Το επεισόδιό του με τον προπονητή Χασάν Σεχάτα, στοίχισε στον Μίντο τη θέση του στην εθνική Αιγύπτου…

(Π. Δ. Ξωχέλλη, Θεμελιώδη προβλήματα στις παιδαγωγικές επιστήμες, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1986)

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΤΙΜΩΡΙΑ ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ

Αν επιχειρήσουμε να ταξινομήσουμε σχηματικά τα παιδαγωγικά ιδεώδη που διαμορφώθηκαν στην ευρωπαϊκή ιστορία, μπορούμε να τα διαφοροποιήσουμε σε τέσσερις κατηγορίες.

"Αποκεφαλισμός" Μίντο

α) Το ατομικό ή το ατομικιστικό ιδεώδες της αγωγής έχει ως στόχο του την ανάπτυξη του ατόμου, ανεξάρτητα από το κοινωνικό σύνολο ή ακόμη και ενάντια σ' αυτό.

Η εικόνα που παρουσίασε η εθνική Αιγύπτου στη διάρκεια του ημιτελικού με τη Σενεγάλη, με τον αστέρα της ομάδας, Αχμέντ Χοσάμ Μίντο, να "λούζει" με ύβρεις και να απειλεί με ξυλοδαρμό τον προπονητή του, Χασάν Σεχάτα, ντρόπιασε διεθνώς τους διοργανωτές του 25ου κυπέλλου Εθνών Αφρικής. Το ατομικό ιδεώδες επικεντρώνεται με κλασικό τρόπο στο παιδαγωγικό σύστημα του Rousseau. Γι' αυτό και οι "φαραώ" έσπευσαν μερικές ώρες αργότερα να αποκαταστήσουν το κύρος τους με μια σκληρή απόφαση, που μπορεί να τους στοιχίσει αγωνιστικά, ωστόσο ενισχύει το γόητρό τους. Βασική αρχή του είναι ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του καλός, εκφυλίζεται όμως κάτω από τις επιδράσεις του κοινωνικού περιβάλλοντος.

ΑΝ ΚΑΙ ΜΑΚΡΑΝ του δεύτερου ο πιο αγαπητός σύγχρονος Αιγύπτιος ποδοσφαιριστής, ο Μίντο τιμωρήθηκε με εξάμηνο(!) αποκλεισμό από κάθε δραστηριότητα της εθνικής ομάδας και χάνει τον αυριανό τελικό με την Ακτή Ελεφαντοστού.

Αυτό σημαίνει ότι η αγωγή πρέπει να έχει ως στόχο της να προφυλάξει τον άνθρωπο από τις κακές επιδράσεις του κοινωνικού περιβάλλοντος ("αρνητική αγωγή").

Πάντως η "καρατόμηση" του 24χρονου -γνωστού ως οξύθυμου- επιθετικού της Τότεναμ, έγινε δυσμενώς αποδεκτή από τους συμπαίκτες του.

Για την πραγμάτωση του στόχου αυτού, η παιδαγωγική διαδικασία πρέπει να ακολουθεί την εξέλιξη των φυσικών προδιαθέσεων του ανθρώπου, να αφήνει δηλαδή τη "φύση" να εξελίσσεται μόνη της και να προσαρμόζεται στην πορεία την εξέλιξής της ("λειτουργική αγωγή").

ΑΚΟΜΗ και ο ίδιος ο 40χρονος Χοσάμ Χασάν, που μετά από δύο "κούπες" σε αφρικανικά κύπελλα Εθνών (1986, 1998) ετοιμάζεται για άλλον έναν τελικό, τόνισε πως "ο Μίντο ήταν απαραίτητος για τον τελικό.

Οι βασικές αυτές αρχές του Rousseau υλοποιούνται στα στάδια ανάπτυξης και αγωγής του παιδιού, από τη βρεφική ηλικία ως την ενηλικίωσή του, όπως τα παρουσιάζει ο συγγραφέας στο έργο του "Αιμίλιος".

Η αποπομπή του ήταν υπερβολική"…

Ο υποθετικός τρόφιμος ζει μακριά από τις "κακές" επιδράσεις του κοινωνικού περιβάλλοντος, ενώ ο παιδαγωγός παρακολουθεί την εξέλιξή του, εξουδετερώνοντας απλώς ό,τι την παρεμποδίζει ή τείνει να τη ματαιώσει.

Ο ΙΔΙΟΣ ο Μίντο, πάντως, δεν έδειξε να έχει αντιληφθεί τη σοβαρότητα της απρέπειάς του:

β) Το κοινωνικό ή κοινωνιοκρατικό ιδεώδες της αγωγής αποβλέπει αντίθετα στην πλήρη ένταξη του ατόμου στο κοινωνικό σύνολο·

"Ζητώ συγγνώμη από τους οπαδούς, αλλά δεν ήμουν τόσο κακός που να δικαιολογείται η αντικατάστασή μου!

σε τελευταία ανάλυση, που εγγίζει ακραίες θέσεις, ο άνθρωπος είναι απλώς δημιούργημα του κοινωνικού συνόλου και υπηρετεί το κοινωνικό σύνολο.

Αν έμενα στο ματς, θα πετύχαινα σίγουρα γκολ"…

Ένας από τους βασικότερους εκπροσώπους του κοινωνικού ιδεώδους της αγωγής, στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, είναι ο Durkheim.

Παραδόξως, το νικητήριο γκολ πέτυχε ο παίκτης που αντικατέστησε τον Μίντο, ο νεαρός Αμρ Ζακί.

Υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος στη "φυσική" του κατάσταση δεν είναι σε θέση να κατευθύνει και να πραγματώσει τις επιδιώξεις του, γιατί πιέζεται από τις ορμές του και βρίσκεται έτσι σε συνεχή ανασφάλεια. Η πραγμάτωση των στόχων του είναι δυνατή μόνο μέσα στο κοινωνικό σύνολο, το οποίο -με ορισμένους κανόνες συμπεριφοράς- θέτει υπό έλεγχο και περιορίζει τις επιδιώξεις του ατόμου στο πλαίσιο του εφικτού. Τα μέλη του κοινωνικού συνόλου οικειοποιούνται δηλαδή έναν ορισμένο πίνακα αξιών, που αποτελεί τη "συλλογική συνείδηση" η οποία ελέγχει και κατευθύνει τη συμπεριφορά του ατόμου. Αυτό γίνεται με την παιδαγωγική διαδικασία, η οποία έχει ως στόχο της την ένταξη και προσαρμογή του ατόμου στο κοινωνικό σύνολο ("κοινωνικοποίηση").

Έτσι επιτυγχάνεται από τη μια μεριά η πραγμάτωση των επιδιώξεων του ατόμου και από την άλλη η αρμονική λειτουργία του κοινωνικού συνόλου.

γ) Το ανθρωπιστικό ιδεώδες της αγωγής έχει ως στόχο τον τέλειο άνθρωπο ως αυτοδύναμη και πολύπλευρη προσωπικότητα. Βρίσκεται στο επίκεντρο της αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής παιδείας και ανανεώνεται τόσο στην εποχή της Αναγέννησης όσο και κυρίως του Νεοανθρωπισμού.

Ο βασικότερος εκπρόσωπος του ανθρωπιστικού ιδεώδους είναι ο W. Von Humboldt. Σκοπός της αγωγής είναι η προοδευτική μεταμόρφωση του ανθρώπου σ' ένα πνευματικό ον, δηλαδή σε μια πολύπτυχη και αρμονική προσωπικότητα, με τα εξής τρία γνωρίσματα: την ατομικότητα (ανάπτυξη των έμφυτων προδιαθέσεων και ικανοτήτων του ατόμου), την ολότητα (ανάπτυξη όλων των ψυχικών λειτουργιών του ανθρώπου) και την καθολικότητα (αφομοίωση από τον άνθρωπο όλων των βασικών στοιχείων του πνευματικού κόσμου). Ο σκοπός αυτός πραγματώνεται μόνο μέσα από ολοκληρωμένες εκδηλώσεις του πνεύματος και η σπουδαιότερη ανάμεσα σ' αυτές είναι η γλώσσα. Σε πρώτη γραμμή έρχεται -μετά τη μητρική γλώσσα- η αρχαία ελληνική γλώσσα, ως μέσο επικοινωνίας για να μπούμε στο πνεύμα του ελληνικού πολιτισμού, ο οποίος, εκφράζοντας τα πιο τέλεια χαρακτηριστικά του ανθρώπου, πραγματώνει τον αληθινό ανθρωπισμό. Ο ελληνικός πολιτισμός αποτελεί κλασικό παράδειγμα για τη μορφή του, όχι για το περιεχόμενό του όπως τονίζει η Αναγέννηση· αξιομίμητος είναι δηλαδή "ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιήθηκαν φυσικές και ιστορικές συνθήκες για τη λειτουργία μιας υποδειγματικής ανθρωπότητας". Το ανθρωπιστικό ιδεώδες του Humboldt αποτέλεσε τη βάση της ουμανιστικής παιδείας, κυρίως στη Μέση Εκπαίδευση.

δ) Το θρησκευτικό ή μεταφυσικό ιδεώδες της αγωγής έχει ως καθοριστικό γνώρισμα του τη σχέση του ανθρώπου προς ένα απόλυτο υπερβατό ον. Ο άνθρωπος, η προέλευση και ο προορισμός του καθορίζονται και ερμηνεύονται στο πλαίσιο της καθολικής αυτής σχέσης και εξάρτησης του ανθρώπου.

Το παιδαγωγικό αυτό ιδεώδες είναι ιδιαίτερα έκδηλο στο Χριστιανισμό. Ο άνθρωπος είναι πλασμένος "κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν", και με τη διαδικασία αγωγής και μάθησης πρέπει να επιτευχθεί η "ομοίωσις τω Θεώ". Πρότυπο αποτελεί ο Χριστός, που πραγμάτωσε με το παράδειγμα του το λόγο του Θεού και οδήγησε τους ανθρώπους στο δρόμο του Θεού ("Εγώ ειμί η οδός καί η αλήθεια καί η ζωή"). Στο στόχο αυτό αντιστοιχούν τα μορφωτικά αγαθά, οι μέθοδοι αγωγής και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Τελικός σκοπός της ανθρώπινης ζωής και δημιουργίας είναι η αιώνια κοινωνία με το Θεό. Το παιδαγωγικό αυτό ιδεώδες επικρατεί, σε περιορισμένη κλίμακα, στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους και γενικά στο Μεσαίωνα, στη Δύση υπό την επίδραση της Καθολικής εκκλησίας και στο Βυζάντιο σε συνύπαρξη με τον ελληνικό πολιτισμό. Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο εκδηλώνεται στο πλαίσιο της "Παιδαγωγικής του Περσοναλισμού". Υπάρχει επίσης σε όλες αυτές τις ιστορικές περιόδους αντίστοιχα οργανωμένη διδασκαλία και μάθηση (Κατηχητικά σχολεία, Επισκοπικά και Καθεδρικά σχολεία και Πανεπιστήμια, ιδιωτική εκπαίδευση).