Γ. ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ

Απομνημονεύματα

Ιδήτε σημειωμένα έγγραφα και απόδειξες, αρχή και τέλος, από διαφόρους, από κυβέρνησες και από αρχές και από άλλους πολλούς, όθεν χρημάτισα εγώ με τους αδελφούς μου συναγωνιστάς, όπου μ' αξίωσε ο Θεός να έχω εις την οδηγίαν μου, όλο καλύτερούς μου εις τον Αγώνα και εις υπηρεσίες, όθεν διατάχτηκα. Με δεκοχτώ ανθρώπους πρωτοκινήθηκα εις τον Αγώνα· ως τους χίλιους τετρακόσιους μ' αξίωσε ο Θεός να 'χω εις την οδηγίαν μου. Ποτέ δεν μολύθηκαν τ' αρχεία της πατρίδος μου· ούτε εις την κυβέρνησιν, ούτε εις επαρχίες, ούτε εις άτομα, όπου αγωνιστήκαμεν εις την Ρούμελη, Πελοπόννησον και νησιά και Σπάρτη, δεν είναι πουθενά κατηγορία παραμικρή διά εμάς. Ευκαριστήρια θα ιδήτε απ' ούλα τα μέρη πλήθος εδώ μέσα σημειωμένα, και παντού εις το κράτος και εις τ' αρχεία της κυβέρνησης φαίνονται αυτά. Και μ' όσους ανθρώπους μ' αξίωσε ο Θεός και διοίκησα, διάφορες ακαταστασίες και αρπαγές ηύραν την πατρίδα, αρχή και τέλος, δοξασμένο να είναι το πανάγαθον όνομα του Θεού, εμάς δεν μας άφησε να μολυθούμεν.

1. Υπονοεί το προσωπικό του αρχείο που δεν περιλαμβάνεται στα απομνημονεύματά του.

Και αυτές τις χάριτες πρέπει να τις χρωστάγη η πατρίς εις τους αξιότιμους και αγαθούς και γενναίους πατριώτες, τους συναγωνιστάς μου, οπού 'χα τις την οδηγίαν μου εις τον Αγώνα, οπού συνεισφέραμεν και εμείς κατά δύναμιν εις τις ανάγκες της πατρίδος. Είναι η αρετή και ο πατριωτισμός, οπού έδειξαν, αυτήνων των καλών πατριωτών, όχι εμένα. Ότι εγώ δεν είχα αυτήνη την αρετή, ούτε την έχω ακόμα· καθώς εις τους πολέμους, και τώρα εις την 'υπηρεσίαν είναι αυτήνοι οι καλύτεροί μου. Είναι και τώρα εις την 'υπηρεσίαν, εις την οδηγία μου, οι γενναίγοι και αγαθοί αξιωματικοί Μισολογγιού με τον αγαθόν και γενναίον αρχηγόν τους Μήτρο Ντεληγιώργη, φρούραρχο εις τον αγώνα του Μισολογγιού. Είναι πολλοί γενναίγοι και αξιότιμοι νησιώτες και Πελοποννήσιοι, αγαθοί αγωνισταί· είναι Ρουμελιώτες. Είναι οι αγαθοί και φιλόπατροι νοικοκυραίοι και αξιωματικοί Αθηνών, όπου αγωνιζόμαστε εις το κάστρο των Αθηνών και αλλού εις τους αγώνες της πατρίδος. Και η αρετή αυτήνων όλων των καλών πατριωτών - η αγαθότη πρώτα του Θεού - μας γλύτωσε απ' όσα βλάβουν την πατρίδα. Θα σημειώσω γυμνή την αλήθεια και χωρίς πάθος. Αλλά η αλήθεια είναι πικρή και όσοι κάμαμεν το κακόν μάς κακοφαίνεται, ότι και το κακό το θέλομε και το νιτερέσιον να το κάνωμε και καλούς πατριώτες θέλομε να μας λένε. Και αυτό δεν γίνεται· ούτε θα το κρύψω εγώ και να μείνη κρυμμένο, ότι η πατρίς ζημιώθη, διατιμήθη και όλα σ' αυτό κατανταίνει· ότι μας ηύρε όλους θεριά. Και τα αίτια του κακού θα τα ειπούνε κι ιστορίες και 'φημερίδες καθημερινώς τα λένε. Και δεν σημαίνουν τα δικά μου· και πρέπει να τα γράφουνε προκομμένοι κι όχι απλοί αγράμματοι· και να τα γλέπουν οι νεώτεροι· και οι μεταγενέστεροι να 'χουν περισσότερη αρετή και πατριωτισμόν. Η πατρίδα του κάθε ανθρώπου και η θρησκεία είναι το παν και πρέπει να θυσιάζη και πατριωτισμόν και να ζη αυτός και οι συγγενείς του ως τίμιοι άνθρωποι εις την κοινωνία.

2. Ο «αρχιπυροβολητής των Μεσολογγιτών». (Κασομούλη: Ενθυμήματα Στρατιωτικά, εκδ. Γιάννη Βλαχογιάννη, τ. Β' Αθήνα 1941). 3. νιτερέσιον: συμφέρον, κέρδος. 4. Ατιμάσθηκε.

Και τότε λέγονται έθνη, όταν είναι στολισμένα με πατριωτικά αιστήματα· το εναντίον λέγονται παλιόψαθες των εθνών και βάρος της γης. Και διά τούτο ως πατρίδα γενική του κάθε ενού και έργο των αγώνων του μικρότερου και αδύνατου πολίτη, έχει κι αυτός τα συμφέροντά του εις αυτήνη την πατρίδα, εις αυτήνη την θρησκεία. Δεν πρέπει ο άνθρωπος να βαρύνεται και να αμελή αυτά· και ο προκομμένος πρέπει να φωνάζη ως προκομμένος την αλήθεια, το ίδιον και ο απλός. Ότι κρικέλλα δεν έχει η γης να την πάρη κανείς εις την πλάτη του, ούτε ο δυνατός, ούτε ο αδύνατος· και όταν είναι ο καθείς αδύνατος εις ένα πράμα και μόνος του δεν μπορεί να πάρη το βάρος και παίρνει και τους άλλους και βοηθούν, τότε να μην φαντάζεται να λέγη ο αίτιος εγώ· να λέγη εμείς. Ότι βάναμε όλοι τις πλάτες, όχι ένας.

5. κρικέλλα: μεγάλος κρίκος.

Γ. Μακρυγιάννης (1797-1864): Αγωνιστής του 1821, αλλά και πρωταγωνιστής του κινήματος του 1843 για την παραχώρηση συντάγματος. Έμαθε γράμματα σε μεγάλη ηλικία και έγραψε απομνημονεύματα που διακρίνονται από ειλικρίνεια και παρρησία.