ΠΑΝΙΩΝΙΟΣ γκάλοπ 2003

Η παλαιοχριστιανική τέχνη.

Δύσκολη αποστολή κόντρα στη Χέμοφαρμ

Ξοδεύουμε για διασκέδαση και ταξίδια

Η κοσμική αρχιτεκτονική αυτής της περιόδου ενδιαφέρθηκε για την κατασκευή ανακτόρων και οικοδομημάτων κοινής ωφέλειας, όπως λουτρών, δεξαμενών, υδραγωγείων, πανδοχείων κ.ά.

Στη Σερβία θα ξεκινήσει ο Πανιώνιος τις αγωνιστικές του υποχρεώσεις για το νέο έτος με αντίπαλο τη Χέμοφαρμ σήμερα το απόγευμα (18:00) στο πλαίσιο της 8ης αγωνιστικής του ULEB Cup και θέλει να κάνει καλό ποδαρικό, έστω κι αν η συγκεκριμένη αποστολή είναι ιδιαίτερα δύσκολη.

56% δήλωσαν ότι η κατανάλωση είναι συνώνυμο της άνεσης. 51% των ανδρών δίνει προτεραιότητα στη διασκέδαση έναντι 40% των γυναικών.

Αντίθετα, η χριστιανική αρχιτεκτονική παρουσιάζει ανανεωμένη και εξελικτική πορεία, που οφείλεται στην προσπάθεια αφενός να καλύψει τις λατρευτικές ανάγκες μεγαλύτερου αριθμού πιστών και αφετέρου να προβάλλει το δογματικό και ιδεολογικό περιεχόμενο της νέας θρησκείας.

Η σερβική ομάδα στον πρώτο αγώνα της Νέας Σμύρνης είχε επικρατήσει εύκολα και είχε δείξει ότι είναι πολύ δύσκολος αντίπαλος. Στο ερώτημα "πού σκοπεύετε να δαπανήσετε τα χρήματά σας στη διάρκεια των επόμενων 12 μηνών" το 45% του συνόλου απάντησε ότι σκοπεύει να τα ξοδέψει διασκεδάζοντας ή ταξιδεύοντας.

Σ' αυτή την περίοδο διακρίνουμε τρεις αρχιτεκτονικούς τύπους: τη βασιλική, τα περίκεντρα κτήρια και τη βασιλική με τρούλο.

Ωστόσο, τώρα θα απουσιάζει ο Ρασάντ Ράιτ, κάτι που δίνει πλεονέκτημα στον Πανιώνιο στη θέση του πλέι μέικερ. Αντιθέτως, μόλις το 20% θα δαπανούσε χρήματα για να πραγματοποιήσει εργασίες ανακαίνισης, ενδεχομένως στο σπίτι του.

- Η ρωμαϊκή βασική ήταν ένα απλό, ορθογώνιας κάτοψης οικοδόμημα, διαδεδομένο σ' ολόκληρη την αυτοκρατορία, που κάλυπτε δημόσιες ανάγκες.

Όμως, οι «κυανέρυθροι» έχουν να αντιμετωπίσουν την αγωνιστική απραξία, λόγω των εορτών. Στο ερώτημα αυτό οι άνδρες υπερτερούν στις απαντήσεις τους σχεδόν σε όλες τις υποκατηγορίες σε σχέση με τις γυναίκες, ενώ οι γυναίκες διαφοροποιούνται έναντι των ανδρών σε κατηγορίες που έχουν σχέση με τη διακόσμηση (μαστορέματα, επίπλωση κ.λπ.).

Χρησίμευε για τις συνεδριάσεις δικαστηρίων ή άλλων συλλογικών οργάνων της ρωμαϊκής πολιτείας.

ULEB CUP: Αγωνιστική που θα κρίνει πολλά πράγματα σε ό,τι αφορά την επόμενη φάση είναι η 8η στο ULEB Cup.

Συγκεκριμένα, το 19% των γυναικών επιλέγει να ξοδέψει τα χρήματά του για είδη διακόσμησης, ενώ στους άνδρες το ποσοστό αυτό φτάνει μόλις το 11%.

Το κτήριο αυτό εξελίχθηκε στην παλαιοχριστιανική βασιλική με την προσθήκη ημικυκλικής αψίδας στην ανατολική στενή πλευρά και δύο σειρών κιόνων παράλληλων προς τις μακρές πλευρές στο εσωτερικό.

Με εξαίρεση τις δυο ρωσικές ομάδες, Διναμό Μόσχας και Ούνιξ Καζάν που έχουν ήδη προκριθεί, όλες οι άλλες θέσεις παραμένουν ανοικτές.

Αντίθετα, οι άνδρες δίνουν προτεραιότητα στη διασκέδαση (51% έναντι 40% των γυναικών), τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές (26% έναντι 11% των γυναικών) και τα είδη σπορ (16% έναντι 7% των γυναικών).

Οι κιονοστοιχίες αυτές χώριζαν το εσωτερικό σε τρία κλίτη, από τα οποία το μεσαίο ήταν διπλάσιο σε πλάτος από τα πλαϊνά.

Συνοπτικά το πρόγραμμα της 8ης αγωνιστικής:

Σημαντικό στοιχείο είναι ότι η δαπάνη χρημάτων για την αγορά ακινήτων και στα δύο φύλλα είναι πολύ χαμηλά (13%) στις προτιμήσεις.

Στη δυτική πλευρά, όπου ήταν και η είσοδος, δημιουργήθηκε από τον 4ο αιώνα ένα εγκάρσιο κλίτος, που ονομάζεται πρόναος ή νάρθηκας και προοριζόταν για τους κατηχούμενους.

Α' Όμιλος: Άλμπα - Εστουντιάντες, Ακαντέμικ - Μπρι, Άρης - Βέντσπιλς.

Ανεξάρτητα από την ηλικία όσων ερωτήθηκαν, η προτεραιότητα των επιλογών δίνεται στα ταξίδια και τη διασκέδαση, όμως στις ηλικίες από 18 έως και 24 ετών τα είδη σπορ (38%), οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές (37%) έχουν ιδιαίτερη θέση.

Ναοί του τύπου της παλαιοχριστιανικής βασιλικής έχουν σωθεί σε ερείπια σε πολλά σημεία της αυτοκρατορίας.

Βαθμολογία: Άρης 12, Μπρι 11, Βέντσπιλς 11, Ακαντέμικ 11, Εστουντιάντες 10, Άλμπα 8.

Καταναλώνω σημαίνει περνάω καλά

Οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις παλαιοχριστιανικών βασιλικών που διατηρούνται μέχρι σήμερα είναι ο Άγιος Απολλινάριος στη Ραβέννα, ο Άγιος Δημήτριος και η Αχειροποίητος στη Θεσσαλονίκη κ.ά.

Β' Όμιλος: Άνβιλ - Άστρονατς, Βιλερμπάν - Ρέτζιο Εμίλια, Χέμοφαρμ - Πανιώνιος.

42% πιστεύουν ότι η κατανάλωση είναι ένας τρόπος προσωπικής αποζημίωσης για τις δυσκολίες της ζωής.

Κάτοψη της βασιλικής της Αχειροποιήτου στη Θεσσαλονίκη (5ος-6ος αι.). Είναι ο πιο χαρακτηριστικός αρχιτεκτονικός τύπος εκκλησίας της παλαιοχριστιανικής εποχής. Έχει πρόναο και χωρίζεται σε τρία κλίτη.

Βαθμολογία: Ρέτζιο Εμίλια 12, Χέμοφαρμ 11, Βιλερμπάν 11, Πανιώνιος 11, Άστρονατς 11, Άνβιλ 8.

Η κατανάλωση είναι το μέσο για την προσωπική ευχαρίστηση.

- Τα περίκεντρα ή κυκλικά κτήρια χρησίμευαν στην αρχή ως μαυσωλεία ή βαπτιστήρια ή στέγαζαν τον τόπο όπου έγινε κάποιο θαύμα.

Γ' Όμιλος: Ούνιξ Καζάν - Αλικάντε (αύριο), Σαρλερουά - Ζελέζνικ, Κουελούζ - Μπεσίκτας.

Αυτό πιστεύουν οι 6 στους 10 Έλληνες που συμμετείχαν στην έρευνα.

Είχαν ως στέγη κτιστό ημισφαιρικό θόλο που έδινε διάσταση στον κατακόρυφο άξονα του οικοδομήματος.

Βαθμολογία: Ούνιξ Καζάν 14, Ζελέζνικ 12, Αλικάντε 11, Σαρλερουά 10, Μπεσίκτας 9, Κουελούζ 7.

Για το 56% όσων απάντησαν στα ερωτήματα που τέθηκαν, η κατανάλωση είναι συνώνυμο της άνεσης και οι 5 στους 10 τη θεωρούν αναγκαίο κακό.

Όταν αργότερα χρησιμοποιήθηκαν ως εκκλησίες προστέθηκε στα ανατολικά η αψίδα του Ιερού.

Δ' Όμιλος: Λεμάν - Διναμό Μόσχας, Ερυθρός Αστέρας - Σκαϊλάινερς, Χάποελ Ιερουσαλήμ - Ρόμα.

Εξίσου μεγάλο είναι το ποσοστό εκείνων (42%) οι οποίοι πιστεύουν ότι η κατανάλωση είναι ένας τρόπος προσωπικής αποζημίωσης για τις δυσκολίες της ζωής, ενώ μόλις το 15% του συνόλου θεωρεί ότι η κατανάλωση αποτελεί επίδειξη κοινωνικής θέσης.

Αυτής της εποχής σημαντικά κυκλικά κτήρια είναι το μαυσωλείο του Θευδέριχου στη Ραβέννα, η εκκλησία του Αγίου Στεφάνου (Rotondo) στη Ρώμη, στην Ελλάδα η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (Ροτόντα) της Θεσσαλονίκης, η εκκλησία των Αγίων Σεργίου και Βάκχου στην Κωνσταντινούπολη και του Αγίου Βιταλίου στη Ραβέννα της εποχής του Ιουστινιανού.

Βαθμολογία: Διναμό Μόσχας 14, Χάποελ Ιερουσαλήμ 12, Ερυθρός Αστέρας 11, Λεμάν 10, Ρόμα 9, Σκαϊλάινερς 7.

Στο ενδεχόμενο αύξησης του εισοδήματος η έρευνα έδειξε ότι το 42% των συμμετεχόντων θα αποταμίευε χρήματα σε κάποιο τραπεζικό λογαριασμό, ενώ ένα πολύ μικρό ποσοστό της τάξης του 8% θα επέλεγε να πραγματοποιήσει επενδύσεις σε μετοχές, αμοιβαία κεφάλαια και ομόλογα, δείχνοντας την απροθυμία ή την έλλειψη εμπιστοσύνης που έχουν οι καταναλωτές για αυτές τις μορφές επένδυσης.

Η πρόσοψη του Αγίου Απολλιναρίου in Classe στη Ραβέννα (5ος-6ος αι.). Είναι τρίκλιτη βασιλική με την αψίδα της κατασκευασμένη πάνω από την κρύπτη, όπου φυλασσόταν το σκήνωμα του Αγίου Απολλιναρίου.

ΑΕΚ: Το πρόβλημα του Γιάννη Μπουρούση στους προσαγωγούς αποδείχθηκε πιο σοβαρό από ό,τι είχε αρχικά εκτιμηθεί κι έτσι η ΑΕΚ θα αναγκαστεί να παίξει τις επόμενες 15 ημέρες χωρίς τον βασικό της σέντερ. Αντίθετα, αυξημένο είναι το ποσοστό εκείνων που θα επένδυαν σε ακίνητα (29%).

- Η βασιλική με τρούλο αποτελεί συνδυασμό των δύο προηγουμένων αρχιτεκτονικών τύπων, όπου επιτυγχάνεται η σύζευξη του οριζόντιου κατά μήκος άξονα της βασιλικής με τον κατακόρυφο που δημιουργεί η θολωτή στέγη.

Ο Μπουρούσης αναμένεται να χάσει τα παιχνίδια με Κλιμάμιο Μπολόνια, Ηρακλή, Ζαλγκίρις Κάουνας και Μακεδονικό, ενώ η επιστροφή του αναμένεται να πραγματοποιηθεί στο εντός έδρας παιχνίδι με την Ταουγκρές.

Ο συνδυασμός αυτός επιτεύχθηκε με την κατασκευή του μεγαλοπρεπέστερου μνημείου της χριστιανικής λατρείας, του ναού «της τον Θεού Σοφίας» στην Κωνσταντινούπολη.

Κανονικά θα παίξουν οι Σπύρος Παντελιάδης και Αμίτ Ταμίρ, που επίσης αντιμετώπισαν ενοχλήσεις τις προηγούμενες ημέρες.

Το μνημείο αυτό οικοδομήθηκε την εποχή του Ιουστινιανού σε μικρό χρονικό διάστημα (532-537 μ.Χ.) με σχέδια των αρχιτεκτόνων Ανθέμιου από τη Μίλητο και Ισίδωρου από τις Τράλλεις της Μ. Ασίας. Ο μεγάλος σε διαστάσεις τρούλος στηρίζεται στην ανατολική και δυτική πλευρά σε ημικυκλικές κόγχες και στη βόρεια και νότια πλευρά σε δύο τόξα που διαμορφώνονται πάνω από τέσσερις κεντρικούς πεσσούς. Το αποτέλεσμα της αρχιτεκτονικής αυτής προσπάθειας είναι μεγαλειώδες και προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα θαυμασμού και δέους στον επισκέπτη του μνημείου.

Άποψη της «ροτόντας» του Αγίου Γεωργίου στη Θεσσαλονίκη. Το κυκλικό αυτό κτίσμα την εποχή του Γαλάριου λειτούργησε πιθανώς ως μαυσωλείο. Γύρω στα τέλη του 4ου αι. μετατράπηκε σε εκκλησία με την προσθήκη κόγχης στην ανατολική πλευρά.

Κάτοψη και τομή του ναού «της του Θεού Σοφίας» στην Κωνσταντινούπολη. Λαμπρό αρχιτεκτονικό έργο της εποχής του Ιουστινιανού. Συνδυάζει την ορθογώνια κάτοψη της βασιλικής με τη θολωτή στέγη των περικέντρων κτηρίων (επάνω). Το εσωτερικό του ναού, όπως είναι σήμερα (δεξιά).

Τα περισσότερα από τα μνημεία αυτής της εποχής διακοσμούνται εσωτερικά με ψηφιδωτά ή τοιχογραφίες. Η ζωγραφική, και ιδιαίτερα η τέχνη του ψηφιδωτού, που έχει τις ρίζες της στους ελληνιστικούς χρόνους, δημιουργεί εξαίρετες συνθέσεις. Από την αρχαιότητα επιβιώνει το ειδυλλιακό τοπίο και το πορτρέτο, βαθμιαία όμως παρουσιάζονται νέοι καλλιτεχνικοί τρόποι έκφρασης που είναι πιο κοντά στο πνεύμα της χριστιανικής θρησκείας. Χαρακτηριστικά στοιχεία της παλαιοχριστιανικής ζωγραφικής είναι τα ακόλουθα: - το τοπίο αντικαθίσταται από το χρυσό βάθος· - η αίσθηση του βάθους και της τρίτης διάστασης χάνεται· - η ανθρώπινη μορφή αποδίδεται μετωπικά με μεγάλα μάτια και χωρίς όγκο. Η κάπως αφύσικη στάση σκοπό έχει να προβάλει την πνευματική υπόσταση της μορφής. Κέντρα της αυτοκρατορίας, όπου καλλιεργήθηκε η τέχνη του ψηφιδωτού αυτή την εποχή, ήταν η Κωνσταντινούπολη, η Ραβέννα και η Θεσσαλονίκη. Σημαντικά μνημεία με ψηφιδωτά παλαιοχριστιανικής τέχνης σώζονται σήμερα κυρίως στη Ραβέννα και στη Θεσσαλονίκη. Η γλυπτική, συνδυασμένη στη σκέψη των χριστιανών περισσότερο με την ειδωλολατρική λατρεία και τέχνη, δεν καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα κατά την ύστερη αρχαιότητα. Χρησιμοποιήθηκε σε περιορισμένο βαθμό ως διακοσμητική τέχνη αρχιτεκτονικών μελών, όπως κιονόκρανων, γείσων, θωρακίων, τέμπλων κ.ά., και στη διακόσμηση σαρκοφάγων.

Ψηφιδωτός διάκοσμος του εσωτερικού του Αγίου Βιταλίου στη Ραβέννα (περ. 540-7). Στις πλαϊνές πλευρές της κόγχης διακρίνονται τα ψηφιδωτά με τις αυτοκρατορικές πομπές του Ιουστινιανού και της Θεοδώρας.

Από τα λίγα δείγματα της κοσμικής γλυπτικής σώζονται ανδριάντες αυτοκρατόρων ή ανάγλυφα για τη διακόσμηση αναμνηστικών στηλών. Χαρακτηριστικά δείγματα είναι το σύμπλεγμα της Τετραρχίας, κεφαλές των αυτοκρατόρων, όπως του Μ. Κωνσταντίνου, Κωνστάντιου Β', Ιουλιανού, και τα ανάγλυφα που κοσμούσαν τη βάση της αναμνηστικής στήλης του Μ. Θεοδοσίου στον ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης.

Ψηφιδωτός διάκοσμος της κόγχης του ιερού του Αγίου Απολλιναρίου in Classe στη Ραβέννα (περ. 549)

Κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο αναπτύχθηκε ιδιαίτερα η μικροτεχνία, δηλαδή η κατασκευή μικρών αντικειμένων από χρυσό, ελεφαντοστό, πολύτιμους λίθους, όπως και η υφαντική τέχνη, δηλαδή η κατασκευή χρυσοποίκιλτων και πολυτελών υφασμάτων.

Ψηφιδωτό από το μαυσωλείο της Γάλλας Πλακίδιας στη Ραβέννα (περ. 425). Παράσταση τον Χριστού, ως Καλού Ποιμένος, ανάμεσα σε πρόβατα. Η Ραβέννα, με τα αρχιτεκτονικά της μνημεία και την εσωτερική τους διακόσμηση από εξαίρετης τέχνης -ψηφιδωτά, αποτελεί ένα μεγάλο καλλιτεχνικό κέντρο της παλαιοχριστιανικής περιόδου.

Ελεφαντοστέινο πλακίδιο από το δίπτυχο Barberini. Παρουσιάζει έφιππο τον αυτοκράτορα, πιθανότατα τον Ιουστινιανό, ως θριαμβευτή. (Παρίσι, Μουσείο Λούβρου)

Ελεφαντοστέινος θρόνος τον επισκόπου Ραβέννας Μαξιμιανού. Έργο της εποχής τον Ιουστινιανού. (Ραβέννα, Αρχιεπισκοπικό μέγαρο)

Κιονόκρανο από την Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης. Ο γλυπτός διάκοσμος των αρχιτεκτονικών μελών μοιάζει με δαντέλα.

Ψηφιδωτός διάκοσμος από την πλαϊνή πλευρά της κόγχης τον ιερού τον Αγίου Βιταλίου στη Ραβέννα. Παράσταση της αυτοκράτειρας Θεοδώρας και της συνοδείας της.

Ασκήσεις – Δραστηριότητες 1. Ποιες απόψεις διατυπώνει ο εθνικός φιλόσοφος Λιβάνιος (παράθεμα 1) για τη συμπεριφορά των χριστιανών ιερέων; Ποια πιστεύετε ότι ήταν τα κίνητρα αυτής της συμπεριφοράς; 2. Κατά την ύστερη αρχαιότητα έγιναν σημαντικές προσπάθειες διατήρησης και ανάπτυξης της κλασικής παιδείας. Ποιοι και με ποιες ενέργειες τους συνέβαλαν προς αυτή την κατεύθυνση; 3. Ποια τέχνη ονομάζεται πρωτοχριστιανική και ποια τα χαρακτηριστικά της; 4. Με τη βοήθεια των εικόνων του βιβλίου να εντοπίσετε τα χαρακτηριστικά της παλαιοχριστιανικής αρχιτεκτονικής και ζωγραφικής.

Ερμηνευτικός πίνακας όρων δίπτυχο (υπατικό): δύο πλακίδια πτυσσόμενα από ελεφαντοστό με ανάγλυφες παραστάσεις προσώπων. Ήταν αναμνηστικά του αξιώματος της υπατείας. δόγμα: θεμελιώδης αρχή, το σύνολο των πεποιθήσεων μιας θρησκείας. ειλητάριο: επιμήκης και στενή λωρίδα περγαμηνής που τυλιγόταν γύρω από κυλινδρικό ξύλο και χρησιμοποιούνταν για την αναγραφή της Θείας Λειτουργίας. ευκτήριος οίκος: ο οίκος ο προορισμένος για προσευχή, ο ναός, η εκκλησία. θωράκιο: λίθινο, κυρίως μαρμάρινο, τμήμα χωρίσματος εν είδει τοίχου μέχρι το ύψος του στήθους. Ήταν διακοσμημένο με ανάγλυφες παραστάσεις και χρησίμευε ως χώρισμα του κυρίως ναού από το Ιερό βήμα. κρυπτή: υπόγεια θολωτή κατασκευή που χρησίμευε ως καταφύγιο και ως χώρος λατρείας από τους πρώτους Χριστιανούς. Συχνά χρησιμοποιήθηκε και ως χώρος ταφής. οβελίσκος: τετράεδρος ψηλός στύλος που απολήγει σε μικρή πυραμίδα. Συνήθως τον τοποθετούσαν στην είσοδο αιγυπτιακών ναών. Στάση του Νίκα: επαναστατική κίνηση των δήμων της Κωνσταντινούπολης κατά του αυτοκράτορα Ιουστινιανού (532). Ονομάστηκε έτσι λόγω της προτροπής που κραύγαζαν οι επαναστάτες: «νίκα».

Ανάγλυφη παράσταση της γέννησης τον Βούδα (τέλη 2ου αι. -αρχές 3ου αι. μ.Χ.). Έργο ελληνοβουδιστικής τέχνης από την περιοχή της Γκαντάρα. (Μουσείο Λαχόρης)