Γιάννης Ψυχοπαίδης

ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟΤΗΤΑ, εκδ. Κέδρος

Είναι μοιραίο σε μια κοινωνία όπου η προσφορά και η ζήτηση κινούν το ρου της Ιστορίας και όπου το θέαμα -δηλαδή το περιτύλιγμα- καθορίζει κυρίως την αξία του εμπορεύματος, η τέχνη να μην μπορεί και, το τραγικότερο, να μη θέλει να αποτελέσει εξαίρεση. Η ψεύτικη κοσμικότητα έχει υποκαταστήσει τον εσωτερικό διάλογο. Η τέχνη έχει υπαχθεί σε επίδειξη και η επίδειξη έχει αναχθεί σε τέχνη. Οι κοσμικές συγκεντρώσεις παίζουν ένα ρόλο χρηματιστηριακής αξιολόγησης στην τέχνη, στο βαθμό που δε διαθέτουμε πράγματι τα πνευματικά εκείνα μετοχικά κεφάλαια, που θα ορίσουν το έργο τέχνης όχι μόνο σαν εμπόρευμα.

Όλα αυτά βέβαια δεν είναι καθόλου καινούρια. Τα «κατά συνθήκη ψεύδη» που χαρακτηρίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις θα ήταν παράδοξο να μη διαπερνούν και τη σχέση του ανθρώπου με τον πνευματικό του πολιτισμό. Αυτό έχει να κάνει με τη φύση της κοινωνίας όσο και της τέχνης.

Η κοινωνία εμπορευματοποιεί καθετί που παράγεται μέσα της, ακόμα κι αν αυτό -η τέχνη- δεν είναι ούτε τόσο εύπεπτο ούτε το ιδανικό αισθητικό επιδόρπιο. Υπάρχουν πολιτιστικά αγαθά που παράγονται για να καταναλωθούν εύκολα, αλλά ακόμα και αυτά που καθίζουν λίγο στο λαιμό, η κοινωνία ξέρει να τα εντάσσει σ' έναν καταναλωτικό χώρο τόσο ισοπεδωτικό, που τους στερεί την οξύτητα και την κριτική διάσταση.

Τα έργα τέχνης, όπως παρουσιάζονται έτσι, δίπλα σε χιλιάδες άλλες αισθητικές μορφές -με σκοπό την άκριτη κατανάλωση και όχι την κατανόηση- χάνουν την ιστορικότητά τους, δηλαδή την καταλυτική τους ικανότητα να λειτουργήσουν μέσα στο χώρο και στο χρόνο ως σχόλιο και παρέμβαση.

Ο Γ. Ψυχοπαίδης είναι καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών στην Αθήνα.