Εφημερίδα "Τα Νέα"
«Είχαμε ξεχάσει την κρίση στα Βαλκάνια»
Οι σφαίρες στο Βελιγράδι ξύπνησαν τον εφιάλτη
Τον εφιάλτη της πυριτιδαποθήκης των Βαλκανίων ξύπνησε χθες η άγρια δολοφονία του Σέρβου Πρωθυπουργού, Ζόραν Τζίντζιτς, στο κέντρο του Βελιγραδίου.
Οι έρευνες. Το σημείο όπου ο Σέρβος πρωθυπουργός έπεσε νεκρός από τις σφαίρες ελεύθερων σκοπευτών
Δύο ελεύθεροι σκοπευτές, που εκτιμάται ότι είναι άνθρωποι της σερβικής μαφίας και του παρακράτους, τον πυροβόλησαν ταυτοχρόνως στο στήθος και στην πλάτη. Κι αυτό, μόλις μία εβδομάδα μετά την προηγούμενη απόπειρα κατά της ζωής του - και πάλι στο Βελιγράδι. Η δολοφονία Τζίντζιτς εκτιμάται ότι αποτελεί την πλέον ορατή απόπειρα αποσταθεροποίησης - εκ νέου - στα Βαλκάνια, με αποτέλεσμα να έχει τεθεί σε επιφυλακή η Αθήνα, η Ένωση, αλλά και οι γειτονικές με τη Σερβία χώρες.
Ενδεικτικό της σοβαρότητας της κατάστασης είναι ότι η ελληνική πλευρά προτίθεται να φέρει προς συζήτηση το ζήτημα στα ανώτατα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Θα θέσω το θέμα κατ' αρχήν στο Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών και εν συνεχεία ο κ. Σημίτης θα το βάλει στη Σύνοδο Κορυφής», δήλωσε αργά χθες το βράδυ από τις Βρυξέλλες στα «ΝΕΑ» ο υπουργός Εξωτερικών Γ. Παπανδρέου. Και πρόσθεσε: «Κρίση δεν έχουμε μόνο στο Ιράκ, κρίση έχουμε στα Βαλκάνια, κάτι που ορισμένοι είχαν ξεχάσει».
Διπλωματικοί κύκλοι στην Αθήνα έλεγαν χθες ότι η ελληνική πλευρά παρακολουθεί εδώ και μήνες την αυξανόμενη ένταση στη γενικότερη περιοχή των δυτικών Βαλκανίων. Σε πρόσφατη μάλιστα έκθεσή του προς την κεντρική υπηρεσία κορυφαίος Έλληνας διπλωμάτης με μακρά πείρα στα Βαλκάνια προειδοποιούσε ότι είναι θέμα χρόνου η έκρηξη, αν όχι στη Σερβία πάντως στην ευρύτερη περιοχή των δυτικών Βαλκανίων.
Η άμεση συνέπεια της δολοφονίας Τζίντζιτς είναι ένα κενό εξουσίας στο Βελιγράδι - αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει ούτε Πρωθυπουργός, ούτε Πρόεδρος - που δημιουργεί φόβους για περαιτέρω αποσταθεροποίηση στη χώρα. Επιπλέον, σβήνει και τις ελπίδες για μια γρήγορη εξομάλυνση της κατάστασης στην Γιουγκοσλαβία: κύριος στόχος του δολοφονηθέντος ήταν επιτάχυνση των διαδικασιών πάταξης της διαφθοράς, του οργανωμένου εγκλήματος και του παρακράτους που ανθεί τα τελευταία χρόνια στη Σερβία.
Οι ανησυχίες
Η ελληνική κυβέρνηση και οι Βρυξέλλες, ωστόσο, ανησυχούν για ένα ακόμη ενδεχόμενο - την αναστολή τόσο του εκσυγχρονιστικού πειράματος της Σερβίας, όσο και των εξελίξεων στο Κόσοβο.
Ο δολοφονηθείς Σέρβος Πρωθυπουργός ήταν αυτός που πίεζε το κατεστημένο της χώρας για την υλοποίηση των όρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, φιλοδοξώντας μάλιστα να υποβάλει αίτηση ένταξης τον Μάρτιο του 2004. Προωθούσε, μάλιστα, μία σειρά ιδιωτικοποιήσεων σε σημαντικούς τομείς της σερβικής οικονομίας, κάτι που τον έφερνε σε σύγκρουση με ποικίλα συμφέροντα της περιοχής.
Την ίδια στιγμή ο Τζίντζιτς προωθούσε συνομιλίες για το τελικό καθεστώς του Κοσόβου, γεγονός που το τελευταίο διάστημα είχε δημιουργήσει ένταση στην ταραγμένη περιοχή ενώ τον έφερνε και σε αντίθεση με τις επιλογές των Αμερικανών στα Βαλκάνια.
Νατάσα Μίτσιτς: Η προσωρινή πρόεδρος της Σερβίας κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης
Η αναστάτωση που προκαλεί η δολοφονία Τζίντζιτς δεν περιορίζεται, όπως έλεγαν χθες διπλωματικές πηγές, στη Σερβία. «Διαχέεται» και στις τριγύρω χώρες οι οποίες φοβούνται νέα έξαρση των εθνικιστών στην Σερβία. Πρώτη και καλύτερη η Αλβανία, που βλέπει τώρα πως το Βελιγράδι μπορεί να επιστρέψει στην τακτική της σύγκρουσης, ακριβώς τη στιγμή που και τα Τίρανα είναι σε μια κατάσταση υποβόσκουσας έντασης, λόγω των κρυφών εσωτερικών συγκρούσεων.
Κάτι αντίστοιχο, αλλά λίγο πιο φανερό, ισχύει για τα Σκόπια, τα οποία έχουν πλέον άλλου τύπου ανησυχίες: τι θα γίνει εάν οι πανίσχυροι και πανταχού παρόντες στρατηγοί του Βελιγραδίου αλλάξουν στάση - και η κοιλάδα του Πρέσεβο, μόνιμη εστία έντασης τα τελευταία χρόνια, εκραγεί λόγω του κενού που δημιουργεί η δολοφονία Τζίντζιτς;
Στις «κρυφές» αστάθειες των Βαλκανίων θα πρέπει να προστεθούν το κενό εξουσίας στο Μαυροβούνιο, το άτυπο καθεστώς προτεκτοράτου στο Κόσοβο, αλλά και οι διαφορές πολιτικής μεταξύ των ΗΠΑ και της Ένωσης στην περιοχή.
Η Σερβία μετά τον Ζόραν Τζίντζιτς
Πώς θα θυμόμαστε τον Ζόραν Τζίντζιτς;
Ο χαρακτηρισμός που του αποδιδόταν συχνότερα είναι πραγματιστής. Οι Σέρβοι ψηφοφόροι δεν τον συμπαθούσαν και τόσο επειδή έπαιρνε δύσκολες αποφάσεις οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις του προκάλεσαν οικονομική δυσπραγία. Ο ίδιος δεν παρουσίαζε πάντως τον εαυτό του σαν άγιο. «Αν θέλετε ηθική, να πάτε στην εκκλησία», είχε δηλώσει κάποτε.
Όταν το θεωρούσε απαραίτητο, έκανε συμφωνίες με σκοτεινούς ανθρώπους. Φέρεται να είχε συνάψει μια συμφωνία με την ειδική αστυνομία με στόχο την ανατροπή τού τότε προέδρου της Γιουγκοσλαβίας Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, την οποία στη συνέχεια δεν τήρησε.
Τι σημαίνει ο θάνατός του για τα πολιτικά πράγματα της Σερβίας;
Η χώρα αντιμετωπίζει κενό πολιτικής εξουσίας. Δεν έχει πρόεδρο, επειδή οι προεδρικές εκλογές ακυρώθηκαν δύο φορές λόγω χαμηλής συμμετοχής. Τώρα δεν έχει ούτε πρωθυπουργό.
Ο Τζίντζιτς δεν έχει κάποιο προφανή διάδοχο και όποιος τον διαδεχθεί πιθανόν να δυσκολευτεί να διατηρήσει τη συνοχή του κυβερνητικού συνασπισμού, στον οποίο μετέχουν περισσότερα από 10 κόμματα και τον οποίο ο Τζίντζιτς έφερνε βόλτα με μεγάλη δεξιοτεχνία.
Δυτικοί ανταποκριτές στο Βελιγράδι αναμένουν μάχη για την ηγεσία του Δημοκρατικού Κόμματος του Τζίντζιτς και μάχη για την ηγεσία της κυβέρνησης. Εντούτοις πιστεύουν πως οι οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις πιθανότατα θα συνεχιστούν, επειδή η Σερβία δεν είναι αυτή τη στιγμή σε θέση να αψηφήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το θέμα είναι πόσο γρήγορα και αποτελεσματικά οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα προωθηθούν.
Ποιοι είναι οι πολιτικοί που πρέπει να παρακολουθήσουμε;
Ο πρώην πρόεδρος της Γιουγκοσλαβίας Βόισλαβ Κοστούνιτσα είναι πιθανό να επανέλθει στο προσκήνιο, ιδιαίτερα αν η δολοφονία του Τζίντζιτς έχει ως αποτέλεσμα τη διενέργεια βουλευτικών εκλογών. Εντούτοις πιθανολογείται ότι δεν διαθέτει τις ικανότητες που χρειάζονται για να οικοδομήσει ένα συνασπισμό και να τον διατηρήσει στην εξουσία.
Μέσα από το κόμμα του Τζίντζιτς, ο Ζόραν Ζίβκοβιτς, πρώην υπουργός Αστυνομίας της Γιουγκοσλαβίας, είναι ένας πιθανός διεκδικητής της πρωθυπουργίας. Πριν από τον θάνατο του Τζίντζιτς επρόκειτο να αναλάβει τη θέση του υπουργού Ενόπλων Δυνάμεων της Σερβίας.
Ένας άλλος πολιτικός με ισχυρές προοπτικές είναι ο αντιπρόεδρος της σερβικής κυβέρνησης Νεμπόισα Τσόβιτς, του Δημοκρατικού Εναλλακτικού Κόμματος.
Ποιες είναι οι συνέπειες από τον θάνατο του Ζόραν Τζίντζιτς;
Στο άμεσο μέλλον η Σερβία πιθανολογείται ότι θα επικεντρωθεί στις εσωτερικές υποθέσεις της. Αυτό μπορεί να σημάνει καθυστέρηση στον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης της Σερβίας και Μαυροβουνίου, του κράτους που σχηματίστηκε τον περασμένο μήνα για να αντικαταστήσει τη Γιουγκοσλαβία. Οι σχεδιαζόμενες συνομιλίες για συνεργασία ανάμεσα στο Βελιγράδι και στο Κόσοβο είναι επίσης πιθανό να αναβληθούν.
