Κωνσταντίνος Αγγελάκος Ελένη Κατσαρού Αναστασία Μαγγανά

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Κωνσταντίνος Αγγελάκος, Λέκτορας του Ιονίου Πανεπιστημίου Ελένη Κατσαρού, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης Αναστασία Μαγγανά, Γλωσσολόγος

ΚΡΙΤΕΣ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΕΣ Σταύρος Καμαρούδης, Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Δ. Μακεδονίας Χρυσούλα Παπαγεωργοπούλου, Σχολική Σύμβουλος Ιωάννης Μπασλής, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ Αικατερίνη Βερούτσου, Εικονογράφος-Σκιτσογράφος

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Δήμητρα Αλατζατζή, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΣΥΓΓΡΑΦΗ

Χριστίνα Αργυροπούλου, Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΟΥ ΥΠΟΕΡΓΟΥ Φώτιος Καβουκόπουλος, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Σύνθεση από την εικονογράφηση

Γ' Κ.Π.Σ. / ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ / Ενέργεια 2.2.1 / Κατηγορία Πράξεων 2.2.1.α: "Αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών και συγγραφή νέων εκπαιδευτικών πακέτων"

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Μιχάλης Αγ. Παπαδόπουλος Ομότιμος Καθηγητής του Α.Π.Θ. Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Πράξη με τίτλο: "Συγγραφή νέων βιβλίων και παραγωγή υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού με βάση το ΔΕΠΠΣ και τα ΑΠΣ για το Γυμνάσιο"

Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου: Αντώνιος Σ. Μπομπέτσης Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Αναπληρωτές Επιστημονικοί Υπεύθυνοι Έργου Γεώργιος Κ. Παληός Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Ιγνάτιος Ε. Χατζηευστρατίου Μόνιμος Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Έργο συγχρηματοδοτούμενο 75% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και 25% από εθνικούς πόρους.

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ …………………………………………………………. 7

1η ΕΝΟΤΗΤΑ Οι πρώτες μέρες σε ένα νέο σχολείο ………………………… 9 Α. Εισαγωγικά κείμενα …………………………………………….. 10 Β. Επικοινωνία …………………………………………………… 12 B1. Παράγοντες της επικοινωνίας ……………………………………. 12 B2. Κώδικες επικοινωνίας ………………………………………….. 15 Γ. Είδη προτάσεων ………………………………………………… 17 Γ1. Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους ……………………… 17 Γ2. Είδη προτάσεων, σημασίες τους και σημεία στίξης ………………….. 19 Δ. Λεξιλόγιο …………………………………………………….. 22 Ε. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου ………………………………….. 23 Διαθεματική εργασία ………………………………………………. 24 Ανακεφαλαιωτικός πίνακας ………………………………………….. 24

2η ΕΝΟΤΗΤΑ Επικοινωνία στο σχολείο …………………………………. 25 Α. Εισαγωγικά κείμενα …………………………………………….. 26 Β. Είδη προφορικού και γραπτού λόγου ……………………………….. 28 B1. Προφορικός λόγος ……………………………………………… 28 B2. Γραπτός λόγος ………………………………………………… 29 B3. Γλωσσική ποικιλία - Μέσο και περίσταση επικοινωνίας ………………. 31 Γ. Η παράγραφος ………………………………………………….. 34 Δ. Λεξιλόγιο …………………………………………………….. 36 Ε. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου ………………………………….. 37 Διαθεματική εργασία ………………………………………………. 38 Ανακεφαλαιωτικός πίνακας ………………………………………….. 38

3η ΕΝΟΤΗΤΑ Ταξίδι στον κόσμο της φύσης ……………………………… 39 Α. Εισαγωγικά κείμενα …………………………………………….. 40 Β. Περιγραφή …………………………………………………….. 43 B1. Στοιχεία περιγραφής …………………………………………… 43 B2. Είδη περιγραφής ………………………………………………. 44 B3. Λεξιλόγιο περιγραφής ………………………………………….. 46 B4. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου …………………………………. 46 Γ. Αφήγηση ………………………………………………………. 47 Γ1. Στοιχεία αφήγησης …………………………………………….. 47 Γ2. Είδη αφήγησης ………………………………………………… 49 Γ3. Λεξιλόγιο αφηγηματικών κειμένων ………………………………… 50 Γ4. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου …………………………………. 51 Δ. Επιχειρηματολογία ……………………………………………… 52 Δ1. Στοιχεία του επιχειρήματος και μελέτη επιχειρημάτων ………………. 52 Δ2. Λεξιλόγιο επιχειρηματολογίας …………………………………… 55 Δ3. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου …………………………………. 55 Ε. Πολυτροπικότητα ……………………………………………….. 56 Διαθεματική εργασία ………………………………………………. 58 Ανακεφαλαιωτικός πίνακας ………………………………………….. 58

4η ΕΝΟΤΗΤΑ Φροντίζω για τη διατροφή και την υγεία μου ………………… 59 Α. Εισαγωγικά κείμενα …………………………………………….. 60 Β. Ονοματική φράση - Επιθετικός προσδιορισμός………………………… 63 B1. Τι είναι η ονοματική φράση και ποια η λειτουργία της στην πρόταση; …. 63 B2. Επιθετικός προσδιορισμός ………………………………………. 65 Γ. Κλίση ουσιαστικών και επιθέτων ………………………………….. 68 Γ1. Κλίση ουσιαστικών …………………………………………….. 68 Γ2. Κλίση επιθέτων ……………………………………………….. 72 Δ. Παραγωγή και σύνθεση …………………………………………… 74 Ε. Στοιχεία που συνοδεύουν τον προφορικό λόγο ……………………….. 77 ΣΤ. Λεξιλόγιο ……………………………………………………. 78 Ζ. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου ………………………………….. 78 Διαθεματική εργασία ………………………………………………. 79 Ανακεφαλαιωτικός πίνακας ………………………………………….. 80

5η ΕΝΟΤΗΤΑ Γνωρίζω το μαγικό κόσμο του θεάτρου και του κινηματογράφου ….. 81 Α. Εισαγωγικά κείμενα …………………………………………….. 82 Β. Το ρήμα ………………………………………………………. 84 B1. Ο ρόλος και η λειτουργία του ρήματος ……………………………. 84 B2. Οι μορφές του ρήματος …………………………………………. 85 B2.1 Πρόσωπο και αριθμός ………………………………………….. 85 B2.2 Συζυγίες και φωνές……………………………………………. 86 B2.3 Διαθέσεις του ρήματος ………………………………………… 87 B2.4 Χρόνοι του ρήματος και ποιόν ενέργειας …………………………. 89 B3. Τα συνδετικά ρήματα …………………………………………… 91 Γ. Παράγωγα ρήματα ……………………………………………….. 92 Δ. Λεξιλόγιο …………………………………………………….. 93 E. Το ρήμα στην αφήγηση …………………………………………… 94 ΣT. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου …………………………………. 95 Διαθεματική εργασία ………………………………………………. 97 Ανακεφαλαιωτικός πίνακας ………………………………………….. 98

6η ΕΝΟΤΗΤΑ Οι δημιουργικές δραστηριότητες στη ζωή μου ………………… 99 Α. Εισαγωγικά κείμενα ……………………………………………. 100 Β. Λειτουργίες - Χρήσεις των πτώσεων του ουσιαστικού ………………… 103 B1. Οι πτώσεις ως δείκτες για τη σχέση ουσιαστικού και ρήματος ……….. 103 B2. Οι πτώσεις ως δείκτες για τη σχέση ουσιαστικού και ουσιαστικού…….. 104 Γ. Παράγωγα ουσιαστικά …………………………………………… 106 Δ. Παράγραφος - Πλαγιότιτλοι ……………………………………… 107 Ε. Λεξιλόγιο ……………………………………………………. 108 ΣΤ. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου ………………………………… 109 Διαθεματική εργασία ……………………………………………… 110 Ανακεφαλαιωτικός πίνακας …………………………………………. 110

7η ΕΝΟΤΗΤΑ Ο κόσμος μέσα από την οθόνη-εικόνα ………………………. 111 Α. Εισαγωγικά κείμενα ……………………………………………. 112 Β. Οριστικό και αόριστο άρθρο …………………………………….. 115 Γ. Παράγωγα επίθετα ……………………………………………… 117 Δ. Περιγραφή ……………………………………………………. 118 Ε. Λεξιλόγιο ……………………………………………………. 120 ΣΤ. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου ………………………………… 121 Διαθεματική εργασία ……………………………………………… 122 Ανακεφαλαιωτικός πίνακας …………………………………………. 122

8η ΕΝΟΤΗΤΑ Αθλητισμός και Ολυμπιακοί Αγώνες: Παρακολουθώ και συμμετέχω … 123 Α. Εισαγωγικά κείμενα ……………………………………………. 124 Β. Παρατακτική σύνδεση - Ασύνδετο σχήμα ……………………………. 127 B1. Περίοδοι λόγου - Κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις ……………… 127 B2. Παρατακτική σύνδεση προτάσεων-περιόδων …………………………. 128 B3. Ασύνδετο σχήμα ………………………………………………. 130 Γ. Αφήγηση ……………………………………………………… 131 Δ. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου …………………………………. 133 Διαθεματική εργασία ……………………………………………… 136 Ανακεφαλαιωτικός πίνακας …………………………………………. 136

9η ΕΝΟΤΗΤΑ Ανακαλύπτω τη μαγεία της γνώσης …………………………. 137 Α. Εισαγωγικά κείμενα ……………………………………………. 138 Β. Συνταγματικός άξονας ………………………………………….. 141 Γ. Παραδειγματικός άξονας ………………………………………… 142 Δ. Λεξιλόγιο ……………………………………………………. 145 Ε. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου …………………………………. 146 Διαθεματική εργασία ……………………………………………… 148 Ανακεφαλαιωτικός πίνακας …………………………………………. 148

10η ΕΝΟΤΗΤΑ Γνωρίζω τον τόπο μου και τον πολιτισμό του ………………. 149 Α. Εισαγωγικά κείμενα ……………………………………………. 150 Β. Υποτακτική σύνδεση των προτάσεων ……………………………….. 153 B1. Δευτερεύουσες προτάσεις ………………………………………. 153 B2. Υποτακτική σύνδεση προτάσεων…………………………………… 155 B3. Η στίξη στην υποτακτική σύνδεση………………………………… 155 Γ. Σημεία στίξης ………………………………………………… 156 Δ. Χρήση λεξικών ………………………………………………… 159 Ε. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου …………………………………. 160 Διαθεματική εργασία ……………………………………………… 161 Ανακεφαλαιωτικός πίνακας …………………………………………. 161

ΓΛΩΣΣΑΡΙ ……………………………………………………….. 162