Σε ΗΠΑ και Βρετανία πολλοί αναρωτιούνται κατά πόσο είναι σωστό να βασανιστεί ένας ύποπτος τρομοκράτης, προκειμένου να σωθούν χιλιάδες αθώοι

Ένα μεγάλο ηθικό δίλημμα

Το ζήτημα των βασανιστηρίων και πάλι στο προσκήνιο

ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΕΤΙΝΑΚΗΣ

Κάποτε είχαν ρωτήσει έναν Περονιστή στην Αργεντινή ποια ήταν η γνώμη του για τα βασανιστήρια. "Εξαρτάται από το ποιος βασανίζεται και ποιος είναι ο βασανιστής", είχε απαντήσει.

Στη σκιά. Η σύμβαση του ΟΗΕ απαγορεύει οποιαδήποτε πράξη που πραγματοποιείται με σκοπό να προκαλέσει πόνο ή δυσφορία - φυσική ή πνευματική - σε κάποιον, προκειμένου να του αποσπαστεί πληροφορία ή ομολογία

Αν κάποιος άνθρωπος υποβληθεί σε βασανιστήρια, η εμπειρία του αυτή θα παραμείνει βαθιά χαραγμένη στη συνείδησή του και θα τον ακολουθεί σ' όλη του τη ζωή. Δεν θα μπορέσει ποτέ να επιστρέψει στην προηγούμενη κατάσταση", είχε πει ο Αυστριακός συγγραφέας (από τους επιζήσαντες του Άουσβιτς) Ζαν Αμερί. Ο Αμερί τερμάτισε ο ίδιος τη ζωή του. Όπως και ο άλλος διάσημος λογοτέχνης, που είχε επιζήσει στο Άουσβιτς - ο Πρίμο Λέβι.

Η συζήτηση περί βασανιστηρίων ξεκίνησε ξαφνικά στη Βρετανία, από δύο συντηρητικά έντυπα. Ο "Εκόνομιστ" έκανε ειδικό αφιέρωμα και οι "Τάιμς" προχώρησαν μάλιστα στο υποθετικό ερώτημα: "Αν ο βασανισμός ενός και μόνου υπόπτου μπορεί να εμποδίσει την επίθεση εναντίον χιλιάδων αθώων, θα μπορούσε να είναι δικαιολογημένος;".

Το φάσμα των βασανιστηρίων ήρθε και πάλι στο προσκήνιο, καθώς ανακοινώθηκε η σύλληψη υπόπτων για τρομοκρατία σε διαμέρισμα στο Βόρειο Λονδίνο. Για τις συλλήψεις αυτές πιστεύεται πως έδωσε πληροφορίες η γαλλική αστυνομία - παρ' όλο που το αρνούνται κατηγορηματικά οι γαλλικές αρχές. Όπως και ότι οι πληροφορίες αυτές ήταν προϊόν βασανιστηρίων…

Σοφίσματα. Υπάρχουν έντονες υποψίες πως και οι Αμερικανοί στέλνουν υπόπτους για ανάκριση σε χώρες, όπου οι μυστικές τους υπηρεσίες χρησιμοποιούν τα βασανιστήρια για να αποσπούν πληροφορίες από κρατουμένους. Γνωρίζοντας πως αυτό τους καθιστά συνεργούς σε βασανιστήρια.

Το σόφισμα που επικαλούνται όσοι διατυπώνουν ανάλογες απόψεις είναι: "πόσο εύκολο είναι να καταδικάζεις τα βασανιστήρια που κάνουν κάποιοι άλλοι - όταν φυσικά δεν απειλείσαι - και πόσο επιρρεπής γίνεσαι ώστε να καταφύγεις σε βασανιστήρια, όταν νιώσεις απειλή…". Κι όλα αυτά με την πρόφαση ότι "οι τρομοκράτες δεν θα δίσταζαν να βασανίσουν για να πετύχουν τους σκοπούς τους".

Αλλά σ' αυτά τα σοφίσματα καταλήγουν όσοι δικαιολογούν σε δημοκρατίες τακτικές που εφαρμόζουν τρομοκράτες…

"Πώς μια δημοκρατική κυβέρνηση μπορεί να καταπολεμήσει έναν εχθρό, όπως η Αλ Κάιντα, που χρησιμοποιεί βάρβαρες μεθόδους;", αναρωτιέται ο συντάκτης δημοσιεύματος του "Εκόνομιστ". Φυσικά, υπάρχει πολλή φιλολογία γύρω από τα όρια της κακομεταχείρισης και του βασανισμού. Τι είναι μία συνεχής, επί οκτάωρο, ανάκριση; Ο πλέον γνωστός ορισμός των βασανιστηρίων είναι εκείνος που περιγράφεται στη σύμβαση του ΟΗΕ εναντίον των βασανισμών, του 1985. Αυτή απαγορεύει "οποιαδήποτε πράξη που πραγματοποιείται με σκοπό να προκαλέσει πόνο η δυσφορία - φυσική ή πνευματική - σε κάποιον, προκειμένου να του αποσπαστεί πληροφορία ή ομολογία για πράξη που έκανε το υποκείμενο στην κακομεταχείριση άτομο ή τρίτο πρόσωπο που γνωρίζει". Η σύμβαση αυτή του ΟΗΕ προβλέπει ότι ανάκριση θα πρέπει να κάνουν μόνο τα εντεταλμένα δημόσια όργανα, τα οποία θα ελέγχονται αν τύχει και υπερβούν τα παραδεκτά όρια. Επειδή η σαδιστική ικανοποίηση της άσκησης εξουσίας για κάποιους είναι απλώς ανθρώπινη αδυναμία.

Ξυλοδαρμοί, κουκούλες, επιβολή αϋπνίας

Αληθινά ψέματα. Ηθοποιοί αναπαριστούν μεθόδους βασανιστηρίων

Μία λεπτομερής αναφορά στις ανακριτικές μεθόδους των αμερικανικών αρχών εμφανίστηκε πρόσφατα σε δημοσίευμα της "Ουάσιγκτον Ποστ". Στο άρθρο υπήρχαν περιγραφές για ξυλοδαρμούς, άρνηση ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, καθώς και τεχνικές έντασης, όπως επιβολή αϋπνίας. Ο υποβαλλόμενος σε ανάκριση υποχρεωνόταν να φορά κουκούλα ή να στέκεται σε άβολες θέσεις επί πολλές ώρες. Ακόμη, υπήρχε και η ομολογία αξιωματούχων ότι ορισμένοι κρατούμενοι εστάλησαν σε κάποιες χώρες, όπου χρησιμοποιούνται σκληρότερες μέθοδοι ανάκρισης.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες βιώνουν ανάλογες καταστάσεις για τις οποίες είχαν κατηγορηθεί η Βρετανία με τους υπόπτους του IRA και η Γαλλία με τους Αλγερινούς αντάρτες. Τόσο οι "Τάιμς" όσο και ο "Εκόνομιστ" στα δημοσιεύματά τους δεν τηρούν σθεναρή στάση εναντίον των βασανιστηρίων, λες και το ζήτημα δεν έχει κλείσει με τη σύμβαση του ΟΗΕ την οποία έχουν υπογράψει οι περισσότερες χώρες. "Με δεδομένη τη βαρύτητα της απειλής των τρομοκρατών, η παρατεταμένη ανάκριση, η αϋπνία, ακόμα και ο ορός της αλήθειας θα πρέπει να είναι επιβεβλημένα σε ορισμένες περιπτώσεις", καταλήγει το δημοσίευμα του "Εκόνομιστ", "με την προϋπόθεση πάντα ότι υπάρχει κάποια γραμμή την οποία δεν θα πρέπει να υπερβούν οι δημοκρατίες. Και αυτή είναι η σωματική κακοποίηση".