13.1 Ίδρυση και εξέλιξη

Η Ευρωπαϊκή Ιδέα, δηλαδή η ιδέα μιας κοινής ανθρωπιστικής Ευρώπης, υπήρξε για αιώνες το όραμα πολλών φιλοσόφων και στοχαστών (Καντ, Κομένιος, Β. Ουγκώ). Αυτό το όραμα βασιζόταν τόσο στη γεωγραφική ενότητα της Ευρωπαϊκής Ηπείρου, όσο και στα στοιχεία που διαμόρφωσαν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Παρ' όλες τις μεταξύ τους διαφορές, όλα τα ευρωπαϊκά κράτη διαμορφώθηκαν στη βάση του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, ο οποίος επηρεάστηκε από την αρχαία ελληνική σκέψη. Τα ευρωπαϊκά κράτη εξάλλου, οργανώθηκαν με βάση το ρωμαϊκό δίκαιο, ενώ καθοριστικές υπήρξαν για όλη την Ευρώπη οι επιδράσεις του χριστιανισμού.

Μετά τις τραγικές συνέπειες των δύο Παγκοσμίων πολέμων, η Ευρώπη έχει κοινά συμφέροντα στην πορεία της οικονομικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης. Στις συνθήκες αυτές, επανέρχεται το όραμα μιας κοινής Ευρώπης, χωρίς τους εθνικούς ανταγωνισμούς του παρελθόντος.

Από το 1950, η Γαλλία με τον υπουργό Εξωτερικών Ρ. Σουμάν προωθεί διαπραγματεύσεις για την ίδρυση Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Συγκεκριμένα:

• Το 1951 με τη Συνθήκη των Παρισίων ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) μεταξύ Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Βελγίου, Ολλανδίας και Λουξεμβούργου. Η κοινότητα προβλέπει την κοινή εκμετάλλευση των πόρων άνθρακα και χάλυβα για τις παραπάνω χώρες. Αυτό αποτελείτο πρώτο βήμα της Ευρωπαϊκής ενοποίησης.

• Το 1957 με τη Συνθήκη της Ρώμης πραγματοποιείται η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (Ε.Ο.Κ) ανάμεσα στις ίδιες χώρες. Η Ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι πια πραγματικότητα.

• Το 1992 με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, όπως αυτή συμπληρώνεται με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.), στη θέση της Ε.Ο.Κ.

Σε διάστημα μισού αιώνα οικοδόμησης, η ΕΕ δεν αφορά πλέον μόνον την οικονομική ένωση των κρατών μελών. Περιλαμβάνει την κοινή ευρωπαϊκή ιθαγένεια των πολιτών, την ελεύθερη διακίνηση και εγκατάστασή τους στον κοινό ευρωπαϊκό χώρο, το κοινό νόμισμα (ευρώ) και κοινές πολιτικές στην ασφάλεια, την εξωτερική πολιτική, την παιδεία, το περιβάλλον, την υγεία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, και τέλος το κοινό ευρωπαϊκό Σύνταγμα.

Παράλληλα με τη διεύρυνση των πολιτικών της, η ΕΕ διευρύνεται και με την είσοδο νέων κρατών-μελών. Στα 6 αρχικά κράτη μέλη της Ε.Ο.Κ προστίθενται 9 νέα μέλη και από το 1996 μιλάμε για την «Ευρώπη των 15». Από το 1998 ξεκινούν οι διαπραγματεύσεις ένταξης 12 νέων χωρών. Οι 10 από αυτές τις χώρες εντάχθηκαν στην Ε.Ε. το Μάιο του 2004. Μέχρι το 2009 θα έχουν ενταχθεί η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Εξάλλου, το 2001 ξεκίνησε διάλογος ένταξης της Τουρκίας. Η πορεία των διαπραγματεύσεων εξαρτάται από το βαθμό προετοιμασίας κάθε υποψήφιας για ένταξη χώρας.

φωτ.13.1 Ο Βίκτωρ Ουγκώ (1802 -1885) είχε διατυπώσει το όραμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης. - Να συζητήσετε στην τάξη τα κοινά στοιχεία του ευρωπαϊκού πολιτισμού. «Κοινός» πολιτισμός σημαίνει «ίδιος»; Σχολιάστε την ποικιλία και τον πλούτο των πολιτισμών της ευρωπαϊκής κοινότητας. Με ποιες αλλαγές νοοτροπίας συνδέεται ο ρόλος σου ως πολίτη της Ενωμένης Ευρώπης, σε σχέση με αυτόν του έλληνα πολίτη;

φωτ. 13.2 Η σημαία της ΕΕ, παραμένει με 12 αστέρια, όσα και τα κράτη μέλη όταν ιδρύθηκε το 1992. - Να ενημερωθείτε για τη διεύρυνση από τις ιστοσελίδες της ΕΕ www.ee.gr και να γνωρίσετε τα νέα μέλη μέσα από το κουίζ γνώσεων.

φωτ. 13.3 Το περιβάλλον αποτελεί προτεραιότητα της Ε.Ε.: Στο στάδιο των διαπραγματεύσεων για την ένταξη νέου κράτους-μέλους, η ΕΕ απαιτεί την προσαρμογή των πολιτικών των υποψήφιων χωρών σε αυτές της Ε.Ε. Το κλείσιμο των μονάδων 1-4 του πυρηνικού εργοστασίου Κοζλοντούι στη Βουλγαρία, τα συστήματα καθαρισμού του Δούναβη, αποτελούν μερικά παραδείγματα. - Να συζητήσετε στην τάξη πόσο σημαντικοί είναι αυτοί οι όροι για την ενότητα στην Ε.Ε.

Η διαδικασία προσχώρησης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα ξεκίνησε με την υπογραφή της Συμφωνίας των Αθηνών (1961) και προέβλεπε διαδικασίες εναρμόνισης της πολιτικής της χώρας με αυτήν της ΕΟΚ, διάρκειας 22 ετών. Η εφαρμογή της Συμφωνίας άρχισε το 1962 και διακόπηκε στη διάρκεια της δικτατορίας (1967-1974) από την ΕΟΚ, λόγω της αναστολής των δημοκρατικών αρχών και ελευθεριών από το στρατιωτικό καθεστώς. Η νέα αίτηση, που υποβάλλεται το 1974, οδηγεί σε διαπραγματεύσεις και την υπογραφή της Συνθήκης Ένταξης της Ελλάδας στην Ε.Ο.Κ το 1979, μετά από απόφαση της Ελληνικής Βουλής με αυξημένη πλειοψηφία (2/3). Η οριστική ένταξη στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα πραγματοποιείται το 1981.

Μέσα στα επόμενα χρόνια θα ζούμε σε μιαν Ευρωπαϊκή Ένωση με 28 χώρες, περισσότερες από 20 γλώσσες, ένα μοναδικό κράμα πολιτισμών και ένα αίσθημα αλληλεγγύης που θα συμμερίζονται 500 εκατομμύρια άνθρωποι.

φωτ. 13.4. Η υπογραφή της Συνθήκης ένταξης της Ελλάδας στην Ε.Ο.Κ (1979)

1957: Ίδρυση της ΕΟΚ μεταξύ Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Βελγίου και Λουξεμβούργου

1973: Προσχώρηση Αγγλίας, Ιρλανδίας και Δανίας

1981: Προσχώρηση της Ελλάδας

1986: Προσχώρηση Ισπανίας και Πορτογαλίας

1992: Προσχώρηση πρώην ανατολικής Γερμανίας

1996: Προσχώρηση Αυστρίας, Σουηδίας και Φινλανδίας

2004: Προσχώρηση Κύπρου, Τσεχίας, Εσθονίας, Ουγγαρίας, Πολωνίας, Σλοβενίας, Σλοβακίας, Λετονίας, Λιθουανίας και Μάλτας.

2007: Προσχώρηση Βουλγαρίας και Ρουμανίας.

Υποψήφιες χώρες: Τουρκία, Κροατία