Αφιέρωμα ΤΣΑΡΛΣ ΚΑΠΤΣΑΝ Αναλυτής και Καθηγητής Το τέλος της αυτοκρατορίας

ΑΜΑΛΙΑ ΝΕΓΡΕΠΟΝΤΗ

"Οι ΗΠΑ πάσχουν από αλαζονεία και είναι ηθική υποχρέωση της Ευρώπης να τις ανασύρουν από αυτήν. Το τέλος της αμερικανικής παντοδυναμίας βρίσκεται προ των πυλών. Ο πόλεμος εναντίον του Ιράκ θα επιταχύνει την - αναπόφευκτη - άνοδο της Ευρώπης και την πτώση των ΗΠΑ. Ελπίζω οι δύο οντότητες να είναι ανταγωνίστριες και όχι αντίπαλοι".

Επιφανής Αμερικανός αναλυτής, από τους κορυφαίους συνεργάτες του Council on Foreign Relations ο Τσαρλς Κάπτσαν ήταν μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας επί κυβέρνησης Κλίντον.

"Το Τέλος της Αμερικανικής Εποχής: Η Εξωτερική Πολιτική των ΗΠΑ και η Γεωπολιτική του Εικοστού Πρώτου Αιώνα". Είναι το νέο έργο σας που προκαλεί σωρεία αντιδράσεων και απασχολεί ειδικούς σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, κυβερνητικούς παράγοντες και ΜΜΕ, στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Πώς ισχυρίζεστε αυτό, την στιγμή που οι ΗΠΑ, μοναδική πλέον υπερδύναμη, βρίσκονται - και το δείχνουν! - σε ένα σημείο απαράμιλλης ισχύος;

"Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου θεωρείται ευρέως ότι σηματοδοτεί την απόλυτη νίκη της φιλελεύθερης δημοκρατίας και τον θρίαμβο του καπιταλισμού, ανοίγοντας στις ΗΠΑ τον δρόμο για μία νέα ιστορική εποχή υπερίσχυσης και ευμάρειας. Η αλήθεια όμως είναι ότι το τέλος του Ψυχρού Πολέμου σημείωσε την αρχή του τέλους της παγκόσμιας κυριαρχίας των ΗΠΑ. Και η νέα πρόκληση προς τις ΗΠΑ ήδη αναδύεται.

Και γρήγορα μάλιστα. Αυτή η απειλή δεν προέρχεται ούτε από το Ιράκ, ούτε από τον ισλαμικό κόσμο, ούτε από την Κίνα, αλλά από την Ευρώπη. Από μία Ευρώπη που διαρκώς ενοποιείται, και της οποίας η οικονομία ήδη ανταγωνίζεται αυτήν των ΗΠΑ. Όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση γίνει ομοσπονδία και αποκτήσει στρατιωτική ισχύ δική της - δύο πράγματα που θα γίνουν, επειδή δεν υπάρχει άλλος δρόμος - θα γίνουμε μάρτυρες του τέλους, όχι της ιστορίας, αλλά της εποχής της αμερικανικής παγκόσμιας κυριαρχίας, της αμερικανικής εποχής. Και μάρτυρες της ανόδου της Ευρώπης.

Είναι ο πόλεμος στο Ιράκ, ένα ακόμα μέσον για την περαιτέρω υλοποίηση και εδραίωση της υπεροχής των ΗΠΑ - τόσο αντικειμενικά όσο και στα μάτια του κόσμου;

"Βέβαια και είναι! Γεγονός όμως είναι, ότι σχεδόν κάθε μέλος της κυβέρνησης Μπους πιστεύει ότι ο πόλεμος εναντίον του Ιράκ θα βοηθήσει τις ΗΠΑ να πετύχουν κάτι διαφορετικό. Μάλιστα, είναι τέτοια η εμπιστοσύνη των ΗΠΑ στην υπεροχή τους, που πιστεύουν ότι καμία άλλη χώρα ή οντότητα δεν θα μπορούσε καν να σκεφθεί να γίνει υπερδύναμη, ή έστω μεγάλη δύναμη που θα μπορούσε να τις ανταγωνιστεί. Κάνουν πολύ μεγάλο λάθος. Όπως η Ρώμη υποτιμούσε το Βυζάντιο, έτσι και οι ΗΠΑ θεωρούν ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να γίνει ανταγωνιστής τους".

Αυτές τις ημέρες ζούμε την διαμάχη των Γαλλογερμανών με τις ΗΠΑ. Πιστεύετε ότι ο πόλεμος εναντίον του Ιράκ θα μπορούσε να αποτραπεί από τους Ευρωπαίους, ή είναι απλώς όλα λόγια;

"Η Ευρώπη δεν έχει γίνει ακόμα μια ολοκληρωμένη συλλογική οντότητα που αρθρώνει ενιαίο λόγο, δηλαδή δεν έχει γίνει ακόμα ομοσπονδία, οπότε δεν έχει ακόμα την ισχύ που πιστεύω ότι πολύ σύντομα θα αποκτήσει. Προς το παρόν, είναι αλήθεια ότι οι Ευρωπαίοι λένε πολλά λόγια, πολλά εκ των οποίων δεν εννοούν, αλλά εν μέρει, σοβαρεύουν. Αυτό φαίνεται τόσο από το ότι δεν λύγισαν στις αμερικανικές πιέσεις για την Τουρκία, στην Σύνοδο Κορυφής της Κοπεγχάγης, όσο και από την θέση τους για το Ιράκ. Πιστεύω ότι, αυτές τις ημέρες, την ώρα που μιλάμε, η Ευρώπη κάνει νέα αρχή.

Τώρα που, όπως λέει ο Τζέρεμι Ρίφκιν, τελειώνει η εποχή του πετρελαίου, και - εσείς - τελειώνει η ηγεμονία των ΗΠΑ, θα μπούμε σε μία ιστορική περίοδο μεγάλης ανασφάλειας και απειλών. Δεν θα ήταν λοιπόν η κατάλληλη στιγμή για μία παγκόσμια διακυβέρνηση;

"Αυτό θα ήταν το ευκταίο, αλλά δεν το βλέπω να γίνεται. Η πλήρης αποκοπή της Ευρώπης από τις ΗΠΑ θα γίνει πολύ γρήγορα, και είναι μία εξέλιξη που δεν μπορεί να αποτραπεί. Μπορεί να επιβραδυνθεί. Αλλά, θα γίνει. Όταν μία οντότητα αποκτά πολιτική, στρατιωτική, πολιτισμική, και πνευματική εξουσία, και μία αίσθηση αξιοπρέπειας, τότε θα αναζητήσει την ισχύ που της αντιστοιχεί. Εμένα η ευχή μου είναι οι ΗΠΑ και η Ευρώπη να γίνουν ανταγωνιστές και όχι εχθροί".

Τι ρόλο παίζει η κουλτούρα και ο πολιτισμός της Ευρώπης στην άνοδό της;

"Θέματα όπως είναι η πολιτική κουλτούρα, συνήθως χειραγωγούνται από τους ισχυρούς, ανάλογα με τις σκοπιμότητες και τα συμφέροντα. Τώρα, εδώ και κάποιον καιρό, οι διαφορές στην πολιτική κουλτούρα της Ευρώπης σε σχέση με αυτήν των ΗΠΑ, γίνονται διαρκώς εντονότερες. Αλλά δεν μπορώ να φανταστώ τις ΗΠΑ να πολεμούν εναντίον της Ευρώπης".