11.2.1 Α' Βαθμός: Δήμοι και Κοινότητες

Ο νόμος προβλέπει δύο ειδών Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α' βαθμού. Όσες πόλεις έχουν πληθυσμό πάνω από 10.000 κατοίκους ή είναι πρωτεύουσες νομών ανεξάρτητα πληθυσμού, αποτελούν δήμους. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που έχουν χαρακτηριστεί ως Δήμοι κωμοπόλεις με μικρότερο πληθυσμό (Λουτροπόλεις ή κωμοπόλεις με ιστορική σημασία). Κάθε αυτοτελής συνοικισμός που έχει πληθυσμό τουλάχιστον 1500 κατοίκους και οικονομική ικανότητα ώστε να παραμείνει βιώσιμος μπορεί να αποτελέσει κοινότητα.

Με το Ν. 2539/1977 "Περί συγκροτήσεως της Πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης" (Σχέδιο Καποδίστρια), η χώρα μας έχει 900 Δήμους και 133 Κοινότητες. Επικεφαλής των Δήμων και των Κοινοτήτων, είναι οι Δήμαρχοι, οι Κοινοτάρχες και τα Δημοτικά και Κοινοτικά Συμβούλια, που εκλέγονται κάθε 4 χρόνια με άμεση και καθολική ψηφοφορία.

Δήμοι με πληθυσμό πάνω από 150.000 κατοίκους διαιρούνται σε δημοτικά διαμερίσματα. Επίσης, ο Δήμος ή η Κοινότητα μπορεί να διαιρέσει την περιοχή σε συνοικίες και να δημιουργήσει συνοικιακά συμβούλια με σκοπό την προώθηση της συμμετοχής του λαού στις τοπικές υποθέσεις.

Οι Δήμοι και Κοινότητες μπορούν να προσφέρουν υπηρεσίες στους κατοίκους τους, όπως:

• Περιβαλλοντικές: κατασκευή υπονόμων και αποχέτευσης, καθαρισμός δρόμων και συλλογή απορριμμάτων, κατασκευή δρόμων, πλατειών, κοιμητηρίων.

• Προσωπικές: κατασκευή και συντήρηση σχολικών κτηρίων, ίδρυση Κέντρων Ανοιχτής Περίθαλψης, ψυχαγωγίας υπερηλίκων, κέντρων νεότητας, παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών.

• Πολιτιστικές: δημιουργία κήπων, χώρων αναψυχής, αθλητικών κέντρων, βιβλιοθηκών, πινακοθηκών, θεάτρων.

φωτ. 11.5 Ψηφοφορία εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη νομοθεσία που ισχύει στη χώρα μας κατοχυρώνονται σχετικά ασαφώς διάφορες μορφές άμεσης δημοκρατίας, ιδιαίτερα με την πρόβλεψη της «λαϊκής συμμετοχής» σε συνελεύσεις των κατοίκων π.χ. Συνοικιακά Συμβούλια. Η συμμετοχή όμως αυτή έχει περισσότερο συμβουλευτικό χαρακτήρα. Τον Ιούνιο του 2003, ο δήμος Μάνδρας διεξήγαγε δημοψήφισμα με αφορμή τη χωροθέτηση ως μελλοντικών χώρων υγειονομικής ταφής σκουπιδιών (ΧΥΤΑ), τεσσάρων σημείων στην περιοχή του. Να ανταλλάξετε απόψεις στην τάξη σχετικά με την αναγκαιότητα ψήφισης νόμων που πρέπει να προβλέπουν με σαφήνεια μορφές άμεσης δημοκρατίας, όπως π.χ. το δημοψήφισμα, για διάφορα σοβαρά προβλήματα που απασχολούν την Τοπική Αυτοδιοίκηση.

• Προστασίας: κατασκευή έργων προστασίας από πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές

• Παραγωγικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες: εκμετάλλευση τοπικών φυσικών πόρων και ήπιων μορφών ενέργειας, κατασκευή κατοικιών για τους δημότες.