Β' ΕΘΝΙΚΗ

ΕΚΘΕΣΗ

2.2. Το άτομο

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - 17η ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ

Τα παιχνίδια… παίζει

Το άτομο, όπως γνωρίζετε, είναι το μικρότερο κομμάτι στο οποίο μπορούμε να διαιρέσουμε την ύλη με χημικά μέσα (χημικές αντιδράσεις).

Προοδευτική - Άρης 0-1

Η εξέλιξη του παιχνιδιού από το 17ο αιώνα "ενώνει" σε ένα κοινό παιχνίδι (μια έκθεση) το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Θεσσαλονίκης με το Μουσείο Μπενάκη

Κάθε άτομο αποτελείται από δύο συγκεκριμένες περιοχές. Χαϊδάρι - Εθνικός Αστέρας 1-1

ΒΙΚΥ ΧΑΡΙΣΟΠΟΥΛΟΥ

Η μια περιοχή βρίσκεται στο κέντρο του, είναι εξαιρετικά πυκνή και ονομάζεται πυρήνας. Εργοτέλης - Ηλυσιακός 2-1

Κούκλες, κούκλες, κούκλες… σε παράταξη. Παιχνίδια - αντικείμενα τέχνης (και παιδιάς) από την έκθεση στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Θεσσαλονίκης

Ο πυρήνας περιέχει τα στοιχειώδη σωματίδια που ονομάζονται πρωτόνιο και νετρόνιο. Κέρκυρα - ΑΣΚ Ολυμπιακός 2-0

Παιχνίδια για παιδιά αλλά και μεγάλους.

Το πρωτόνιο φέρει αυτό το είδος του φορτίου που ονομάσαμε θετικό. Καλαμάτα - Νίκη Βόλου 0-0

Παιχνίδια-αντικείμενα τέχνης και παιχνίδια-χρηστικά, παιχνίδια που απηχούν τις κοινωνικές, ιστορικές πραγματικότητες του τόπου, του χρόνου και του χώρου κατασκευής, αλλά και του ίδιου του κατασκευαστή τους…

Το νετρόνιο δε φέρει καθόλου φορτίο, είναι ουδέτερο. Καστοριά - Θρασύβουλος 1/2

Η εξέλιξη της κοινωνικής δραστηριότητας του "παίζειν" από τον 17ο ώς τον 20ό αιώνα ξεδιπλώνεται μέσα από εκατοντάδες παιχνίδια που εκτίθενται για πρώτη φορά στο κοινό, στη μεγάλη διττή έκθεση με τίτλο "Ευρωπαϊκό παιχνίδι - Ελληνικό Θέατρο Σκιών" που διοργανώνει το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη.

Η άλλη περιοχή είναι ένας σφαιρικός φλοιός, μέσα στον οποίο κινούνται σωματίδια, που ονομάζονται ηλεκτρόνια. Βέροια - Πανηλειακός 1/2

Η έκθεση διαρθρώνεται σε δύο ενότητες.

Τα ηλεκτρόνια είναι πολύ μικρότερα από τα πρωτόνια και από τα νετρόνια και φέρουν αυτό το είδος του φορτίου που ονομάσαμε αρνητικό. Παναχαϊκή - Πανσερραϊκός ΕΤ3 16:00

Στο "Ευρωπαϊκό παιχνίδι", το σύνολο των εκθεμάτων, που ξεπερνά σε αριθμό τα χίλια, περιλαμβάνει κούκλες, κουκλόσπιτα, στρατιωτάκια, κουκλοθέατρο, μαριονέτες, χάρτινο θέατρο, οπτικά παιχνίδια, επιτραπέζια παιχνίδια, χάρτινες κατασκευές και μηχανικά παιχνίδια όπως αυτόματα, μηχανικές φιγούρες, τσίγκινα κουρδιστά οχήματα και τρένα από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία).

Έχει διαπιστωθεί πειραματικά ότι:

ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ

Η συλλογή προέρχεται από το Μουσείο Μπενάκη και παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο κοινό.

Το φορτίο του πρωτονίου είναι, κατ' απόλυτη τιμή, ίσο με το φορτίο του ηλεκτρονίου.

ΟΜΑΔΑ Β Α Ν Ι Η. Γ.Υ Γ.Κ. 1. Κέρκυρα 38 17 12 2 3 25 9 2. Θρασύβουλος 33 16 10 3 3 22 12 3. Εργοτέλης 31 17 9 4 3 20 13 4. Άρης 30 17 8 6 3 16 10 5. Εθν. Αστέρας 27 17 6 9 2 23 15 6. Προοδευτική 24 17 5 9 3 17 15 7. Νίκη Βόλου 24 17 6 6 4 20 17 8. Πανσερραϊκός 22 16 6 4 6 15 19 9. Χαϊδάρι 22 17 5 7 5 16 13 10. Βέροια 20 16 4 8 4 12 11 11. Καστοριά 20 16 5 5 6 16 17 15. ΑΣΚ Ολυμπιακός 17 17 5 2 10 15 24 12. Καλαμάτα 17 17 3 8 6 8 13 13. Παναχαϊκή 15 16 4 3 9 10 18 14. Ηλυσιακός 15 17 4 3 10 18 23 16. Πανηλειακός 3 16 1 1 14 8 32

Τα συλλεκτικά παιχνίδια εμφανίζονται αρχικά κατά τον 15ο αιώνα στη Νυρεμβέργη, ως αντικείμενα των οποίων η ιδιαίτερη αισθητική αξία γίνεται άμεσα αντιληπτή και ευρέως αποδεκτή.

Στην εικόνα (7) απεικονίζεται ένα απλοποιημένο μοντέλο για το απλούστερο άτομο που υπάρχει στη φύση, το άτομο του υδρογόνου.

*Aπό τον Πανηλειακό αφαιρέθηκε ένας βαθμός.

"Είναι πασίγνωστες, όχι μονάχα στη Γερμανία αλλά σ' ολόκληρο τον κόσμο - η γερμανική βιομηχανία παιχνιδιών είναι η πιο διεθνοποιημένη - οι μικροσκοπικές κούκλες, το βασίλειο των ζώων, οι χωριάτικες καμαρούλες στο σπιρτόκουτο, οι κιβωτοί του Νώε και τα αρνάκια όπως φτιάχνονται στα Θουριγγικά χωριά των βουνών με τα ορυκτά και στην περιοχή της Νυρεμβέργης" (Walter Benjamin: Ρωσικά Παιχνίδια, 1930).

Το άτομο αυτό έχει στον πυρήνα του ένα πρωτόνιο.

Καστοριά, Θρασύβουλος, Βέροια, Πανηλειακός, Παναχαϊκή και Πανσερραϊκός έχουν έναν αγώνα λιγότερο.

Στη δεύτερη ενότητα με τίτλο "Ελληνικό Θέατρο Σκιών" επιχειρείται μια μορφή ανάπλασης του περιβάλλοντος και της ατμόσφαιρας του ελληνικού Θεάτρου Σκιών.

Νετρόνιο δεν έχει.

ΣΚΟΡΕΡ

Οι φιγούρες που εκτίθενται προέρχονται από τις συλλογές του Δημήτρη Μόλλα, του Γιώργου Χαρίδημου και του ίδιου του συλλέκτη Μιχάλη Χατζάκη.

Γύρω από τον πυρήνα περιφέρεται ένα μοναδικό ηλεκτρόνιο.

ΠΑΙΚΤΕΣ ΓΚΟΛ Σ Κ Φ Π 1. Tζιμπούρ 11 6 4 0 1 2. Σαϊτιώτης 10 8 1 1 0 3. Ογκουνσότο 10 9 1 0 0 4. Φοφόνκα 7 3 0 0 4 5. Γκόγκας 7 4 3 0 0 6. Zoυρούδης 6 1 2 2 1 7. Σάβιτς 6 5 0 0 1 8. Mήτσης 6 4 2 0 0 9. Λαναρής 5 0 0 1 4 10. Μπρής 5 4 0 0 1 11. Σουλτανίδης 5 5 0 0 0 12. Λεονάρντο 5 2 0 1 2 13. Αθανασιάδης 4 2 2 0 0 14. Κάμπας 4 1 0 0 3 15. Γιαννακίδης 4 4 0 0 0

Σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους του Τελλογλείου Ιδρύματος, τοποθετημένες σε κατάλληλες κατασκευές που αναδεικνύουν τον χαρακτήρα και τις ιδιαιτερότητες του συγκεκριμένου αυτού θεατρικού είδους, οι φιγούρες του Καραγκιόζη και της παρέας του παρουσιάζονται στο κοινό με τον παραδοσιακό σκηνογραφικό τρόπο.

Το συνολικό φορτίο του ατόμου ισούται με το άθροισμα του φορτίου του πρωτονίου και του φορτίου του ηλεκτρονίου.

ΕΠΟΜΕΝΗ ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ

Πίσω από το φωτισμένο πανί ή τα γνωστά σε όλους "μπερντεδάκια", οι χαρακτήρες του Θεάτρου Σκιών αποκαλύπτουν τις πραγματικά αστείρευτες δυνατότητες που διαθέτει η λαϊκή δημιουργικότητα.

Αφού, όπως είπαμε, τα φορτία τους είναι κατ' απόλυτη τιμή ίσα, είναι φανερό ότι το άτομο, στο σύνολό του, δεν εμφανίζει φορτίο.

Άρης - Νίκη Βόλου 4/2

ΕΙΠΕ

Σ' αυτή την περίπτωση λέμε ότι το άτομο είναι ουδέτερο.

Χαϊδάρι - Παναχαϊκή 5/2

Σαρλ Μποντλέρ: "Το παιχνίδι είναι η πρώτη μύηση του παιδιού στην τέχνη, ή μάλλον το πρώτο απτό δείγμα τέχνης".

Στην εικόνα (8) απεικονίζεται το άτομο του στοιχείου "ήλιον" (He).

Εθνικός Αστέρας - Κέρκυρα 5/2

INFO

Ο πυρήνας του αποτελείται από 2 πρωτόνια και από 2 νετρόνια.

Θρασύβουλος - Βέροια 5/2

Οι δύο εκθέσεις θα εγκαινιαστούν την Κυριακή στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Θεσσαλονίκης (Αγίου Δημητρίου 159Α, τηλ. 2310-991.610).

Η στιβάδα των ηλεκτρονίων έχει 2 ηλεκτρόνια.

ΑΣΚ Ολυμπιακός - Εργοτέλης 5/2

Έως 18 Μαΐου.

Να παρατηρήσετε ότι, μολονότι το άτομο έχει ηλεκτρικά φορτία, στο σύνολό του εμφανίζεται ουδέτερο, διότι το ολικό θετικό φορτίο των 2 πρωτονίων του πυρήνα αντισταθμίζεται από το ολικό αρνητικό φορτίο των 2 ηλεκτρονίων.

Πανηλειακός - Καλαμάτα 5/2

Δευτέρα - Παρασκευή 10.00-20.00, Σάββατο 17.00-20.00, Κυριακή 11.00-20.00.

Τα άτομα όλων των στοιχείων, εφόσον δεν έχουν υποστεί κάποια ειδική επίδραση είναι ηλεκτρικά ουδέτερα.

Ηλυσιακός - Προοδευτική 5/2

Αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των πρωτονίων του πυρήνα είναι ίσος με τον αριθμό των ηλεκτρονίων που περιφέρονται γύρω από αυτόν.

Πανσερραϊκός - Καστοριά 6/2

Στην εικόνα (9) φαίνεται ένα άτομο σε τρισδιάστατη απεικόνιση. Αποτελείται από ένα μικρό, θετικά φορτισμένο πυρήνα, γύρω από τον οποίο κινούνται τα αρνητικά ηλεκτρόνια. Οι κλειστές ηλεκτρονικές τροχιές είναι συμβολικές.

Ας θεωρήσουμε τώρα ένα μεταλλικό σώμα και ας εξετάσουμε τι συμβαίνει στο εσωτερικό του από ηλεκτρική άποψη. Τα άτομα των μετάλλων έχουν ηλεκτρόνια, που κατανέμονται σε ομάδες ή στιβάδες γύρω από τον πυρήνα. Είπαμε ότι τα ετερώνυμα φορτία έλκονται. Αυτό σημαίνει ότι τα θετικά πρωτόνια του πυρήνα έλκουν τα αρνητικά ηλεκτρόνια. Τα ηλεκτρόνια της στιβάδας που απέχει περισσότερο από τον πυρήνα δέχονται τις ασθενέστερες ελκτικές δυνάμεις και ονομάζονται εξωτερικά ηλεκτρόνια. Στην περίπτωση ενός μετάλλου τα άτομα του έχουν πλησιάσει σε πολύ μικρές αποστάσεις, με αποτέλεσμα τα ηλεκτρόνια των εξωτερικών στιβάδων των ατόμων να ασκούν μεταξύ τους δυνάμεις αρκετά ισχυρές, ώστε να αποσπαστούν από τα άτομα και να γίνουν πραγματικά ελεύθερα, κυκλοφορώντας τυχαία και απροσανατόλιστα στο εσωτερικό του μετάλλου.

Ας προσέξουμε: Το ότι το άτομο είναι ουδέτερο δε σημαίνει ότι δεν έχει ηλεκτρικά φορτία. Ηλεκτρικά φορτία έχει. Η ουδετερότητα του οφείλεται στο ότι το ολικό θετικό φορτίο του πυρήνα ισούται με το συνολικό αρνητικό φορτίο των ηλεκτρονίων.

Όταν αποσπάται ένα ηλεκτρόνιο από ένα άτομο, το συγκρότημα που απομένει παρουσιάζει θετικό φορτίο, διότι περισσεύει ένα πρωτόνιο του πυρήνα. Το θετικά φορτισμένο συγκρότημα που απομένει ονομάζεται μονοσθενές θετικό ιόν. Αν αποσπαστούν δύο ηλεκτρόνια, στο συγκρότημα θα περισσεύουν δύο θετικά πρωτόνια του πυρήνα, και θα έχουμε το δισθενές θετικό ιόν. Το ίδιο ισχύει αναλογικά για τρία ή για περισσότερα ηλεκτρόνια.

Είναι δυνατόν στην εξωτερική στιβάδα του ατόμου να προστεθούν ένα ή περισσότερα ηλεκτρόνια. Στην περίπτωση αυτή το συγκρότημα θα παρουσιάζει επιπλέον αρνητικό φορτίο ίσο με το φορτίο των ηλεκτρονίων που προσκολλήθηκαν, και θα έχουμε αρνητικό ιόν, μονοσθενές, δισθενές κτλ, ανάλογα με τον αριθμό των ηλεκτρονίων που προσκολλήθηκαν (αναφερόμαστε σε μέταλλα).

Θετικό ιόν: Το φορτισμένο συγκρότημα που προκύπτει, από ένα ουδέτερο άτομο, αν από αυτό αφαιρεθούν ένα η περισσότερα ηλεκτρόνια.

Αρνητικό ιόν: Το φορτισμένο συγκρότημα που προκύπτει, αν σε ένα ουδέτερο άτομο, προστεθούν ένα η περισσότερα ηλεκτρόνια.

Τι, λοιπόν, θα βλέπαμε στο εσωτερικό ενός κομματιού από μέταλλο, αν διαθέταμε ένα υποθετικό μικροσκόπιο τόσο ισχυρό, ώστε να μπορούμε να διακρίνουμε τα ηλεκτρόνια και τα άλλα στοιχειώδη σωματίδια; Θα βλέπαμε τα ελεύθερα ηλεκτρόνια να κινούνται τυχαία και ακανόνιστα προς όλες τις διευθύνσεις σαν τυφλές μέλισσες. Θα βλέπαμε ακόμα τα θετικά ιόντα να ταλαντώνονται γύρω από τις καθορισμένες θέσεις τους, όπως περίπου ταλαντώνονται τα κτίρια μιας πόλης στην οποία σημειώθηκε σεισμός (εικόνα 10).

Εικ. 10

Αν δεχτούμε ότι από κάθε ουδέτερο άτομο αποσπάστηκε ένα ηλεκτρόνιο, στο εσωτερικό του μετάλλου θα έχουμε τόσα θετικά ιόντα όσα και ηλεκτρόνια. Επιπλέον, αφού το φορτίο του θετικού ιόντος είναι ίσο με το φορτίο του αρνητικού ελεύθερου ηλεκτρονίου, το ολικό φορτίο στο εσωτερικό του μετάλλου θα είναι μηδέν. Λέμε τότε ότι το σώμα είναι ουδέτερο ή αφόρτιστο.