Εικοσιπέντε χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από το θάνατο του μαχητή του IRA Μπόμπι Σαντς από απεργία πείνας στις βρετανικές φυλακές της Βορείου Ιρλανδίας.

Σαβίνα Γιαννάτου

Οι συνθήκες στη βρετανική αυτή επαρχία μπορεί να είναι πλέον σαφώς πιο ήρεμες, έστω και αν η ειρηνευτική διαδικασία δείχνει βαλτωμένη, ωστόσο ο Μπόμπι Σαντς, τον οποίο η τότε κυβέρνηση Θάτσερ θεωρούσε τρομοκράτη, παραμένει σημείο αναφοράς για το ιρλανδικό ρεπουμπλικανικό κίνημα.

"Οι Παναγιές του κόσμου"

Στη 1 Μαρτίου 1981 βίαια επεισόδια ξέσπασαν στη διαβόητη φυλακή Μέιζ κοντά στο Μπέλφαστ, εκεί όπου οι βρετανικές αρχές κρατούσαν τα στελέχη του IRA και του πολιτικού βραχίονά του, του Σιν Φέιν.

Ένα έργο σημαντικό τόσο σε σύλληψη όσο και σε εκτέλεση είναι ο καινούριος δίσκος της Σαβίνας Γιαννάτου "Οι Παναγιές του κόσμου".

Την ίδια ημέρα ο Μπόμπι Σαντς, ένας νεαρός κρατούμενος, που έως τότε μάλλον περιφερειακό ρόλο είχε στην τρομοκρατική οργάνωση, αποφασίζει να αρχίσει απεργία πείνας, διεκδικώντας για τον εαυτό του και τους υπολοίπους φυλακισμένους συντρόφους του καθεστώς πολιτικού κρατουμένου.

Έρχεται αμέσως μετά τις επίσης σημαντικές αναζητήσεις της στα "Σεφαραδίτικα" και στα "Τραγούδια της Μεσογείου" και εμπεριέχει αυτό που προσπαθεί να αποδείξει με την τέχνη της η Σαβίνα Γιαννάτου τα τελευταία 20 χρόνια:

Το "παράδειγμά" του ακολουθούν άλλοι 23 κρατούμενοι.

ότι, δηλαδή, πρωταρχικό μέλημά της είναι η ποιότητα και η συνέπεια σε κάθε νέα δουλειά της και ότι όλα όσα απαρτίζουν την επιτυχία καλώς να 'ρθουν, χωρίς όμως συμβιβασμούς. Ο αγώνας τους γρήγορα έλαβε μεγάλη δημοσιότητα, καθώς ήταν η πρώτη φορά που έρχονταν στο φως λεπτομέρειες για τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης στις βορειοϊρλανδικές φυλακές και τις βάναυσες πρακτικές των βρετανικών αρχών. Μπορεί τα τραγούδια για τις απανταχού Παναγίες θεματικά να ακούγονται κάπως ανεπίκαιρα, αφού το Πάσχα μάς έχει αποχαιρετήσει προ πολλού, όμως είναι τέτοια η ερμηνευτική δύναμη καθώς και η συνοχή των τραγουδιών-ύμνων που καθιστούν αμέσως τις "Παναγιές του κόσμου" έργο διαχρονικό και αναγκαίο. Ο Σαντς εν μία νυκτί έγινε ήρωας, ιδίως από τη στιγμή που διαφάνηκε πως ήταν αποφασισμένος να προχωρήσει έως το τέλος, απαιτώντας αυτά που ο ίδιος θεωρούσε αναφαίρετα δικαιώματά του. Για την περάτωση ενός τόσο δύσκολου έργου η Σαβίνα Γιαννάτου χρειάστηκε να ψάξει την παράδοση χωρών από όλο τον κόσμο για ένα πρόσωπο βεβαίως όπως αυτό της Παναγίας που δεν λείπει από καμία κουλτούρα. Σαράντα ημέρες αργότερα μάλιστα εξελέγη και μέλος του βρετανικού κοινοβουλίου, κερδίζοντας μία έδρα για λογαριασμό του Σιν Φέιν στις κοινοβουλευτικές εκλογές, που διεξήχθησαν στη Βόρειο Ιρλανδία. Μαύρες Παναγίες, Ινδιάνες Παναγίες, της Καραϊβικής, του Λιβάνου, της Κύπρου, της Σαρδηνίας είναι μόνο μερικές που έτυχαν να γίνουν ο καμβάς για τη μοναδική φωνή-όργανο που διαθέτει η τόσο σεμνή Ελληνίδα δημιουργός. Από τη στιγμή εκείνη άλλαξαν τα πάντα. Με εξαιρετική ευκολία ελίσσεται σε φωνητικές ακροβασίες εσωτερικών λαρυγγισμών, σε συνδυασμό με την ορθόδοξη ερμηνεία που μας είχε συνηθίσει τα τελευταία χρόνια. Γιατί απεργία πείνας δεν έκανε πια ένας κρατούμενος τρομοκράτης αλλά το δημοκρατικά εκλεγμένο μέλος του κοινοβουλίου μιας από τις ισχυρότερες χώρες στον κόσμο, που διατεινόταν πως τα πολιτικά δικαιώματά του καταπιέζονταν ασύστολα. Μια τεχνική που αποτυπώνεται μοναδικά στο "Ah Mon Die" από την Καραϊβική αλλά και στο "Rosa Das Rosas" από την Ισπανία.

Η βρετανική κυβέρνηση της Μάργκαρετ Θάτσερ άρχισε να δέχεται πιέσεις να αποδεχθεί τα αιτήματά του ακόμη και από τις Ηνωμένες Πολιτείες, εκεί όπου πάντα το ιρλανδικό ρεπουμπλικανικό κίνημα διέθετε μεγάλη ισχύ.

Μαζί της σε αυτό το πρωτότυπο ταξίδι το μόνιμο μουσικό όχημά της, οι Primavera En Salonico, οι οποίοι με μοναδική μαεστρία χειρίζονται τα παραδοσιακά όργανα, όπως το κανονάκι, το ούτι, την εβραϊκή άρπα.

Παρ' όλα αυτά η Σιδηρά Κυρία ήταν αμετακίνητη. Από τον ημερήσιο Τύπο "Ένα έγκλημα είναι πάντα ένα έγκλημα και τίποτε άλλο παρά ένα έγκλημα", υπήρξε η απάντησή της σε όλες τις εκκλήσεις για επιείκεια.

100.000 άνθρωποι στην κηδεία

Ο Σαντς δεν άντεξε πολύ ακόμη. Πέθανε στις 5 Μαΐου 1981, ύστερα από 66 ημέρες απεργίας πείνας. Αμέσως έγινε μάρτυρας στα μάτια σχεδόν του συνόλου του ιρλανδικού λαού. Περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι παραβρέθηκαν στην κηδεία του, η οποία εξελίχθηκε σε μία τεράστια αντιβρετανική διαδήλωση. Το ίδιο βράδυ ο IRA στρατολόγησε εκατοντάδες νέα μέλη -σχεδόν διπλασίασε τη δύναμή του. Τους επόμενους μήνες άλλοι δέκα απεργοί πείνας έχασαν τη ζωή τους, μία εξέλιξη που αποτέλεσε κόλαφο για τη Θάτσερ. Ακόμη δεκατρία μέλη του IRA αναγκάστηκαν να σταματήσουν την απεργία έπειτα είτε από δικαστική απόφαση, που διέτασσε την υποχρεωτική σίτισή τους, είτε από τις παρακλήσεις των οικογενειών τους.

Εικοσιπέντε χρόνια μετά ο Σαντς εξακολουθεί να θεωρείται ήρωας στην Ιρλανδία. Ωστόσο ο IRA έχει πλέον βάλει νερό στα κρασί του, καθώς τηρεί την εκεχειρία που υπέγραψε το 1998, έχει αποκηρύξει τη βία και προχωρά σταδιακά στον πλήρη αφοπλισμό του.