Ο Σκλάβος (Δημοτικό τραγούδι, παραλογή)

Προφορική καταγραφή από τη Δ. Μακεδονία

Τρία καράβια ξέβγαιναν μέσα από την Πόλη Τό 'να τραβάει για τ' Αϊβαλί και τ' άλλο για την Προύσσα. Το τρίτο το μικρότερο πάει για το βεζίρη. Κι ο σκλάβος αναστέναξε κι εστάθη το καράβι. Κι ο καπετάνιος μίλησε κι ο καπετάνιος λέγει: - Ποιος είναι π' αναστέναξε κι εστάθη το καράβι; Αν είναι από τους δούλους μου, διπλό λουφέ να δώσω κι αν είναι από τους σκλάβους μου, να τον ελευθερώσω. - Εγώ 'μαι αυτός που δεν μπορώ και βαριαναστενάζω. Τρεις μέρες ήμουν νιόγαμπρος, δώδεκα χρόνια σκλάβος κι εψές είδα στον ύπνο μου, στον ύπνο που κοιμόμουν παντρεύουν τη γυναίκα μου, μου παίρνουν την καλή μου. - Είναι μακριά η πατρίδα σου, μακριά και το χωριό σου; - Αν έχω άλογο καλό, πάω σ' είκοσι ώρες κι αν έχω άλογο φτωχό, θέλω τριάντα ώρες. - Εννιά 'λογα έχω στο παχνί, διάλεξε ποιο σ' αρέσει. - Ποιο είναι αξιό και γρήγορο και πάει με τον αέρα; Κανένα δεν τον δέχτηκε, κανένα δεν τον θέλει. Μόνο ένας παλιόγριβας κρυφά τον κουβεντιάζει: - ’Γω θα σε πάω, αφέντη μου, μα κοίταξε τί θέλω. Βάλε τα πέταλα χρυσά και τα καρφιά 'σημένια, βάλε και την ταϊσιά τριπλή απ' ό,τι τώρα τρώω. Στο δρόμο όπου πήγαινε, στο δρόμο που πηγαίνει παρακαλούσε κι έλεγε, παρακαλεί και λέει: - Θε μου, να βρω τη μάνα μου στη βρύση για να πλένει. Πήγε και την αντάμωσε καθώς παρακαλούσε. - Κυρά μου, καλημέρα σου. - Καλώς τον ξένο που 'ρθε. - Το τίνος γάμος γίνεται, το τίνος νύφη παίρνουν; - Της ερημιάς, της Μπαρμπαριάς, του γιου μου του χαμένου. - Κυρά μου, θα προκάνουμε τα στέφανα να ιδούμε; - Αν δεν προκάν'ς τα στέφανα, στο δώρο θα προκάνεις. Βιτσιά χτυπάει τ' άλογο, στο δώρο πάνω φτάνει. Βρίσκει τη νύφ' που δώριζε κι αυτόν δεν τον δωρίζει. - Σαν τί ζακόνι έχετε, τον ξένο δε δωρίζ'τε; Βγάζουν και τον δωρίζουνε. Κερνάει την αρραβώνα τ'. Πετάει η νύφ' το πέπλο της, πετάει και τα στολίδια. - Πάψτε γύφτοι τα όργανα, πάψτε και τα νταούλια, να δούμε ποιος με κέρασε τούτη την αρραβώνα. - Εγώ 'μαι που στην κέρασα, εγώ σου τη δωρίζω. - Σύρτε, παιδιά μ', στον τόπο σας, σύρτε και στο καλό σας. Αυτός όπου με κέρασε τούτη την αρραβώνα είναι ο πρώτος άντρας μου· αυτός είν' ο καλός μου.

Λεξιλόγιο ο βεζίρης: ανώτατος άρχοντας των μουσουλμανικών κρατών με ποικίλες αρμοδιότητες, πρωθυπουργός, υπουργός. ο λουφές: λαϊκή λέξη, που προέρχεται από την τουρκική ulufe και σημαίνει μισθός, δωροδοκία. το παχνί: ο χώρος όπου τοποθετείται η τροφή του ζώου. αξιός: παρατονισμός του επιθέτου άξιος για λόγους μετρικούς. ο παλιόγριβας: το γέρικο γκρίζο άλογο η ταϊσιά: η ποσότητα τροφής που χρειάζεται το ζώο για μια φορά. το ζακόνι: η συνήθεια, το έθιμο