω όλες μου τις οικονομίες- πράματα που 'χω ιδρώσει να τα φτιάξω… Τί κάνεις εσύ εδώ; Γιατί έβγαλες τα πράματά σου στο δρόμο - μετακομίζεις ή τα πας για ενέχυρο;

ΧΡΕΜΗΣ Ούτε το 'να ούτε τ' άλλο.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Τότε, γιατί τα 'βαλες έτσι στη γραμμή; Τα πουλάς;

ΧΡΕΜΗΣ Κάθε άλλο. Πηγαίνω να τα παραδώσω στο κράτος σύμφωνα με το νέο νόμο.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Το λες με τα σωστά σου;

ΧΡΕΜΗΣ Με τα σωστότατα.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Μα το Δία, πες μου, σου 'χει στρίψει;

ΧΡΕΜΗΣ Πώς μου 'χει στρίψει;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Τι θα πει πώς - έτσι.

ΧΡΕΜΗΣ Δηλαδή είναι κακό να πειθαρχεί κανείς στους νόμους;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Ποιους νόμους, βρε φουκαρά μου!

ΧΡΕΜΗΣ Τους νόμους - τους νόμους που ψηφίζονται.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Που ψηφίζονται, λέει. Α, μα εσύ 'σαι ανόητος.

ΧΡΕΜΗΣ Ανόητος; Εγώ;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Εμ, ποιος, εγώ; Ο μεγαλύτερος ηλίθιος της Αθήνας.

ΧΡΕΜΗΣ Γιατί δηλαδή, επειδή είμαι νομοταγής;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Κι έχεις την εντύπωση πως οι νομοταγείς είν' έξυπνοι;

ΧΡΕΜΗΣ Αυτός δεν είν' ο ορισμός του μυαλωμένου ανθρώπου;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Κολοκύθια! Νομοταγείς είναι μονάχα οι βλάκες, κακομοίρη μου.

ΧΡΕΜΗΣ Δηλαδή εσύ δεν έχεις σκοπό να παραδώσεις;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Αστειεύεσαι; Άσε να δούμε πρώτα τί θα κάνει ο κοσμάκης, και βλέπουμε.

ΧΡΕΜΗΣ Τι άλλο θα κάνει - θα παραδώσει.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Να το δω και να μην το πιστέψω.

ΧΡΕΜΗΣ Πάντως, απ' τις συζητήσεις που ακούω στο δρόμο, όλοι έτσι λένε.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Ουχ, τι λένε τώρα!

ΧΡΕΜΗΣ θα τα φορτώσουν, λέει, στον ώμο και θα πάνε να τα δώσουν.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ θα τα φορτώσουν - βέ-ε-βαια!

ΧΡΕΜΗΣ Α, θα με τρελάνεις - εσύ δεν πιστεύεις σε τίποτα.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Τί να πιστέψει πια κανείς, τί να πιστέψει.

ΧΡΕΜΗΣ Που να σε πάρει ο Δίας και να σε σηκώσει.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Ω, καλά - από σηκώματα πια πήξαμε… Μα δε μου λες -όχι, σοβαρά τώρα- νομίζεις πως υπάρχει άνθρωπος γνωστικός που θα πάει να παραδώσει τα υπάρχοντά του; Αυτό το πράμα, βρε παιδί μου, δεν είναι μεσ' στις παραδόσεις μας - δεν είμαστε εμείς απ' αυτούς που δίνουν εύκολα. Εμάς μας αρέσει να τα παίρνουμε. Είμαστε σαν τους θεούς μας. Το βλέπεις και στα χέρια των αγαλμάτων τους. Πας να προσευχηθείς να σου κάνουμε μια χάρη, κι αυτοί απλώνουν την παλάμη, όχι για να σου δώσουν, μα σαν να θέλουν να σου πάρουν.

ΧΡΕΜΗΣ Ωχ, άσε με τώρα καημένε, άσε με να κάνω τη δουλειά μου, γιατί όλ' αυτά θέλουνε δέσιμο. Πού στην ευχή είναι το λουρί μου…

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Δηλαδή, σοβαρά, θα τα πας;

ΧΡΕΜΗΣ Ναι, που να πάρει ο Δίας. Να δέσω μόν' αυτά τα στρίποδα.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Ε ρε, βλακεία που σε δέρνει! Αντί να περιμένεις πρώτα να δεις τί θα κάνουνε οι άλλοι, για να -

ΧΡΕΜΗΣ Να κάνω τί;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Να κερδίσεις χρόνο, βρε παιδί μου. Παρελκυστική πολιτική, δεν καταλαβαίνεις τώρα;

ΧΡΕΜΗΣ Και τι θα βγάλω;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Πώς τι θα βγάλεις; Πες πως γίνεται σεισμός. Πρώτη φορά είναι; Ή καμιά μεγάλη πυρκαϊά. Ή, εκεί που πάνε όλοι να παραδώσουνε τα πράματά τους, βλέπουνε να περνάει στο δρόμο μια μαύρη γάτα και γυρίζουνε στο σπίτι τους - τόσο μπουμπουνοκέφαλος είσαι;

ΧΡΕΜΗΣ Νόστιμο θα 'τανε να κάθομαι να δένω, κι ύστερα να μην ξέρω τί να τα κάνω.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Έλα ντε! Τι φοβάσαι - μη χάσεις τη σειρά σου; Μην ανησυχείς καθόλου, όποτε και να τα πας, θα τα δεχτούνε.

ΧΡΕΜΗΣ Και πού τα ξέρεις εσύ όλ' αυτά;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Χρειάζεται σοφία; Ξέρω αυτούς εδώ, καημένε. Τη μια λένε και την άλλη ξελένε.

ΧΡΕΜΗΣ Κι εγώ σου λέω πως θα τα πάνε.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Κι αν δε τα πάνε;

ΧΡΕΜΗΣ Θα τα πάνε.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Κι αν τους εμποδίσουν άλλοι;

ΧΡΕΜΗΣ Θα πέσει ξύλο.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Κι αν τις φάνε;

ΧΡΕΜΗΣ Θα τα παρατήσω κι εγώ στο δρόμο και θα φύγω.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Κι αν στα κλέψουν;

ΧΡΕΜΗΣ Α, που να σκάσεις πια!

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Κι αν σκάσω εγώ, θα βγάλεις εσύ τίποτα;

ΧΡΕΜΗΣ Σκάσ' εσύ κι ας μη βγάλω.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Ώστε τ' αντέχει η καρδιά σου να πας να τους τα δώσεις;

ΧΡΕΜΗΣ Τ' αντέχει. Νά, βλέπω και τους γείτονες - αρχίσανε κι αυτοί να κουβαλάνε.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Μου είναι αδύνατο να φανταστώ τον Αντισθένη το σπαγκοραμμένο να δίνει τα υπάρχοντά του. Θα προτιμούσε να βγάζει επί ένα μήνα τ' άντερά του, παρά να βγάλει απ' το πουγκί του να συνεισφέρει κι αυτός κάτι.

ΧΡΕΜΗΣ Μωρέ, άσε μας ήσυχους.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Και τί θα δώσουν μερικοί αδέκαροι καλλιτέχνες, σαν τον Καλλίμαχο το χορογράφο;

ΧΡΕΜΗΣ Πιο πολλά από κάτι εκατομμυριούχους σαν τον Καλλία.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Ε, λοιπόν, αυτός ο άνθρωπος δεν έχει καθόλου μυαλό -να πάει να δώσει την περιουσία του.

ΧΡΕΜΗΣ Πολύ τραγικά μας τα λες.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Τί τραγικά, βρε άνθρωπέ μου. Σαν να μην ξέρουμε τώρα τί θα γίνεται κάθε μέρα με κάτι τέτοιους νόμους. Δε θυμάσ' εκείνο το νόμο για τ' αλάτι, που δεν εφαρμόστηκε ποτέ;

ΧΡΕΜΗΣ Τον θυμάμαι.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Και τον άλλο με τις χάλκινες δραχμές, που αντί να μας βγει σε καλό, οδήγησε στην υποτίμηση;

ΧΡΕΜΗΣ Αν τον θυμάμαι λέει! Η ψυχούλα μου το ξέρει τί ακριβά τον πλήρωσα. Μόλις είχα πουλήσει τα σταφύλια, θυμάμαι, κι οι χάλκινες δραχμές έτρεχαν κι απ' τα μπατζάκια μου. Πάω, λοιπόν, στην αγορά να ψωνίσω αλεύρι κι εκεί που κράταγα το τσουβάλι ανοιχτό, φωνάζει ο κήρυκας: «Αποσύρονται οι χάλκινες δραχμές απ' την κυκλοφορία! Του λοιπού θα γίνονται δεκτές μόνον οι ασημένιες»!

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Τί πας μακριά, καημένε. Πέρσι ακόμα δε νομίζαμ' όλοι πως θα μαζευόντουσαν σαράντα τάλαντα απ' την ειδική εισφορά που' χε προτείνει ο συνονόματος του συχωρεμένου του Ευριπίδη; Κι όλος ο κόσμος έλεγε, «βρε, τί χρυσό παιδί αυτός ο Ευριπίδης, μόνο μ' αυτό το μέτρο θα βγούμε απ' το αδιέξοδο». Κι ύστερα, όταν είδαμε πως, αντί για καλύτερα, πηγαίναμε χειρότερα, του πετάξαμε κατράμια και τον κάναμε μαύρο;

ΧΡΕΜΗΣ Τώρα δεν είναι πια το ίδιο, κύριε έξυπνε. Τότε κυβερνούσαμε εμείς. Τώρα κυβερνάνε οι γυναίκες.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Ο Ποσειδώνας να βάλει το χέρι του. Γιατί, στο λέω γω και να το ξέρεις: αυτές οι κατρουλούδες θα τα κάνουν μούσκεμα.

ΧΡΕΜΗΣ Ωχ, καημένε. Ανοίγεις το στόμα σου και δεν ξέρεις τί λες. Παιδί! Φέρ' το κοντάρι να φορτώσουμε.

ΚΗΡΥΚΑΙΝΑ Επείγουσα ανακοίνωση! Αθηναίοι πολίτες! Καλείσθε όλοι απ' τη νέα μας κυβέρνηση σύμφωνα με το νόμο που ισχύει από σήμερον να πάτε το ταχύτερον στην κλήρωση του λαχείου, για να πληροφορηθείτε πού θα φάτε! Τα τραπέζια είν' έτοιμα μ' ό,τι τραβά η καρδιά σας. Στ' ανάκλιντρα στρώσαν προβιές και μαξιλάρια για τα οπίσθιά σας. Τα κρασιά όπου νά' ναι φτάνουν. Τα τηγάνια είναι στη φωτιά. Έχουμε διάφορα παστά, ξιφιό σουβλάκι, λαγό στη σκάρα, φρούτα κι αμυγδαλωτά. Τα κορίτσια μας μ' ανθόνερο προσμένουν στη σειρά κι αυτά, για να σας ράνουν. Κι από τις ανύπαντρες, όσες δεν πλέκουνε στεφάνια, σας περνάν τη φάβα σας από τα τρυπητά. Μια ομάδα αξιωματικών πλένει μέσα - έξω τ' άπλυτα των γυναικών. Ο Γέρων πέταξε το επίσημο ένδυμά του, φόρεσ' ανοιχτή χλαμύδα και τα σάνταλά του, και τη στιγμή αυτή τον βλέπουμε παρέα μ' άλλον έναν ογδοντάρη νεαρό να προχωράνε, κάτι λέει ο ένας στον άλλο και γελάνε… Να και το ψωμί ζεστό - ζεστό. Ελάτε το λοιπόν, ελάτε. 'Τοιμάστε τα δοντάκια σας να φάτε!

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Εγώ λέω να πηγαίνω. Αφού είναι κυβερνητική απόφαση, είμαι υποχρεωμένος να συμμορφωθώ.

ΧΡΕΜΗΣ Πού πας, αφού δεν έχεις παραδώσει τίποτα.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Τί θα πει πού πάω - να φάω. Δεν άκουσες τί είπε;

ΧΡΕΜΗΣ Ε λοιπόν, αν σου δώσουνε να φας πριν παραδώσεις την περιουσία σου, θα πει πως πράγματι δεν έχουνε μυαλό.

Σκίτσα: Γ. Ακοκαλίδης

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Θα παραδώσω, βρε αδερφέ, θα παραδώσω.

ΧΡΕΜΗΣ Πότε;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Ε, εδώ θα σκοντάψουμε τώρα;

ΧΡΕΜΗΣ Για ξαναπές το αυτό, γιατί δεν το κατάλαβα.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Είναι άλλοι που θα παραδώσουνε πολύ μετά από μένα.

ΧΡΕΜΗΣ Κι αυτό σου δίνει εσένα το δικαίωμα να πά' να φας;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Τι θες να κάνω; Κάθε μυαλωμένος άνθρωπος έχει καθήκον να βοηθάει το κράτος.

ΧΡΕΜΗΣ Τρώγοντας, ε; Κι αν δε σ' αφήσουνε να μπεις;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Θα σκύψω και θα τρυπώσω, καημένε.

ΧΡΕΜΗΣ Θα φας φάπα.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Θα τις καταγγείλω για άδικη επίθεση.

ΧΡΕΜΗΣ Κι αν σε πάρουν στο ψιλό;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Θα σταθώ στην είσοδο, και -

ΧΡΕΜΗΣ Και;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Την ώρα που περνάν τους δίσκους με τα φαγιά, θ' αρπάξω ό,τι μπορώ.

ΧΡΕΜΗΣ Τώρα κατάλαβα. Πέρασε λοιπόν πρώτος. Άντε, σήκω και σύ, κύριε Σίκων, και σύ κύριε Καθησόπουλε, και φορτωθείτε τα πράματα.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Στάσου να σε βοηθήσω κι εγώ λίγο.

ΧΡΕΜΗΣ Όχι, ευχαριστώ, δεν μας χρειάζεται. Αν νομίζεις πως θα κάνεις το κομμάτι σου με τα δικά μου πράματα, σε γελάσανε!.. Μικρέ, πάμε!

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ Δε γίνεται - πρέπει να βρω έναν τρόπο, και την περιουσία μου να κρατήσω, και να τρώω τζάμπα απ' το Δημόσιο. Σαν να μην τα ξέρουμε τώρα τα κόλπα… Το βρήκα! Βέβαια! Αυτό θα κάνω! θα στριμωχτώ κι εγώ ανάμεσα στους άλλους. Α, όλα κι όλα - πρέπει ν' ακολουθεί κανείς το γενικό ρεύμα.

Αριστοφάνης (445-385 π.Χ.): Κορυφαίος κωμικός ποιητής στην Αρχαία Αθήνα.Σήμερα σώζονται έντεκα κωμωδίες του, οι: Αχαρνής, Ιππής, Νεφέλαι, Σφήκες, Ειρήνη, Όρνιθες, Λυσιστράτη, Θεσμοφοριάζουσαι, Βάτραχοι, Εκκλησιάζουσαι, Πλούτος.