Ακριβό, αναποτελεσματικό και άδικο χαρακτήρισε το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών Γιώργος Αλογοσκούφης, κάνοντας και πάλι λόγο για "ωρολογιακή βόμβα" που θα σκάσει μέσα σε 15, 20 ή 30 χρόνια, αν δεν ληφθούν εγκαίρως μέτρα για τον αφοπλισμό της.

20 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

3. Κεφαλαιοκρατική κοινωνία και εργατικό κίνημα στο 19ο αι.

Μιλώντας σε ημερίδα που διοργάνωσε το Ελληνοαμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο, ο κ. Αλογοσκούφης είπε ότι το πρόβλημα δεν είναι μεν άμεσο, απαιτούνται όμως ήπιες και καλά στοχευμένες παρεμβάσεις για την επίλυσή του.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΡΟΒΟΠΟΥΛΟΣ

Το 19ο αι. κυριαρχεί η αστική τάξη. Ο υπουργός Οικονομίας, αφού διευκρίνισε πως η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί ότι δεν θα υπάρξει απόφαση μέχρι το τέλος της τετραετίας για το ασφαλιστικό, πρότεινε την έναρξη διαλόγου και σημείωσε ότι επί μήνες προσπαθούν με τον υπουργό Απασχόλησης Πάνο Παναγιωτόπουλο να πείσουν τα κόμματα και τους φορείς, ώστε να ανοίξει ο διάλογος για το ασφαλιστικό.

«Προτιμήστε δάνεια σταθερού επιτοκίου»

Παράλληλα, εμφανίζεται για πρώτη φορά συνειδητοποιημένη η εργατική τάξη.

Ο κ. Αλογοσκούφης τόνισε ότι το αναλογιστικό έλλειμμα του ασφαλιστικού μας συστήματος αγγίζει ή και ξεπερνά, σύμφωνα με διάφορες μελέτες, το 200% του ΑΕΠ.

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ

α. Οι συνθήκες διαβίωσης των εργατών "Με άλλα λόγια, για να είναι βιώσιμο το ασφαλιστικό μας σύστημα με τις υφιστάμενες συνθήκες, θα έπρεπε ήδη να διαθέτει αποθέματα τουλάχιστον της τάξης των 400 δισεκατομμυρίων ευρώ, όσο δηλαδή είναι δύο φορές το ΑΕΠ", συμπλήρωσε ο υπουργός Οικονομίας.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΤΗΣ ALPHA ΒΑΝΚ

Το 19ο αι. κυριαρχούν οι αρχές της ελεύθερης οικονομίας.

Την ανάγκη για μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού στα πρότυπα του σκανδιναβικού μοντέλου, επισήμανε από την πλευρά του στην ίδια ημερίδα ο υπουργός Απασχόλησης Πάνος Παναγιωτόπουλος.

Ο ανταγωνισμός μεταξύ των τραπεζών δεν περιορίζεται μόνο στο ύψος των επιτοκίων αλλά και στην ποιότητα των υπηρεσιών. Αυτό επισημαίνει ο οικονομικός σύμβουλος της Alpha Bank κ. Γ. Προβόπουλος, ο οποίος προβλέπει άνοδο των επιτοκίων. Για τον λόγο αυτό συστήνει δάνεια σταθερού επιτοκίου. Αναφερόμενος στην οικονομική πορεία των τραπεζών εκτιμά ότι θα έρθουν καλύτερες ημέρες, ενώ σε ό,τι αφορά την ελληνική οικονομία τονίζει ότι το σοβαρότερο πρόβλημά της εντοπίζεται στην ανταγωνιστικότητα και προτείνει τολμηρές διαρθρωτικές παρεμβάσεις.

Οι εργοδότες, αποβλέποντας στο μέγιστο δυνατό κέρδος, κρατούν χαμηλά τα ημερομίσθια.

Ο κ. Παναγιωτόπουλος τόνισε ότι η κοινωνική ασφάλιση δεν πρέπει να χάσει το δημόσιο και κοινωνικό χαρακτήρα της, άφησε όμως ανοιχτή την προοπτική σύμπραξης με τον ιδιωτικό τομέα.

Πώς εξηγείτε την αυξητική τάση στα επιτόκια χορηγήσεων, όταν αναμένεται μείωση των επιτοκίων του ευρώ;

Η ύπαρξη χαμηλών ημερομισθίων οφείλεται επίσης στην υπερπροσφορά εργατικών χεριών και στην εκβιομηχάνιση της παραγωγής.

Ο κ. Αλογοσκούφης αναχώρησε χθες το απόγευμα για τη Λισαβόνα, όπου θα μετάσχει στις εργασίες του Φόρουμ Ευρωπαίων Ηγετών, το οποίο διοργανώνει ο ευρωπαϊκός βραχίονας της Microsoft.

Δεν μπορεί να γίνει λόγος για «αυξητική τάση».

Οι συνθήκες εργασίας είναι άθλιες.

Στην Πορτογαλία βρίσκεται ήδη ο υπουργός Ανάπτυξης Δημήτρης Σιούφας, επικεφαλής αντιπροσωπείας του υπουργείου Ανάπτυξης, η οποία θα συμμετάσχει στις εργασίες έως την 1η Φεβρουαρίου.

Στα στεγαστικά δάνεια π.χ. τα επιτόκια ήταν και είναι χαμηλότερα από τον μέσο όρο της Ευρώπης.

Οι εργάτες δουλεύουν 16 ώρες την ημέρα, ακόμη και τις Κυριακές και τις αργίες,, δεν έχουν ασφάλιση και ζουν σε χωριστές συνοικίες μέσα σε τρώγλες.

Έτσι εξηγείται η κίνηση της Alpha Bank;

Η αθλιότητα της καθημερινής ζωής αναγκάζει συχνά ανθρώπους της εργατικής τάξης να καταφεύγουν στο αλκοόλ και την πορνεία.

Η μικρή αναπροσαρμογή τους από την Alpha Bank αντανακλά απλώς έναν εξορθολογισμό της τιμολόγησης.

β. Η εμφάνιση των σοσιαλιστικών θεωριών

Γιατί είστε μόνοι (στην αύξηση) μέχρι τώρα;

Οι συνεχείς κρίσεις που αντιμετώπιζε η φιλελεύθερη οικονομία (κλείσιμο εργοστασίων , ανεργία) οδήγησαν στην ανάπτυξη των σοσιαλιστικών θεωριών.

Κάθε τράπεζα ακολουθεί τη δική της πολιτική.

Επικράτησαν δύο κυρίως τάσεις, ο ουτοπικός σοσιαλισμός που δίνει έμφαση στο συνδικάτο και ο επιστημονικός σοσιαλισμός που δίνει έμφαση στο εργατικό κόμμα.

Τα επιτόκια πάντως της Alpha Bank εξακολουθούν να είναι ελκυστικά, αφού κινούνται «εντός αγοράς» και σε επίπεδα ανταγωνιστικά.

Ο R.

Η ποιότητα, εξάλλου, των υπηρεσιών συνεκτιμάται από τους πελάτες.

Όουεν τάσσεται υπέρ της συνεργασίας κεφαλαιοκρατών και εργατών ή αγροτών με σκοπό τη δημιουργία εργατικών ή αγροτικών παραγωγικών συνεταιρισμών .

Υψηλός πληθωρισμός και χαμηλά επιτόκια καταθέσεων. Ο γιαλός είναι στραβός ή αρμενίζουμε στραβά;

Ο Σ. Φουριέ υποστηρίζει ότι πρέπει να δημιουργηθούν με τη συμπαράσταση του κράτους συνεταιριστικές κοινότητες (φαλαντήρια), δηλαδή ελεύθερες ενώσεις κεφαλαιούχων, εργατών και υπαλλήλων.

Χρήσιμο είναι να θυμόμαστε ότι τον «μπούσουλα» των επιτοκίων στη ζώνη του ευρώ δίνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Ο Σαιν Σιμόν αντιτίθεται στο ατομικιστικό φιλελεύθερο σύστημα και υποστηρίζει ότι η κοινωνία πρέπει να οργανωθεί με τη συνεργασία εργατών και κεφαλαιούχων.

Και ο πληθωρισμός;

Ο Λουί Μπλαν τάσσεται υπέρ της οργάνωσης της εργασίας μέσα σε κρατικά εργοστάσια , όπου οι εργάτες θα ρυθμίζουν την παραγωγή και θα απολαμβάνουν τα κέρδη της εργασίας τους

Ο πληθωρισμός, αντίθετα, επηρεάζεται από την εγχώρια οικονομική πολιτική.

Ο Πιερ Προυντόν απορρίπτει την ιδιοκτησία, την οποία θεωρεί κλοπή, και προτείνει ένα κοινωνικό σύστημα, το οποίο βασίζεται στη δημιουργία μικρών αποκεντρωμένων παραγωγικών συνεταιρισμών που θα αλληλοβοηθούνται.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας;

Οι ομάδες αυτές θα έχουν τη δική τους διοίκηση, το δικό τους οικονομικό προγραμματισμό και θα τις ενώνει ένα είδος ομοσπονδίας.

Είναι η σοβαρή απώλεια ανταγωνιστικότητας (της τάξεως του 15%) που αντανακλάται και στο ισοζύγιο πληρωμών.

Ο Προυντόν αντιτίθεται σε κάθε μορφή κράτους και θεωρείται ο ιδρυτής του αναρχισμού.

Ποιος πρέπει να είναι ο στόχος;

Παραπλήσιες απόψεις έχει και ο Μ. Μπακούνιν.

Η ανάκτηση του χαμένου εδάφους θα πρέπει, πιστεύω, να είναι ο οδηγός της οικονομικής πολιτικής στην ερχόμενη δεκαετία.

Οι περισσότερες σοσιαλιστικές θεωρίες βασίζονται στην άποψη ότι ο άνθρωπος είναι στην ουσία του καλός και ότι η κοινωνία μπορεί να βελτιωθεί με τη συνεργασία όλων.

Πώς μπορεί να επιτευχθεί;

Δεν καθορίζονται όμως τα μέσα, με τα οποία θα επιτευχθεί ο στόχος αυτός.

Ένα τολμηρό πρόγραμμα διαρθρωτικών παρεμβάσεων σε όλο το φάσμα των αγορών, των θεσμών και κυρίως στη λειτουργία του ευρύτερου δημόσιου τομέα.

Ο επιστημονικός σοσιαλισμός: από την ουτοπία στην πάλη των τάξεων

Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο δανειολήπτη;

Ο Μαρξ υποστηρίζει ότι η εξέλιξη της ανθρώπινης ιστορίας προσδιορίζεται από τα συστήματα παραγωγής που κυριαρχούν στις διάφορες φάσεις της.

Θα τον συμβούλευα να προτιμά δάνεια σταθερού επιτοκίου.

Εκείνοι οι οποίοι κατέχουν τα μέσα παραγωγής κατέχουν και τον πλούτο, την ισχύ, την εξουσία.

Η απόφαση για ένα στεγαστικό δάνειο αφορά έναν μακροπρόθεσμο ορίζοντα, γι' αυτό οι αβεβαιότητες πρέπει να ελαχιστοποιούνται.

Η ανθρώπινη ιστορία χαρακτηρίζεται από ένα αδιάκοπο αγώνα μεταξύ αυτών που κατέχουν και εκείνων που δεν κατέχουν.

Γιατί;

Πρόκειται για την πάλη των τάξεων.

Τα τρέχοντα επιτόκια είναι σε ιστορικώς χαμηλότατα επίπεδα και γι' αυτό, αργά ή γρήγορα, θα κινηθούν και πάλι ανοδικά, όταν αρχίσει η ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Στην καπιταλιστική κοινωνία ο αγώνας αυτός εκφράζεται με την πάλη ανάμεσα στην αστική τάξη και την εργατική (προλεταριάτο).

Έναν παλιό δανειολήπτη;

Η καπιταλιστική κοινωνία δημιουργεί μια πυραμίδα που δεν στηρίζεται στη βάση της αλλά στην κορυφή της, δηλαδή στους λίγους που κατέχουν.

Για τους ίδιους λόγους, θα τον συμβούλευα να στραφεί προς τα μακροπρόθεσμα σταθερού επιτοκίου, ώστε να «κλειδώσει» τις τοκοχρεολυτικές του δόσεις.

Επομένως είναι καταδικασμένη να καταρρεύσει έπειτα από συνεχείς κρίσεις.

Έναν αποταμιευτή;

Η εργατική τάξη με τους αγώνες της πρέπει να επιτείνει την κρίση αυτή, να ανατρέψει την καπιταλιστική κοινωνία και να πάρει στα χέρια της τα μέσα παραγωγής, επιβάλλοντας τη δικτατορία του προλεταριάτου .

Ο αποταμιευτής έχει να επιλέξει σήμερα ανάμεσα σε ένα φάσμα τοποθετήσεων, με διαφορετικούς συνδυασμούς απόδοσης και κινδύνου, ανάλογα με το προφίλ του.

Θα δημιουργηθεί έτσι ένας νέος τύπος κράτους, το σοσιαλιστικό κράτος που θα βασίζεται στην κολλεκτιβοποίηση.

Θυμίζω ότι παλαιότερα οι επιλογές του περιορίζονταν μεταξύ καταθέσεως και ακινήτων.

Τον αγώνα αυτό θα τον φέρει σε πέρας η εργατική τάξη.

Αντιμετωπίζει το τραπεζικό σύστημα στρεβλώσεις;

Οργανωμένη, δημιουργώντας δικό της πολιτικό κόμμα, το οποίο θα έχει ως στόχο την επανάσταση και την κατάληψη της εξουσίας.

Ο χρηματοοικονομικός τομέας απελευθερώθηκε σχετικά πρόσφατα, μετά το 1990.

Έτσι θα δημιουργηθεί η νέα κομμουνιστική κοινωνία.

Στο διάστημα αυτό έγιναν μεγάλα βήματα προόδου.

Μετά την εδραίωση του σοσιαλισμού η δικτατορία θα καταργηθεί.

Οι όποιες στρεβλώσεις υπάρχουν ακόμη, σήμερα είναι συγκριτικά περιορισμένες και πάντως τείνουν να εξαλειφθούν.

Η νέα κοινωνία θα είναι αταξική.

Υπερβολές ή λάθη του παρελθόντος;

Η θέση της Εκκλησίας

Όταν τα πράγματα κινούνται γρήγορα και μάλιστα σε πρωτόγνωρα πεδία, όπως έγινε μετά την απελευθέρωση του συστήματος, είναι φυσικό να γίνονται και λάθη ή υπερβολές.

Η Καθολική Εκκλησία φοβούμενη τις επαναστάσεις τάσσεται κατά των σοσιαλιστικών θεωριών και υποστηρίζει το υπάρχον πολιτικοοικονομικό σύστημα.

Οι επιχειρηματικές αποφάσεις κρίνονται όμως από το τελικό αποτέλεσμα.

Οι επίσκοποι προέρχονται από την αριστοκρατία και την μεγαλοαστική τάξη, ενώ ο κατώτερος κλήρος από τα αγροτικά στρώματα.

Ποιο είναι το αποτέλεσμα;

Και οι δύο κατηγορίες αδυνατούν να κατανοήσουν τα προβλήματα των εργατικών πληθυσμών των πόλεων.

Χωρίς αμφιβολία το ισοζύγιο είναι καταφανώς θετικό.

Η στάση αυτή της Καθολικής Εκκλησίας προκαλεί την αντίδραση ορισμένων Χριστιανών, κληρικών, και λαϊκών, όπως του ιερέα Φελισιτέ ντε Λαμενέ, ο οποίος τάσσεται υπέρ των αιτημάτων των εργατών.

Το τραπεζικό σύστημα σήμερα ελάχιστα μοιάζει με εκείνο προ δεκαπενταετίας.

Ο πάπας Λέων ΙΓ΄ με εγκύκλιό του καταδικάζει τις σοσιαλιστικές ιδέες και υποστηρίζει ότι το κοινωνικό πρόβλημα μπορεί να το λύσει η χριστιανική ευσπλαγχνία.

Και αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τού πως μεταμορφώνεται ένας ολόκληρος κλάδος, όταν απελευθερώνεται, και πως επηρεάζει ευνοϊκά την αναπτυξιακή διαδικασία, γενικότερα.

γ. Το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα

Πώς ξέσπασε η «μπόρα» στις τράπεζες;

Το εργατικό κίνημα αναπτύχθηκε με αργούς ρυθμούς.

Αυτό που ονομάζετε «μπόρα» είναι αποτέλεσμα δύο πραγμάτων.

Οργανωτές του υπήρξαν κυρίως αστοί με αναπτυγμένη κοινωνική και πολιτική συνείδηση.

Πρώτον, της ένταξης στη ζώνη του ευρώ και, δεύτερον, της δυσμενούς πορείας των κεφαλαιαγορών.

Στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα ξεσπούν οι πρώτες εξεγέρσεις σε εργοστάσια.

Πώς επηρέασαν αυτά αρνητικά;

Με τον καιρό το εργατικό κίνημα οργανώνεται, ιδίως στις εκβιομηχανισμένες χώρες, και διεκδικεί βελτίωση των συνθηκών εργασίας, τροποποίηση της εργατικής νομοθεσίας και δικαίωμα ψήφου.

Σε ό,τι αφορά το πρώτο, η σύγκλιση της χώρας δημιούργησε στις τράπεζες σημαντικές ευκαιρίες αποκόμισης, χρηματοοικονομικών κυρίως, κερδών, τα οποία δεν είναι επαναλαμβανόμενα.

Το 1834, υπό την καθοδήγηση του Όουεν, δημιουργείται στην Αγγλία η Γενική Συνομοσπονδία Εργασίας, με 500.000 μέλη.

Αυτό όμως το γνωρίζαμε από τότε.

Κύρια αιτήματά της είναι η οκτάωρη εργασία και η αύξηση των ημερομισθίων.

Γι' αυτό δεν είναι σωστό να συγκρίνουμε την τρέχουσα κερδοφορία των τραπεζών με εκείνη προ της ένταξης.

Παράλληλα, αναπτύσσεται και το χαρτιστικό κίνημα , με το οποίο γίνεται λόγος για καθολική-μυστική ψηφοφορία για τους ενήλικους άνδρες και ισότητα των εκλογικών περιφερειών.

Ως προς το δεύτερο, θα ήθελα να σημειώσω ότι οι κεφαλαιαγορές δεν ακολουθούν μόνο καθοδική τροχιά αλλά και ανοδική.

Το κίνημα αυτό κατεστάλη από την αγγλική κυβέρνηση.

Έτσι λειτουργούσαν πάντα.

Το εργατικό κίνημα παρουσιάζει σημαντική δραστηριότητα στην Αγγλία, όταν δημιουργούνται οι Εργατικές Ενώσεις και οι Εργατικές Εστίες.

Πέρασε η «μπόρα»;

Το 1884 κατοχυρώνεται νομοθετικά το δικαίωμα της απεργίας και της δημιουργίας συνδικάτων.

Θα έρθουν και καλύτερες ημέρες.

Το 1864 δημιουργείται στο Λονδίνο η πρώτη Διεθνής Ένωση Εργατών, με σκοπό την καθοδήγηση του αγώνα όλων των εργατών.

Τι πρέπει να γίνει;

Στα συνέδριά τους συγκρούονται οι απόψεις του Προυντόν και του Μπακούνιν με τις απόψεις του Μαρξ.

Η μεγάλη πρόκληση για τις τράπεζες είναι να ελέγξουν το λειτουργικό κόστος, να αναπροσανατολίσουν, όπου χρειάζεται, τις δραστηριότητές τους και να αναβαθμίσουν ποιοτικά τις υπηρεσίες προς τους πελάτες τους.

Στόχος του Προυντόν και του Μπακούνιν είναι να καταστρέψουν το υπάρχον πολιτικο-οικονομικό οικοδόμημα που στηρίζεται στο καθεστώς της ιδιοκτησίας και να δημιουργήσουν ελεύθερες συνεταιριστικές ενώσεις εργατών και αγροτών.

Γιατί;

Είναι η θεωρία του λεγόμενου αναρχοσυνδικαλισμού.

Γιατί κινούνται σε ένα δυναμικό περιβάλλον με έντονο ανταγωνισμό και από το εσωτερικό αλλά και το εξωτερικό.

Ο Μαρξ τάσσεται υπέρ του πολιτικού αγώνα της εργατικής τάξης. Σύμφωνα με το Μαρξ, μόνο με την κατάκτηση της κρατικής εξουσίας είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί ο σοσιαλισμός. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα κυριαρχούν στο εργατικό κίνημα οι ιδέες των αναρχικών. Αργότερα, επικρατούν οι ιδέες του Μαρξ. Ο αγώνας του εργατικού κινήματος εντείνεται σε πολλές χώρες (ΗΠΑ, Βέλγιο, Σουηδία κ.α.) και επιφέρει σημαντικά αποτελέσματα, όπως είναι η μείωση των ωρών εργασίας σε δέκα και η ίδρυση ασφαλιστικών ταμείων.

δ. Η πολιτική οργάνωση της εργατικής τάξης Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου δημιουργούνται τα πρώτα εργατικά κόμματα (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο κ.α.). Τα κόμματα αυτά παρουσιάζουν διαφορές μεταξύ τους. Όλα όμως επιδιώκουν να καταλάβουν την εξουσία μέσω των εκλογών. Η πολιτική των κομμάτων αυτών, που διακρίνεται από την τάση συνεργασίας με αστικές δυνάμεις, χαρακτηρίζεται από την τάση συνεργασίας με αστικές δυνάμεις, χαρακτηρίζεται ως μη επαναστατική από μία μερίδα γάλλων συνδικαλιστών και γερμανών σοσιαλιστών και το ρώσο Λένιν.