2.5 Οι επιστήμες

Η ταξινόμηση της γνώσης, που ξεκίνησε τον 4ο αι. π.Χ. με τον Αριστοτέλη, στη διάρκεια των ελληνιστικών χρόνων συστηματοποιήθηκε. Η εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου που είχε και το χαρακτήρα ένοπλης εξερεύνησης συνέβαλε προς αυτή την κατεύθυνση.

Χάλκινη προτομή του Επίκουρου (2ος αι. μ.Χ.). Ο Επίκουρος, Αθηναίος κληρούχος από τη Σάμο, ίδρυσε στην Αθήνα φιλοσοφική σχολή στην περιοχή που ονομαζόταν Κήπος. (Νεάπολη, Εθνικό Μουσείο)

Οι γεωγραφικές γνώσεις διευρύνθηκαν με την ανακάλυψη νέων περιοχών, άγνωστων μέχρι τότε στους Έλληνες. Ο Νέαρχος, ένας από τους στρατηγούς του Αλέξανδρου, πραγματοποίησε και περιέγραψε τον παράπλου των ακτών του Ινδικού ωκεανού. Ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης κατόρθωσε να φτάσει μέχρι το βορειότερο άκρο της Αγγλίας και ο Ερατοσθένης, βασισμένος στις πληροφορίες άλλων και σε έρευνες δικές του, κατασκεύασε έναν παγκόσμιο χάρτη που, παρά τις ατέλειες, αποτελεί σημαντικό επίτευγμα για εκείνους τους χρόνους.

Αντίγραφο ρωμαϊκού -ψηφιδωτού του 3ου αι. μ.Χ. Παρουσιάζει τον Αρχιμήδη πάνω από τις μελέτες του και τον Ρωμαία στρατιώτη που είναι έτοιμος να τον σκοτώσει. Είναι γνωστό ότι πριν δεχτεί το χτύπημα πρόλαβε να πει τη φράση: «μή μου τους κύκλους τάραττε». (Φραγκφούρτη, Δημοτικό Ινστιτούτο Τέχνης)

Παράλληλα με τις γεωγραφικές γνώσεις εξελίσσονται και οι αστρονομικές. Οι γνώσεις των λαών της Μεσοποταμίας για τα αστέρια μελετήθηκαν με μεγαλύτερη σπουδή. Η σφαιρικότητα της γης και η διπλή κίνηση της, γύρω από τον άξονά της και τον ήλιο, ήταν θεωρίες που διατυπώθηκαν για πρώτη φορά από τον Αρίσταρχο το Σάμιο.

Ανατομικά και ιατρικά εργαλεία των ελληνιστικών χρόνων. Η ανατομία ήταν ο κλάδος της ιατρικής που αναπτύχθηκε ιδιαίτερα κατά τους ελληνιστικούς χρόνους. Πατέρας της ανατομίας θεωρείται ο Ηρόφιλος από τη Χαλκηδόνα, ο οποίος έζησε και έκανε τις έρευνες του στην Αλεξάνδρεια. (Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο)

Οι αστρονομικές έρευνες θα ήταν αδύνατες, εάν δεν υπήρχε παράλληλη πρόοδος των μαθηματικών. Σημαντικό κέντρο ανάπτυξης τους ήταν η Αλεξάνδρεια και σπουδαιότερος εκπρόσωπος ο Ευκλείδης, γνωστός από το έργο του «Στοιχεία», το πιο διαδεδομένο και διαβασμένο βιβλίο μετά την Αγία Γραφή. Οι φυσικές επιστήμες καλλιεργήθηκαν από τον Αρχιμήδη το Συρακούσιο. Ασχολήθηκε με πολλά θέματα της φυσικής επιστήμης, όπως το ειδικό βάρος των σωμάτων, τους μοχλούς, τα κάτοπτρα και άλλα. Κέντρο των φυσιογνωστικών επιστημών ήταν η Αλεξάνδρεια. Κοντά στα ανάκτορα υπήρχε κήπος ζωολογικός και βοτανικός, στον οποίο εργάστηκαν πολλοί ερευνητές μελετώντας ιδιαίτερα τα νέα ζώα και φυτά που έγιναν γνωστά από τις χώρες της Ανατολής. Στην Αλεξάνδρεια ο Ηρόφιλος συνέβαλε στην πρόοδο της βιολογίας με τις έρευνες του για το νευρικό σύστημα και την κυκλοφορία του αίματος. Οι ιατρικές γνώσεις, εξάλλου, που είχαν τις βάσεις τους στη διδασκαλία του Ιπποκράτη (5ος αι. π.Χ.), εξελίχθηκαν προς νέες κατευθύνσεις. Τη συστηματοποίηση των ιατρικών γνώσεων θα επιτύχει αργότερα, το 2ο αι. μ.Χ., ο Γαληνός από την Πέργαμο.