Ιράν και οικονομία

Η παρουσία του Ιράν στη διεθνή σκηνή συνδυάζεται συνήθως με τα ζητήματα της ισλαμικής επανάστασης και τη διαιωνιζόμενη αντιπαράθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο γεωπολιτικός του ρόλος στην ευρύτερη περιοχή του Περσικού κόλπου αποτελεί επίσης πόλο έλξης του ενδιαφέροντος των αναλυτών. Το Ιράν είναι όμως επιπλέον και ένα ζωντανό κύτταρο της παγκόσμιας οικονομίας, μια χώρα με 60 εκατομμύρια κατοίκους που στηρίζεται εν πολλοίς στις εξαγωγές πετρελαίου για να επιβιώσει. Το μοντέλο του κεντρικού ελέγχου της οικονομίας, που πρεσβεύει η ισλαμική επανάσταση, σε συνδυασμό με την κρίση στην αγορά πετρελαίου, διαγράφουν μία μάλλον ζοφερή εικόνα όσον αφορά τη δυνατότητα της Τεχεράνης να αντιμετωπίσει τα πιεστικά οικονομικά προβλήματα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το ζήτημα της κρίσης ετέθη ακόμη και κατά τη διάρκεια των εορτασμών για τα 20 χρόνια της επανάστασης, που ολοκληρώθηκαν την περασμένη εβδομάδα. Ο μετριοπαθής πρόεδρος της χώρας, Μοχάμαντ Χαταμί, έκανε μάλιστα λόγο για την ανάγκη προσέλκυσης ξένων επενδύσεων οι οποίες θα αντισταθμίσουν τις ζημίες από τη μεγάλη μείωση των εσόδων που προέρχονται από τις πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ειδικά όσον αφορά το πετρέλαιο, τα έσοδα μειώθηκαν τον τελευταίο χρόνο κατά το ήμισυ, ενώ και το εθνικό νόμισμα, το ριάλ, κατρακυλά συνεχώς έναντι του δολαρίου.

Η κακή κατάσταση της οικονομίας θεωρείται από τους πολιτικούς αναλυτές ως το υπ' αριθμόν ένα πρόβλημα του σημερινού Ιράν, που αγωνίζεται, υπό την ηγεσία του Χαταμί, να ξεφύγει από τον ασφυκτικό έλεγχο τον οποίο έχει επιβάλει σε όλα τα επίπεδα τα τελευταία 20 χρόνια το ισλαμικό ιερατείο. Η παρουσία του μεταρρυθμιστή προέδρου εξακολουθεί να εμπνέει αισιοδοξία στους πολίτες που, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο ανταποκριτής του πρακτορείου Ρόιτερ στην Τεχεράνη, δεν του καταλογίζουν προς το παρόν ευθύνες για τις δυσκολίες, αναγνωρίζοντας ότι είναι έντιμος και ότι καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια να τις αντιμετωπίσει.

Η συνεχής πτώση του ριάλ έναντι του δολαρίου αποδίδεται από οικονομικούς παράγοντες στην τοποθέτηση κεφαλαίων σε τράπεζες του εξωτερικού και στη μετατροπή των αποταμιεύσεων από τους ιδιώτες σε δολάρια και χρυσό ως μέτρο προστασίας από τον πληθωρισμό, ο οποίος πιστεύεται ότι ξεπερνά το 40%. Άλλο πρόβλημα αποτελούν τα λεγόμενα επαναστατικά ιδρύματα, τα οποία λειτουργούν ως όμιλοι επιχειρήσεων, επιτελώντας παράλληλα κοινωφελές έργο. Το μεγαλύτερο από αυτά, το Μπονιάντ, κληρονόμησε τα περιουσιακά στοιχεία της οικογένειας του σάχη και δραστηριοποιείται σε μια σειρά από τομείς (από τη γεωργία μέχρι τα χημικά), απασχολεί 60.000 εργαζόμενους, παρέχει στέγη σε 120.000 βετεράνους του πολέμου και δεν πληρώνει φόρους. Εξαιτίας του τελευταίου αυτού προνομίου, έχει γίνει στόχος του Χαταμί, ο οποίος φαίνεται να κατανοεί ότι πρέπει να αλλάξουν πολλά στις δομές της χώρας για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της νέας χιλιετίας.