Παράλληλο κείμενο

Μετακινήσεις ανά τους αιώνες

Οικειοθελώς ή όχι, εκατομμύρια άνθρωποι εγκατέλειπαν τις εστίες τους για έναν άλλο τόπο.

Η μετανάστευση ήταν πάντα από τα σημαντικότερα γνωρίσματα της ιστορίας της ανθρωπότητας. Το ανθρώπινο είδος δεν εμφανίστηκε διαμιάς στον πλανήτη.

Πρωτοεμφανίστηκε στην Αφρική, και από εκεί διασκορπίστηκε. Ακόμη κι όταν η αθρωπότητα είχε κατοικήσει το μεγαλύτερο μέρος της Γης, η μετανάστευση εξακολούθησε να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ιστορική εξέλιξη ανά τους αιώνες, καθώς οι άνθρωποι πολεμούσαν για την κατάκτηση εδαφών.

Σε πολλές από τις μεγαλύτερες μετακινήσεις πληθυσμών της ιστορίας, οι άνθρωποι δεν μετανάστευαν οικειοθελώς. Τον 17ο και τον 18ο αιώνα, δεκαπέντε εκατομμύρια άτομα μεταφέρθηκαν από την Αφρική στη Βραζιλία, την Καραϊβική και τη Βόρεια Αμερική ως σκλάβοι.

Τον 19ο αιώνα, δέκα ως σαράντα εκατομμύρια "κούληδες" - όχι σε καλύτερη μοίρα από τους σκλάβους μετανάστευσαν σε όλο τον κόσμο, κυρίως από την Κίνα και την Ινδία. Στο δικό μας αιώνα, οι πόλεμοι σε Ευρώπη και Ασία ανάγκασαν πολλούς πολίτες να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Ίσως όμως το εντυπωσιακότερο επεισόδιο στην ιστορία της αναγκαστικής μετανάστευσης συνέβη το 1947 στην Ινδία, όταν επτά εκατομμύρια μουσουλμάνοι την εγκατέλειψαν για το Πακιστάν και επτά εκατομμύρια ινδουιστές ακολούθησαν την αντίθετη κατεύθυνση.

Ανεξάρτητα από θρησκείες και φυλές, οι άνθρωποι πάντα μετακινούνταν σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Από τα μέσα του 19ου αιώνα ως την αρχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, εξήντα εκατομμύρια Ευρωπαίοι εγκατέλειψαν τη γηραιά ήπειρο για τις ΗΠΑ -υποδέχθηκαν σαράντα εκατομμύρια ανθρώπους-, τον Καναδά, τη Λατινική Αμερική, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και τη Νότια Αφρική. Η συντριπτική πλειονότητα των μεταναστών ήταν οικονομικοί μετανάστες, όπως και οι σημερινοί, αν και στις μέρες μας το δέλεαρ είναι μάλλον οι υψηλές αποδοχές παρά η φτηνή γη.

Στον αιώνα μας, το πρότυπο της μετανάστευσης έχει αλλάξει μορφή, κυρίως εξαιτίας της πολιτικής των κυβερνήσεων. Έως το 1914 δεν υπήρχε κανένας έλεγχος, γεγονός που επέτρεψε τις μεγάλες μετακινήσεις του 19ου αιώνα. Οι ΗΙΊΑ επέτρεπαν την είσοδο στον καθένα που δεν ήταν εταίρα, κατάδικος, τρελός ή -μετά το 1882- Κινέζος. Ανεξέλεγκτες ήταν και οι μετακινήσεις εντός της Ευρώπης: ούτε διαβατήρια ούτε άδειες εργασίας. Οι εγκληματίες βέβαια μπορεί να απελαύνονταν, αλλά αυτή ήταν η μόνη μέριμνα. Το βασικό πρόβλημα των μεταναστών ήταν αν μπορούσαν να αντεπεξέλθουν στα έξοδα του ταξιδιού και αν ο νέος τόπος θα ήταν καλύτερος από αυτόν που εγκατέλειψαν.

Από το 1914 ως το 1945, κυρίως για λόγους ασφάλειας, η μετανάστευση περιορίστηκε. Πολλές χώρες δεν δέχονταν μετανάστες -ακόμη και πρόσφυγες από τη Γερμανία του Χίτλερ-, για φυλετικούς λόγους, τους οποίους και επικαλούνταν. Το αμερικανικό Κογκρέσο, μάλιστα, ψήφισε νόμους για την προστασία του φυλετικού και θρησκευτικού χαρακτήρα της χώρας. Το τέλος του πολέμου έφερε άλλη μια αλλαγή. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες υπήρχε έλλειψη εργατικών χεριών και οι κυβερνήσεις ακολούθησαν φιλελεύθερη πολιτική για να ενισχύσουν την αναπτυσσόμενη βιομηχανία τους. Οι μαζικές μετακινήσεις δεν γίνονται πια από την Ευρώπη προς την Αμερική, αλλά από τις αναπτυσσόμενες προς τις πλούσιες χώρες.

Η επόμενη στροφή έγινε στη δεκαετία του '70. Οι πλούσιες χώρες δεν αναπτύσσονταν πια με τους ίδιους ρυθμούς και δεν είχαν ανάγκη από πρόσθετο εργατικό δυναμικό.

Η οικονομική ύφεση σε Ευρώπη και Αμερική οδήγησε σε σκληρά μέτρα εναντίον της μετανάστευσης, τα οποία ισχύουν και σήμερα.