Εφημερίδα "Τα Νέα"
Οι εν Αθήναις…
Στα αποσιωπητικά μπορούμε να βάλουμε πολλά. Πρέπει, όμως, όχι μόνο να αποδίδει κάποιο νόημα η φράση μετά τη συμπλήρωσή της, αλλά και να αντιστοιχεί σε κάτι πραγματικό
Για να τα πετύχουμε και τα δύο, ας βάλουμε στη θέση των αποσιωπητικών του τίτλου ένα από τα: Μεσσήνιοι, Αρκάδες, Λάκωνες (προσοχή: όχι Λακεδαιμόνιοι, γιατί θα μας δέσουν), Ηλείοι, Κεφαλλήνες, Ευβοείς και ό,τι άλλο γνωρίζουμε ή υποθέτουμε ότι δεν μπορεί, θα υπάρχει. Και αφού ξεμπερδέψουμε με αυτά που αντιστοιχούν σε νομούς, μπορούμε να προχωρήσουμε στα: Αργείοι, Ναυπλιείς, Κορίνθιοι, Σπαρτιάτες, Ιωαννίτες, Λαμιείς, Χαλκιδαίοι, Σάμιοι, Ρεθυμνιώτες κ.λπ., κ.λπ. Και, αν προχωρήσουμε στα Ανωχωρίτες, Νεοχωρίτες, Δερβενιώτες, Κορωναίοι, Μελιγαλαίοι, Παρορίτες, Πανορμίτες, Λεχαιναίοι κ.λπ. και δεν νιώθουμε ακόμη ζαλάδες, αναλογιζόμενοι εκείνο το παμπάλαιο "ων ουκ έστιν αριθμός", μπορούμε να αντικαταστήσουμε τα αποσιωπητικά με τα άλλα, τα διαφορετικού τύπου όμως, όπως Κωνσταντινουπολίτες, Πόντιοι, Τραπεζούντιοι, Καλλιπολίτες, Σμυρναίοι, Ίμβριοι κ.λπ., κ.λπ. Πρόκειται για "συλλόγους", σωματεία κανονικά δηλαδή, με Καταστατικό εγκεκριμένο από την αρμόδια Αρχή, με σφραγίδα, με γραφείο-έδρα και με διοικητικό συμβούλιο. Κεντρική αρχή και ιδέα, ο λόγος ύπαρξης και λειτουργίας αυτών των συλλόγων είναι η αναφορά σε κάποια πατρίδα, υπαρκτή ή "χαμένη"· απ' αυτήν εκκινούν και σ' αυτήν απολήγουν όλα, πραγματικά ή με τη σκέψη. Και έτσι, η πατρίδα ανακηρύσσεται σε συγκινησιακό και επέκεινα ιδεολογικό σημείο συνάντησης ανθρώπων, κάποιας μορφής συσσωματώσεων δηλαδή, που παραπέμπει σε παραδοσιακές και εν πολλοίς αναχρονιστικές σχέσεις. Πρόκειται στην πραγματικότητα για ενώσεις που επιδιώκουν να συντηρήσουν δεσμούς, κάποτε και δεσμεύσεις, μέσω της κοινής γεωγραφικής καταγωγής.
Φυσικά, αυτά και πολλά άλλα, που θα τα δούμε, δεν μπορεί να γίνουν χωρίς την οργάνωση κάποιων εκδηλώσεων· οι οποίες, με γενικούς όρους προβλέπονται στο Καταστατικό. Αν διαβάσει κανείς το καταστατικό όλων αυτών των αναρίθμητων συλλόγων, έχοντας καλύψει την ονομασία, τη σφραγίδα και δυο-τρία διακριτικά ακόμη, αν δηλαδή περιοριστεί στα σχετικά με τη διοίκηση και τους σκοπούς, θα μείνει με την εντύπωση ότι πρόκειται για το ίδιο σωματείο: οργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων· διατήρηση των παραδόσεων της πατρίδας· σύσφιγξη των σχέσεων με την πατρίδα· αρωγή προς την πατρίδα.
Η κυριότερη από τις εκδηλώσεις, αυτή που περισσότερο από κάθε άλλη έχει αντέξει στον χρόνο, είναι η κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας, που σε αρκετές περιπτώσεις καταλήγει να γίνει τον Μάρτιο, λόγω της μεγάλης ζήτησης αιθουσών: σ' αυτήν την τελετή, όπου ο δήμαρχος της πατρίδας θα εκπροσωπηθεί από δημοτικό σύμβουλο ή θα στείλει μήνυμα, το ίδιο και ο τοπικός βουλευτής, μπορεί εύκολα να διαπιστώσει κανείς ότι σχεδόν κανένας δεν γνωρίζει σχεδόν κανέναν από τους συγχωριανούς του· εκτός από τα μέλη του Δ.Σ. του συλλόγου, που τους γνωρίζουν σχεδόν όλους· αλληλοσυστήνονται όμως όλοι και προσπαθούν να θυμηθούν κάτι από την παιδική τους ηλικία στην πατρίδα, κάποιον κοινό δάσκαλο στο σχολείο, κάποιον γείτονα, κάποιο φαγητό. Κάπως έτσι και με τις άλλες εκδηλώσεις: τον αποκριάτικο χορό ή, τουλάχιστον, συνεστίαση, καμιά "πατριωτική" εκδρομή.
Τους περισσότερους από αυτούς τους συλλόγους τους διοικούν κάποιοι συνταξιούχοι· γενικώς. Συχνά, απόστρατοι. Οι οποίοι από τη διοίκηση του συλλόγου αντλούν κάποια εξουσία: να καθορίζουν τι είναι πολιτιστική εκδήλωση, για παράδειγμα· ή ποια από τις "αξίες" της πατρίδας είναι πιο σημαντική. Κυρίως: να επεμβαίνουν στα πολιτιστικά τεκταινόμενα της πατρίδας. Εννοείται: και στα πολιτικά. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι διοικήσεις των συλλόγων είναι από λίγο έως πολύ συντηρητικές· ίσως και από τη φύση αυτών των συλλόγων, που κάτι θέλουν να συντηρήσουν. Κάτι θέλουν να διατηρήσουν· από τις καλές αναμνήσεις έως τις συμμαχίες και τις αντιθέσεις· να τις αναπαράγουν για να τις εκμεταλλευτούν ιδεολογικά - και όχι μόνο σε τοπικό επίπεδο. Να κάνουν αισθητή την παρουσία τους ως συλλογικού σώματος. Και στην πατρίδα και "εν Αθήναις", ας το επαναλάβω. Γιατί, να μη λησμονούμε ότι κατά τις μεγάλες αγροτικές εξόδους σχεδόν όλοι από την ίδια επαρχία εγκαταστάθηκαν στην ίδια περιοχή του Λεκανοπεδίου.
Οι σύλλογοι των "εν Αθήναις…", όταν δημιουργήθηκαν, ανταποκρίθηκαν σε μια ανάγκη: η αθρόα εγκατάλειψη της υπαίθρου και η ανάλογη εγκατάσταση επαρχιωτών στην Αθήνα, πριν από 40-50 χρόνια, συνοδεύτηκε, ανάμεσα σε άλλα, και από συναισθηματικού τύπου προβλήματα για τους νέους "Αθηναίους" και η διατήρηση δεσμών με τη γενέτειρα, καθώς και η διαμόρφωση νέων σχέσεων ανάμεσα σε όσους κατάγονταν από τον ίδιο τόπο, ήταν μια απάντηση. Πολύ περισσότερο που η απότομη συναισθηματική και πραγματική αποκοπή από τις "ρίζες" ήταν αδύνατη και οι επικοινωνίες εξαιρετικά αργές και δυσχερείς.
Σήμερα όμως οι εν λόγω σύλλογοι δεν μπορούν να καλύψουν τέτοιες ανάγκες, γιατί τέτοιες ανάγκες δεν υπάρχουν· καθόλου μάλιστα. Τι εξυπηρετεί, λοιπόν, αυτή η συντήρησή τους, εκτός από τη μικροεξουσία αυτών που τους διαχειρίζονται; Εξυπηρετούν, να το επαναλάβω, τη συντήρηση· τη συντήρηση των παραδόσεων, των σχέσεων και των αντιθέσεων που είχαν διαμορφωθεί κάποτε και που ούτε ο απόηχός τους πια δεν υπάρχει· και, επιπλέον, που κανένας πια δεν τις χρειάζεται. Και γι' αυτό οι διοικήσεις των συλλόγων αυτών (των περισσοτέρων, το ξαναλέω, όχι όλων), αφού έχουν ταξινομήσει τους "εν Αθήναις…" ανάλογα με τον τόπο καταγωγής - των γερόντων πλέον - σε μια ταξινόμηση που βρίσκεται στη φαντασία τους πια και πουθενά αλλού, εμφανίζονται να αντιπροσωπεύουν κάποιο "σώμα", ανύπαρκτο εν πολλοίς, προκειμένου να επιβάλλουν την παρουσία τους στην πατρίδα, μόνον· με ό,τι αυτό μπορεί να προσπορίσει εδώ κι εκεί. Και προκειμένου να πετύχουν αυτόν τον στόχο, διαθέτουν ένα, λίγο-πολύ, ισχυρό όπλο· τον Τύπο: όλοι οι σύλλογοι των "εν Αθήναις" εκδίδουν και από μία εφημερίδα. Αυτό είναι ένα άλλο, ακόμη πιο ενδιαφέρον, θέμα· για μια άλλη φορά όμως.
