Ραντεβού με την εξέλιξη

DΝΑ: 50 χρόνια πριν, δύο επιστήμονες «διάβασαν» τον κώδικα της ζωής

Πριν από 50 χρόνια, εκείνο το Σάββατο της 28ης Φεβρουαρίου 1953, οι δύο νεαροί επιστήμονες που μπήκαν στο «Ιγκλ», ένα σκοτεινό παμπ του Κέμπριτζ, είχαν να κάνουν μια σοβαρή αναγγελία στους θαμώνες που έτρωγαν το μεσημεριανό τους: είχαν ανακαλύψει το μυστικό της ζωής.

Ο Φράνσις Κρικ (αριστερά) και ο Τζέιμς Γουότσον σήμερα. Κάτω, οι δύο επιστήμονες το 1953

Με την αποκάλυψη της χημικής δομής του DNA, του βιβλίου της ζωής, ο Τζέιμς Γουότσον και ο Φράνσις Κρικ είχαν «διαβάσει» πώς κωδικοποιούνται όλες εκείνες οι άπειρες πληροφορίες που είναι απαραίτητες στον προγραμματισμό ενός ζωντανού κυττάρου. Πάντως, ο δρ Γουότσον και ο δρ Κρικ δεν ήταν τότε σε θέση να προβλέψουν ότι μία ημέρα ο άνθρωπος θα αποκωδικοποιούσε σχεδόν ολόκληρο το γονιδίωμα - και μάλιστα τόσο γρήγορα.

Η ανακάλυψη των Γουότσον και Κρικ έδειξε ότι το DNA καταγράφει τις γενετικές πληροφορίες με τη μορφή ενός τετραγράμματου κώδικα. Όμως η ανάγνωση του «βιβλίου» που η εξέλιξη έκανε περίπου 4 δισ. χρόνια να γράψει δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Χρειάστηκαν να περάσουν άλλα 20 χρόνια ώσπου ένας άλλος συνάδελφος των δύο επιστημόνων στο Κέμπριτζ, ο δρ Φρεντ Σέιντζερ, να βάλει στη σωστή σειρά τα τέσσερα γράμματα του γενετικού αλφαβήτου, ώστε να σχηματίσουν «λέξεις» που μας αποκάλυψαν τις λειτουργίες της ζωής. Έτσι, το 1995, ένας άλλος επιστήμονας, ο Κρεγκ Βέντερ, ανακοίνωσε ότι είχε αποκωδικοποιήσει το πρώτο γονιδίωμα ενός μονοκύτταρου οργανισμού, του βακτηρίου Haemophilus influenzae.

Αποκωδικοποίηση

Έκτοτε έχουν αποκωδικοποιηθεί περίπου εκατό γονιδιώματα βακτηρίων, φυτών και ζώων, μεταξύ των οποίων η φρουτόμυγα και το ποντίκι. Με την τεχνολογία των ηλεκτρονικών υπολογιστών, που μπορούν και χειρίζονται ταυτόχρονα πολλά γονίδια, οι επιστήμονες ελπίζουν να κατανοήσουν ολόκληρο το ανθρώπινο γονιδίωμα, το οποίο σήμερα πιστεύεται ότι περιέχει 30.000 γονίδια.

Για την ώρα, η επανάσταση του DNA περιορίζεται κυρίως στην κατανόηση και όχι στην αλλαγή της φύσης. Όμως οι δυνατότητες της τεχνολογίας δεν αφήνουν περιθώρια για αμφιβολίες. Μέχρι τώρα, η εφαρμογή της «ανάγνωσης» του DNA στην εγκληματολογία αθώωσε πολλούς που είχαν καταδικαστεί αδίκως - και καταδίκασε δικαίως πολύ περισσότερους. Το DNA ήδη χρησιμοποιείται στην τροποποίηση καλλιεργειών και στη δημιουργία καλλιεργειών που είναι ανθεκτικές στις αρρώστιες, μολονότι κάποιοι, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, είναι επιφυλακτικοί απέναντι σε αυτές τις πρωτοβουλίες. Ένα νέο κύμα φαρμάκων που βασίζονται στο DNA βρίσκεται ήδη στα φαρμακεία (ινσουλίνη, αυξητική ορμόνη, φάρμακα για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, τη μυελογενή λευχαιμία, κ.ά.).

Το επόμενο βήμα είναι τα διαγνωστικά τεστ με βάση το DNA. Ο κυριότερος στόχος του Προγράμματος Ανθρώπινου Γονιδιώματος είναι ο εντοπισμός των ελαττωματικών γονιδίων που προκαλούν ασθένειες όπως ο διαβήτης, ο καρκίνος, η παχυσαρκία, η σχιζοφρένεια και η νόσος Αλτσχάιμερ.

Η κατανόηση του DNA βάζει τον άνθρωπο στον πειρασμό να το αλλάξει - ένα προνόμιο που έως τώρα είχε μόνον η εξέλιξη. Οι γενετιστές παρακολουθούν με ενθουσιασμό τη γενετική μηχανική να προχωράει σε έναν δρόμο χωρίς επιστροφή, την ίδια ώρα που άλλοι επιστήμονες φοβούνται ότι αυτή ακριβώς η πορεία κινδυνεύει να ανατρέψει την ουσία της ανθρώπινης φύσης.