Η βία και τα ΜΜΕ

Από τις πρώτες κιόλας μέρες της σύλληψης ατόμων που θα δικαστούν σε δύο μήνες για τα εγκλήματα της τρομοκρατικής οργάνωσης 17 Νοέμβρη, ανακαλύφθηκε από αρκετούς ότι τα ΜΜΕ έπαιξαν και παίζουν ακόμα ένα ρόλο απολύτως απαράδεκτο που ναρκοθετεί τα θεμέλια της δημοκρατίας

ΆΝΝΑ ΦΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ

Επί μήνες έγιναν ιδίως από τις τηλεοράσεις απανωτά αδικήματα, για τα οποία οι νόμοι προβλέπουν κυρώσεις. Δημοσιογράφοι έγιναν ντετέκτιβ, δημοσίευαν απόρρητα έγγραφα, κατονόμαζαν υπόπτους ή και ενόχους, τα τηλεπαράθυρα έγιναν πρόχειρα δικαστήρια και άλλα πολλά. Δυστυχώς όμως το φαινόμενο που ανακαλύφθηκε είναι παλιό. Στις 5 του περασμένου Δεκεμβρίου η Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου παρουσίασε σε δημόσια εκδήλωση στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ, έρευνα που προσέφερε στην Επιτροπή ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κλ. Ναυρίδης και συνεργάτες του, με θέμα τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.

Η έρευνα αφορούσε την παραβίαση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων από μεγάλους σταθμούς και έγινε το 2001.

Διαπίστωνε ότι παραβιάζουν οι τηλεσταθμοί συνεχώς και συστηματικά τις βασικές αρχές των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αλλά και πολλούς νόμους. Κάνουν δυσανάλογη προβολή και κατάχρηση της κάθε είδησης του αστυνομικού δελτίου που παρουσιάζουν σαν δραματική ταινία σε συνέχειες, με υποβλητική μουσική υπόκρουση και σχολιασμό με στόχο τον αποτροπιασμό ή την αγανάκτηση των θεατών.

Χρησιμοποιούν για την περιγραφή των υπόπτων υποτιμητικά και υβριστικά επίθετα, που συχνά προβάλλουν στοιχεία πολιτισμικής ταυτότητας ή ατομικής ιδιαιτερότητας, έμμεσα ταυτίζοντας ολόκληρες ανθρώπινες ομάδες με το αδίκημα ενός ατόμου. Κάνουν τηλεοπτικές ψυχιατρικές "διαγνώσεις" και συχνά επίκληση της "κανονικότητας" ταυτίζοντας μεμονωμένες εγκληματικές συμπεριφορές με το σύνολο ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων. Τέλος, οι τηλεταινίες "τρόμου" με τις ειδήσεις του αστυνομικού δελτίου συχνά "δικάζουν" και καταδικάζουν υπόπτους, προβάλλουν τη φωτογραφία, μεταδίδουν το όνομα ή άλλα στοιχεία, διασύρουν μέλη των οικογενειών τους, ενώ αδιαφορούν για τη μετέπειτα ενδεχόμενη αθώωση από τα δικαστήρια καθενός που είχε "τηλεοπτικά" καταδικασθεί ως ειδεχθής εγκληματίας.

Η έρευνα με άλλα λόγια έδειχνε ότι τα ακραία φαινόμενα παραβιάσεων των νόμων και κάθε δεοντολογίας, που μαζικά εντοπίστηκαν στα ΜΜΕ με την ειδησεογραφία για την τρομοκρατική οργάνωση 17 Νοέμβρη, αποτελούν ένα είδος σταθεράς στην ελληνική κοινωνία, είναι πολύ συνηθισμένη πρακτική που απλώς έφτασε στο απόγειό της με αυτή την αφορμή.

Ας θυμηθούμε ακόμα ότι τα ΜΜΕ δεν ήταν ποτέ αθώα απέναντι στο ζήτημα της τρομοκρατίας. Στις 2 Αυγούστου 1997 (και όχι μετά τις συλλήψεις) έγραφα στα "ΝΕΑ", σχετικά με την τρομοκρατία, ότι τη δικαιοδοσία να επιβάλουν το πολιτικά "σωστό" αποδίδοντας στον εαυτό τους το δικαίωμα "απλώς" να σκοτώνουν όποιον κατά τη γνώμη τους κάνει πολιτικά "λάθος", δεν το είχαν ποτέ στην ιστορία ούτε καν τα έκτακτα στρατοδικεία. Το άρθρο επεσήμαινε στη συνέχεια ότι το πιο βλαβερό για τη δημοκρατία είναι η νομιμοποίηση της αυτοδικίας και των κακουργημάτων από τους δημοσιογράφους, που συστηματικά μέσα στα χρόνια ονόμαζαν "εκτελέσεις" τις δολοφονίες των τρομοκρατών.

Από την άλλη μεριά, το πιο σημαντικό για την κοινωνία δεν είναι η ύπαρξη κάποιων δημοσιογράφων είτε κυνηγών κεφαλών είτε οπαδών των αγκυλωτών σταυρών.

Το πιο σοβαρό είναι ότι κάθε λίγο αρκετοί από τους αξιοπρεπείς δημοσιογράφους κλίνουν ελαφρώς προς το πρότυπο της αθλιότητας που επιβλήθηκε με κριτήριο την "εμπορικότητα" του χυδαίου προϊόντος. Έτσι είναι σχεδόν δίχως τέλος η κατηφόρα που λέει: αν δεν παραβιάσεις κι εσύ τους κανόνες, κάποιοι άλλοι θα κερδίσουν εμπορικά το κοινό. Τι έγιναν σε αυτήν τη χώρα (και να με συγχωρέσουν οι λίγες εξαιρέσεις) οι δημοσιογράφοι που σκέφτονται ότι με τη δουλειά τους επηρεάζουν ολόκληρη την κοινωνία, διαπαιδαγωγούν τον γείτονα, διαπαιδαγωγούν τα ίδια τους τα παιδιά. Τι έγιναν σε αυτή την κοινωνία εκείνοι οι δημοσιογράφοι που θέλουν ν' αποδώσουν στον εαυτό τους τον ευγενή και σπουδαίο ρόλο ν' ανοίξουν δημόσιο διάλογο για τη σχέση της πολιτικής με τη βία και την ιστορία της. Μέχρι σήμερα όλα τα όνειρα εθνικής ανεξαρτησίας και κοινωνικής ελευθερίας πέρασαν από ένα μοναδικό πολιτικό δρόμο ποταμών αίματος. Ας τεθεί τουλάχιστον το ερώτημα, εάν έχουμε στον 21ο αιώνα εναλλακτική εκδοχή από τη βία για την εφαρμογή νέων κοινωνικών ονείρων. Αρκεί να τεθεί το ερώτημα και αμέσως θα δούμε με νέα μάτια την ιστορία, τον ηρωισμό, τις επαναστάσεις, τους πολέμους.

Τι έγιναν εκείνοι που θα μάχονταν να βοηθήσουν ολόκληρη την κοινωνία, τον γείτονα, τα ίδια τους τα παιδιά, ώστε σταδιακά να διαμορφωθεί απέναντι στη βία σαν μέσο εθνικών ή πολιτικών στόχων μια θέση καινούργια, που απαιτεί μια επίσης καινούργια και πολύ δύσκολη άλλου είδους συμμετοχή στη συλλογική προσπάθεια βελτίωσης των κοινωνικών δεδομένων.

Εύκολα είναι όλοι ενάντια στον απειλούμενο πόλεμο των ΗΠΑ στο Ιράκ. Δεν είναι όμως μόνο ο πρόεδρος των ΗΠΑ που θεωρεί τον πόλεμο σύγχρονο μέσο άσκησης πολιτικής. Εφιαλτικοί πόλεμοι ασταμάτητα εδώ κι εκεί στον κόσμο σκορπάνε την καταστροφή. Η Γιουγκοσλαβία έγινε στάχτες, ερείπια και κομμάτια, επειδή ακόμα σήμερα η βία θεωρείται άριστος τρόπος άσκησης της πολιτικής.

Ας ενημερώσουν τους λαούς οι δημοσιογράφοι τι σημαίνει "προληπτικός πόλεμος" και οι λαοί θα βρουν τρόπους ν' αντιδράσουν στον πρόεδρο των ΗΠΑ. Αν γίνει ο απειλούμενος πόλεμος, θα είναι ο τρίτος "προληπτικός" πόλεμος στην ιστορία. Ο πρώτος και ο δεύτερος έγιναν το 1941 από τον Χίτλερ ενάντια στη Σοβιετική Ένωση και από την Ιαπωνία στο Περλ Χάρμπορ ενάντια στις ΗΠΑ.