ΤΟΥ ΝΕΟΚΛΗ ΣΑΡΡΗ*

Β4. που - προθετικές φράσεις

Ορόσημο συγκλονιστικών εξελίξεων

Κείμενο 8 - [Στην καρδιά της Ευρώπης]

Μέχρι το 1955 οι Έλληνες κυρίως ήλεγχαν το εξωτερικό εμπόριο ως μεταπράτες ή εμπορικοί αντιπρόσωποι ξένων επιχειρήσεων

(Το απόσπασμα που ακολουθεί προέρχεται από διήγημα που δημοσιεύεται στη συλλογή 12 θαυμαστά ταξίδια στην Ευρώπη και το έχει γράψει ένας εντεκάχρονος μαθητής από το Λουξεμβούργο.)

Τα γεγονότα της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου 1955 επιδέχονται πολύπλευρη ερμηνεία και κατά συνέπεια ανάλυση. Μετά από τρεις ώρες περίπου διαδρομή σ' ένα ομοιόμορφο τοπίο, το πούλμαν σταματάει μπροστά σ' ένα κτίριο με τζαμαρίες, δίπλα στο γνωστό κτίριο, σε σχήμα σταυρού, που βλέπουμε στις φωτογραφίες, με τις δεκαπέντε σημαίες, η μία με τα δεκαέξι αστεράκια, να ανεμίζουν στα κοντάρια τους.

Ουσιαστικά, η 6η Σεπτεμβρίου αποτελεί ορόσημο συγκλονιστικών εξελίξεων που πραγματοποιούνται στην τουρκική κοινωνία τις επόμενες δεκαετίες.

Το πούλμαν κατευθύνεται προς το πολυώροφο γκαράζ κι εμείς προς την είσοδο.[…]

Αν θέλετε, ένα βήμα πιο μπροστά, την τελευταία πράξη στην εθνοκάθαρση που σηματοδότησε τη δημιουργία, τη συγκρότηση του σύγχρονου τουρκικού κράτους. Τα κρύσταλλα της εισόδου άνοιξαν αυτόματα μόλις πλησιάσαμε. Επιπρόσθετα, με την 6η-7η Σεπτέμβρη ολοκληρώνεται η βασική φάση συγκρότησης τουρκικής αστικής τάξης, με την έννοια που δίνει η κοινωνιολογία. Ακολουθούμε ένα μακρύ διάδρομο που οδηγεί σε κυλιόμενες σκάλες κι ανεβαίνουμε στον πρώτο όροφο.

Οι Ρωμιοί της Κωνσταντινούπολης δεν εξαιρέθηκαν τυχαία από την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923.

Δίνουμε τα στοιχεία μας στη ρεσεψιόν, παίρνουμε τις καρτελίτσες μας, τις καρφιτσώνουμε στο πέτο μας και μπαίνουμε σε ένα από τα πολλά ασανσέρ.

Επειδή το 70% της οικονομίας της Τουρκίας ήταν συγκεντρωμένο στην περιοχή της Κωνσταντινούπολης.

Στον κάθε όροφο που σταματάμε βλέπουμε απέραντους διαδρόμους, σχεδόν άδειους.

Σε ένα πάρα πολύ μεγάλο ποσοστό η οικονομία αυτή τελούσε υπό τον έλεγχο των μη μουσουλμάνων/μη Τούρκων.

Μόνο στον ένατο υπάρχει μια μεγάλη αίθουσα γεμάτη κόσμο.

Στην κυριολεξία, σε μεγαλύτερο πάλι ποσοστό, ο μειονοτικός πληθυσμός της Κωνσταντινούπολης ασχολούνταν με το εξωτερικό εμπόριο ως προέκταση της οικονομίας αναπτυγμένων βιομηχανικών χωρών.

Το ίδιο και στο δέκατο που βγαίνουμε.

Από την άλλη πλευρά, στον τριτογενή τομέα της οικονομίας, δηλαδή στις υπηρεσίες (εκτός από τις δημόσιες υπηρεσίες), δεν υπήρχε ειδικευμένο προσωπικό, το οποίο να κάλυπτε τον κυριότατο αυτό τομέα της οικονομίας.

Περνάμε ανάμεσα από τα "πηγαδάκια" και προχωράμε προς την είσοδο της μιας από τις έξι αίθουσες συνεδριάσεων του ορόφου.

Γι' αυτό παρέμειναν οι Χριστιανοί ως δάσκαλοι των μη μουσουλμάνων/Τούρκων στο δευτερογενή και κυρίως στον τριτογενή τομέα της οικονομίας.

Γύρω από ένα τεράστιο τραπέζι σε σχήμα Π κάθονται οι αντιπροσωπείες των χωρών μελών.

Έτσι, σε κάθε φάση ανάπτυξης του τουρκικού καπιταλισμού, όσοι δεν ήταν αναγκαίοι κατά έναν άμεσο ή έμμεσο τρόπο εξαφανίστηκαν.

Στη μέση ο Επίτροπος και οι βοηθοί του.

Και αυτό δεν είχε σχέση με την καλή ή κακή κατάσταση των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Πάνω από τα κεφάλια τους οι θάλαμοι των διερμηνέων.

Για παράδειγμα.

Απέναντί τους τα τραπέζια των παρατηρητών.

Ήταν νωπή η μελάνη στην υπογραφή του τουρκοελληνικού συμφώνου του 1930, όταν απαγορεύτηκε η άσκηση μιας σειράς επαγγελμάτων σε Έλληνες γιατί, απλούστατα, είχαν αποφοιτήσει οι πρώτοι Τούρκοι από τις τεχνικές σχολές που είχαν ιδρυθεί στο μεταξύ.

Καθόμαστε στις θέσεις μας.

Παρ' όλους τους διωγμούς, μέχρι το 1955 οι Έλληνες κυρίως ήλεγχαν το εξωτερικό εμπόριο ως μεταπράτες ή εμπορικοί αντιπρόσωποι ξένων επιχειρήσεων.

Φοράω τα ακουστικά και βγάζω απ' το τσαντάκι μου το μπλοκ και το μολύβι που έχω πάρει μαζί μου για να κρατάω σημειώσεις.

Με την καταστροφή όλου του αποθέματος των εμπορευμάτων το 1955 επιβλήθηκε παράλληλα ένα περίεργο καθεστώς εισαγωγών από το εξωτερικό.

Έχει περάσει πάνω από μία ώρα και η συζήτηση συνεχίζεται, ενώ πολλά μέλη των αντιπροσωπειών έχουν βγει στον προθάλαμο.

Θα έπρεπε του λοιπού οι εισαγωγείς να αποκτούν ειδική άδεια από το υπουργείο Εμπορίου για την εισαγωγή λεπτομερειακά καθοριζόμενων ειδών.

Παίρνω από το χέρι τη φίλη μου την Μπέρθα που κάθεται δίπλα μου και βγαίνουμε από την αίθουσα. […]

Εδώ εφαρμόστηκε το εξής σατανικό σχέδιο.

Περπατάμε στους απέραντους διαδρόμους με την ατελείωτη σειρά των αριθμημένων γραφείων, μέσα στα οποία βρίσκονται από ένας, δύο ή τρεις υπάλληλοι…

Η τουρκική οικονομία είχε υποστεί ένα σοβαρό κλονισμό το 1953 (ήταν αγροτική κυρίως χώρα τότε και η γεωργική παραγωγή είχε καταστραφεί).

Άλλοι σκυμμένοι σε έγγραφα ανάμεσα σε κλασέρ και φακέλους, άλλοι μπροστά στα κομπιούτερ, άλλοι να μιλάνε στα τηλέφωνα σε διάφορες γλώσσες, άλλοι να διαβάζουν την εφημερίδα τους κι άλλοι να συζητάνε, πίνοντας τον καφέ τους…

Οι Τούρκοι ιθύνοντες είχαν προσφύγει στις ΗΠΑ, ζητώντας αύξηση της οικονομικής βοήθειας και δεν το κατόρθωσαν.

Την ένταση και το πάθος των τελευταίων ορόφων εδώ έχουν αντικαταστήσει η ραθυμία και η γραφειοκρατική ανία.

Με τα γεγονότα της 6ης Σεπτεμβρίου επέρριψαν την ευθύνη στον "κομμουνιστικό κίνδυνο" και με αυτό το επιχείρημα, αλλά και "προς αποζημίωση των παθόντων" (οι οποίοι ουσιαστικά ουδέποτε αποζημιώθηκαν στην κυριολεξία), έλαβαν άφθονο χρήμα από τις ΗΠΑ και συναφείς οργανισμούς, με το οποίο χρηματοδότησαν δικά τους πρόσωπα, ως εισαγωγείς και έτσι και αυτός ο τομέας πέρασε σε τουρκικά χέρια.

Κάτω από τα παράθυρά τους απλώνονται η πόλη των Βρυξελλών και στο βάθος ο ορίζοντας της Ευρώπης.

Ας σημειωθεί ότι αυτή η διαδικασία των εισαγωγών ήταν η πρώτη βαθμίδα για την εκβιομηχάνιση της χώρας από ιδιώτες.

Αμφιβάλλω όμως αν αυτό το τοπίο γεννάει στην ψυχή τους τα ίδια αισθήματα που ένιωσα εγώ πάνω στο καμπαναριό του χωριού μου.

Αυτή η διάσταση δεν έχει επισημανθεί όσο θα έπρεπε.

Λέω τις σκέψεις μου στην Μπέρθα και συμφωνεί μαζί μου!

Από την άλλη πλευρά, τα γεγονότα της 6ης Σεπτεμβρίου δρομολόγησαν πολιτικές εξελίξεις τόσο στο τότε κυβερνητικό κόμμα, το Δημοκρατικό Κόμμα, όσο και στην αξιωματική αντιπολίτευση. Guillaunme Hofman, "Η καρδιά της Ευρώπης" στο Ζωή 0. Σπυροπούλου, Αντώνης Δελώνης, Ανθολόγιο Νεοελληνικών Κειμένων για την Δ', Ε', ΣΤ' Δημοτικού, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, 2000 Το καθεστώς όδευσε σε έναν ολοένα αυξανόμενο αυταρχισμό και "έκπτωση από τις κεμαλικές αξίες", που οδήγησαν στο στρατιωτικό πραξικόπημα του 1960.

Ακούω και μιλώ Βρείτε στο κείμενο 8 και υπογραμμίστε τις παρακάτω φράσεις: α. "Στον κάθε όροφο…, σχεδόν άδειους" β. "Το ίδιο… βγαίνουμε" γ. "Περπατάμε…, δύο ή τρεις υπάλληλοι" 2. Με ποια ή ποιες λέξεις μπορείτε να αντικαταστήσετε το που στις φράσεις α και β, χωρίς να αλλάξει το νόημα; Ποια από τις εκδοχές προτιμάτε και γιατί; 3. Γιατί στο απόσπασμα γ δε χρησιμοποιείται το που αλλά η αντωνυμία ο οποίος; 4. Ποια επιρρηματική έννοια εκφράζουν τα που (αποσπάσματα α, β) και η φράση μέσα στα οποία (απόσπασμα γ); Ποια μορφή έκφρασης νομίζετε ότι ταιριάζει περισσότερο στον καθημερινό και ποια στον επίσημο λόγο;