Τέχνη και άνθρωπος: τρία κείμενα

Στρ. Μυριβήλης

ΤΟ ΜΑΓΙΚΟ ΡΑΒΔΑΚΙ

Το ίδιο έγινε με όλα τα γεγονότα, τα πρόσωπα και τα πράματα που άγγισε με το μαγικό ραβδί της η Μεγάλη Τέχνη. Ας ξαναθυμηθούμε κείνο το παλιό παραμύθι που μας έλεγε η γιαγιά, για την πολιτεία που μια κατάρα τη μαρμάρωσε. Εκεί, λέει, όλα τάχε σκεπάσει η σιωπή της ακινησίας. Τ' αηδόνια ασάλευτα, βουβά πάνω στα ακίνητα κλαδιά. Τα δάση πετρωμένα, κανένα αγέρι. Μήτε ένα θρόισμα. Οι βρύσες στερεμένες, και μπροστά στις στεγνές γούρνες μαρμαρωμένες και οι κοπέλες, με τις στάμνες στο χέρι αδειανές. Έτσι παντού. Οι άνθρωποι και τα ζωντανά πετρωμένα αγάλματα. Τα μάτια τους αδειανά από βλέμμα και το στόμα τους από φωνή. Τα κύματα στη θάλασσα μαρμάρωσαν κι αυτά. Και κάποια μέρα, να και περνά η Πεντάμορφη, η μικρή μάγισσα. Περνά μέσα στη νεκρή πολιτεία, χαμογελά με καλοσύνη και τ' αγγίζει όλα με το τριανταφυλλί ραβδάκι της. Τις πέτρες, τις πόρτες, τους ανθρώπους, τα δέντρα και τα νερά. Και τότες γίνεται το θάμα. Ένας άνεμος ζωής φυσά πάνω στη μαρμαρωμένη χώρα. Ένας άνεμος γλυκός ζεσταίνει και ποτίζει όλες τις μορφές με την πνοή του Θεού. «Πνεύμα ζωής» που λέει και η Γραφή. Μεμιάς τα δέντρα σειούνε χαρωπά τα δροσερά κλωνάρια, φορτωμένα άνθη, φύλλα, καρπούς και κελαϊδισμούς. τα νερά πηδούν από τα βράχια, τραγουδάνε στις ποτίστρες για τα διψασμένα ζωντανά. Χλιμιντράνε τ' αλόγατα στο λιβάδι. Τα παγώνια σέρνουν τις πολυτελείς φορεσιές τους στη χλόη και το ξεψυχισμένο μελτέμι λουλακιάζει την ψόφια θάλασσα, αρχίζει να σφυρίζει χαρωπά στα συρματόσκοινα των καραβιών. Ανοίγουν τα φτερά τους τα πετρωμένα περιστέρια γύρω στα συντριβάνια. Γύρω στα χρυσά τραπέζια παίρνουν ζωή τα μαρμαρωμένα παλληκάρια. Ανακλαδίζονται, ν' αποτινάξουν το θανάσιμο μούδιασμα και την παγωνιά του μαρμαρωμένου ύπνου που μέσα του ήταν βουλιαγμένα. Οι πετρωμένες κοπέλες ξυπνάν από το λήθαργο, τα χείλη τους χαμογελούν προς τον έρωτα, χορταίνουν από τα φιλήματα της ζωής. Ηχούν οι ταμπουράδες και τα βιολιά, και ο αγέρας γεμίζει από το βουητό της χαράς και τα τραγούδια της αγάπης.

Γιατί; Γιατί πέρασε η μικρή μάγισσα, η Πεντάμορφη. Η Τέχνη. Και τάγγισε όλα, και τα ζωντάνεψε όλα. Γιατί όλα είναι ουδέτερα, ακίνητα και ανέκφραστα γύρω μας, ώσπου να περάσει η Τέχνη, για να τους δώσει μορφή και σχήμα και έκφραση και φωνή. Αυτή είναι που μεταδίνει, μεταγγίζει με μαγικόν τρόπο την ανθρώπινη ψυχικότητα σ' όλες τις υλικές και αδρανείς μορφές της ζωής που μας κυκλώνει. Για να αποχτήσουν το ξεκάθαρο σχήμα και το νόημά τους μέσα στην πελώρια δραματική σύνθεση της ζωής, είναι απαραίτητο, όλες αυτές τις βουβές και ανέκφραστες μορφές, να τις πάρει η Τέχνη, να τις επεξεργαστεί, για να τις εξηγήσει στην ανθρώπινη κατανόηση, να τις ξαναπλάσει με τη μαγική της δύναμη, για να τις μετουσιώσει σε σύμβολα. Μόλις γίνει αυτό το θάμα, αμέσως η ανθρώπινη φυλή ξαναβρίσκει τη χαμένη της ενότητα. Πέφτουν τα μεσότοιχα των φυλών και των αποστάσεων που χωρίζουν τους ανθρώπους, εκμηδενίζεται η φοβερή δύναμη του χρόνου, συμπλησιάζουνται οι απομακρυσμένοι αιώνες.

Σ. Μυριβήλης (1890-1969): Σημαντικός νεοέλληνας πεζογράφος. Έργο του: Η Ζωή εν Τάφω, Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια κ.ά.

ΑΝΤΡΕΪ ΤΑΡΚΟΦΣΚΙ