«Βαρύ κι ασήκωτο» αποδείχθηκε το 2005 για την τσέπη των Ελλήνων καταναλωτών, με τον πληθωρισμό να κλείνει το έτος στο 3,5% από 3% το 2004, εξέλιξη που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ράλι των τιμών του πετρελαίου και των καυσίμων την περασμένη χρονιά.

ΘΕΜΕΛΙΟΔΟΜΗ

3. Η αστική αποκατάσταση

Η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία (ΕΣΥΕ) ανακοίνωσε χθες ότι το Δεκέμβριο ο δείκτης τιμών καταναλωτή αναρριχήθηκε σε ετήσια βάση στο 3,6% από 3,5% που ήταν το Νοέμβριο.

Επέστρεψε στο ταμπλό

Την αστική αποκατάσταση ανέλαβε περισσότερο το κράτος και λιγότερο η ΕΑΠ, η οποία πρόσφερε οικονομική βοήθεια σε περιορισμένο αριθμό επιχειρήσεων, οικοτεχνικών και βιοτεχνικών δραστηριοτήτων (όπως η ταπητουργία).

Σε σχέση με το Νοέμβριο οι τιμές αυξήθηκαν τον τελευταίο μήνα του περασμένου έτους κατά 0,5%.

Οι μετοχές της Θεμελιοδομής βγήκαν από την επιτήρηση ύστερα από απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Χρηματιστηρίου. Σε αντίθεση με την αγροτική αποκατάσταση, η αστική περιλάμβανε μόνο στέγαση και όχι πρόνοια για εύρεση εργασίας.

Οι ειδικοί περίμεναν πάντως ότι τα πράγματα θα ήταν ακόμη χειρότερα, κάνοντας λόγο για αύξηση του πληθωρισμού στο 3,7%.

Η απόφαση αυτή ελήφθη αφού το Χρηματιστήριο έλαβε υπόψη του την επαναδημοσιευθείσα λογιστική κατάσταση της εταιρείας και τις διευκρινίσεις της Θεμελιοδομής, η οποία έκανε χρήση εγκυκλίου του υπουργείου Οικονομικών. Η αστική στέγαση συνάντησε περισσότερα εμπόδια από την αγροτική. Η αύξηση του Δεκεμβρίου οφείλεται: - Στις ανατιμήσεις των ειδών διατροφής κατά 0,8%. - Στην αύξηση κατά 0,3% του κόστους της στέγασης (ενοίκια, πετρέλαιο θέρμανσης κτλ.). - Στην αύξηση κατά 0,8% του κόστους των μεταφορών λόγω της αύξησης των τιμών της βενζίνης και της επιβάρυνσης στο κόμιστρο των ταξί από το δώρο των Χριστουγέννων. - Στην αύξηση κατά 0,4% των υπηρεσιών αναψυχής και πολιτιστικών δραστηριοτήτων και κατά 1,4% των υπηρεσιών εστίασης, διαμονής κτλ. και πάλι λόγω του δώρου των Χριστουγέννων. - Στην κατά 0,7% αύξηση των τιμών της ομάδας «άλλα αγαθά και υπηρεσίες», στην οποία περιλαμβάνονται για παράδειγμα τα κουρεία και τα κομμωτήρια. Η εγκύκλιος αυτή δίνει τη δυνατότητα στις εταιρείες να κάνουν απόσβεση ζημίας που προέρχεται από τη συγχώνευση θυγατρικών τους. Ο αριθμός των προσφύγων ήταν μεγάλος, τα ανταλλάξιμα (μουσουλμανικά) σπίτια στις πόλεις ήταν λίγα και τα οικιστικά προγράμματα του κράτους καθυστερούσαν, λόγω των πολιτικών ανωμαλιών και της κακής οικονομικής κατάστασης κατά τις δεκαετίες του 1920 και του 1930.

Ο ρόλος των καυσίμων

Επίσης, στο Διοικητικό Συμβούλιο του Χρηματιστηρίου συζητήθηκε η έκθεση ειδικού εμπειρογνώμονα για τον τρόπο υπολογισμού του κύκλου εργασιών των κατασκευαστικών εταιρειών, σχετικά με τα στοιχεία που συνδέονται με τη συμμετοχή τους σε κοινοπραξίες. Πρόβλημα επίσης αποτελούσε η περιπλάνηση των αστών προσφύγων από πόλη σε πόλη για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η επιβάρυνση των οικογενειακών προϋπολογισμών από το άλμα των διεθνών ενεργειακών τιμών αποκαλύπτεται από την πορεία του δομικού πληθωρισμού, ο οποίος δεν συνυπολογίζει τις μεταβολές στα καύσιμα και στα οπωροκηπευτικά.

Για τον λόγο αυτό το Χρηματιστήριο αποφάσισε να προχωρήσει σε θέσπιση αναλυτικότερης παρουσίασης των λογιστικών καταστάσεων για τις τεχνικές εταιρείες. Οι περισσότεροι πρόσφυγες στις πόλεις τα πρώτα χρόνια εργάζονταν περιστασιακά, είτε κάνοντας «μεροκάματα» στις οικοδομές, σε εργοστάσια και βιοτεχνίες, είτε ως πλανόδιοι μικροπωλητές και μικροκαταστηματάρχες.

Έτσι ο δομικός πληθωρισμός διαμορφώθηκε το Δεκέμβριο του 2005 στο 2,9%, ενώ ο μέσος πληθωρισμός, αν εξαιρεθούν τα καύσιμα, διαμορφώθηκε πέρυσι στο 2,5%.

Παλιά Κοκκινιά. Οι παράγκες της Αγίας Σωτήρας (1929)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του γενικού γραμματέα της ΕΣΥΕ Μ. Κοντοπυράκη, ο πληθωρισμός θα εμφανίσει αισθητή κάμψη τον Ιανουάριο κατά τουλάχιστον 0,5% σε σχέση με το Δεκέμβριο, όμως αυτή η εξέλιξη θα οφείλεται στο συγκυριακό παράγοντα της έναρξης των χειμερινών εκπτώσεων νωρίτερα σε σχέση με το 2005.

Άλλοι δούλεψαν ως ναυτεργάτες και εργάτες σε δημόσια έργα στις πόλεις ή στην ύπαιθρο (αρδευτικά και αποστραγγιστικά έργα, διάνοιξη δρόμων, κατασκευή ή επέκταση λιμανιών κ.ά.).

Υπενθυμίζεται ότι οι χειμερινές εκπτώσεις ξεκινούν φέτος στις 23 Ιανουαρίου, ενώ πέρυσι είχαν αρχίσει την 1η Φεβρουαρίου.

Η αστική στέγαση ξεκίνησε από την Αθήνα με τη δημιουργία τεσσάρων συνοικισμών: της Καισαριανής, του Βύρωνα, της Νέας Ιωνίας στην Αθήνα και της Κοκκινιάς στον Πειραιά. Για τη στέγαση των αστών προσφύγων υιοθετήθηκε η δημιουργία συνοικισμών με επέκταση των πόλεων στις οποίες αυτοί ήταν προσωρινά εγκατεστημένοι. Προκρίθηκε -εκτός από σπάνιες εξαιρέσεις το σύστημα της ανέγερσης μικρών κατοικιών, μονοκατοικιών/ διπλοκατοικιών/ τετρακατοικιών, μονοώροφων ή διώροφων, με ένα ή δύο δωμάτια, κουζίνα και τους αναγκαίους βοηθητικούς χώρους. Το κράτος ή η ΕΑΠ ανέθεταν την ανέγερση των συνοικισμών σε εργολάβους ή φρόντιζαν να εφοδιάζουν τους πρόσφυγες με τα απαραίτητα μέσα για να κατασκευάσουν οι ίδιοι τα σπίτια τους. Η οικοδόμηση των συνοικισμών, ελλείψει χρόνου και χρημάτων, συχνά δεν συνδυαζόταν με έργα υποδομής (ύδρευση, αποχετευτικό σύστημα, οδικό δίκτυο, χώροι πράσινου κ.ά.). Παρά την ομοιομορφία που επικρατούσε, υπήρχε ελαφρά διαφοροποίηση των κατοικιών του ενός συνοικισμού από τις κατοικίες του άλλου, ως προς το εμβαδόν, την ποιότητα κατασκευής και τη λειτουργικότητα. Ιδρύθηκαν ακόμη προσφυγικοί οικοδομικοί συνεταιρισμοί και χορηγήθηκαν άτοκα δάνεια σε προσφυγικές οικογένειες για τη στέγαση τους.

16. Μαρτυρίες Μικρασιατών προσφύγων για την άφιξη τους στην Ελλάδα Όσοι μείναμε ζωντανοί στη Θεσσαλονίκη, μας φέρανε εδώ στην Τούμπα. Βάλαμε στην ξυλένια εκκλησιά το εικόνισμα του Ταξιάρχη μας. Μπήκαμε κι εμείς στα θαλάματα [=στρατιωτικοί θάλαμοι]. Έπειτα μας χτίσαν σπίτια. Όταν πια μπήκαμε σε σπίτι, πολύ χαρήκαμε. — Δόξα σοι ο Θεός, λέγαμε, σπίτι είναι! Σπίτι! Τη νύχτα θα κλειδώνουμε την πόρτα! Και στήσαμε πια τα εικονοστάσια μας στα ντουβάρια, σ' αληθινά ντουβάρια. Δεν το πιστεύαμε στην αρχή. Τη νύχτα ξυπνούσαμε: - Αλήθεια, σε σπίτι είμαστε; λέγαμε. Μέσα στη νύχτα σηκωνόμαστε. Πηγαίναμε στο εικονοστάσι και προσκυνούσαμε. «Δόξα σοι, ο Θεός!» λέγαμε και ξαναλέγαμε στην αρχή. Έπειτα κι αυτό το συνηθίσαμε. (Μαρτυρία Καλλισθένης Καλλίδου από το χωριό Φερτέκι της Καππαδοκίας, κοντά στη Νίγδη). Η Έξοδος (έκδοση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών), τόμ. Β', σ. 261.

Τύπος αστικής κατοικίας που κατασκευάστηκε από την ΕΑΠ στην Έδεσσα.

Υπήρχαν βέβαια και οι εύποροι πρόσφυγες, που είχαν την οικονομική δυνατότητα να φροντίσουν μόνοι τους για τη στέγαση τους. Αυτοί στην αρχή ήταν σε θέση να νοικιάσουν ή να αγοράσουν κατοικίες μέσα στις πόλεις και έτσι να αναμειχθούν με τους γηγενείς. Αργότερα ανέλαβαν οι ίδιοι πρωτοβουλίες για την ίδρυση οικισμών. Η διαδικασία ήταν η ακόλουθη: ίδρυαν έναν οικοδομικό συνεταιρισμό, αγόραζαν μία έκταση σε προνομιούχο περιοχή και οικοδομούσαν αστικές κατοικίες καλής ποιότητας. Τέτοιοι οικισμοί ήταν η Νέα Σμύρνη στην Αθήνα και η Καλλίπολη στον Πειραιά. Στο αντίθετο άκρο βρίσκονταν οι άποροι πρόσφυγες που δεν είχαν κατορθώσει να αποκατασταθούν ακόμη. Εγκαταστάθηκαν σε καλύβες, χαμόσπιτα και άλλες πρόχειρες κατασκευές στις παρυφές παλαιών οικισμών, ή δημιούργησαν παραγκουπόλεις γύρω από τους προσφυγικούς συνοικισμούς. Έτσι, σε άθλιες συνθήκες, επρόκειτο να ζήσουν για πολλά χρόνια.

17. Μαρτυρίες Μικρασιατών προσφύγων για την άφιξη τους στην Ελλάδα. Την άλλη μέρα του Φωτός, Ιανουάριο του 1923, πρωτοβγήκαμε στην Ελλάδα. Μόλις βγήκαμε, περιμένανε κυρίες και μας μοιράσανε ψωμιά και τυριά. Την ίδια μέρα μας βάλανε στο τραίνο και μας πήγανε στην Τρίπολη. Τις δυο πρώτες βραδιές μείναμε μέσα στην Τρίπολη…. Κι εγώ έρημη ήμουνα και είχα και τρία παιδιά μαζί μου…. Ο γιος μου ήρθε στην Τρίπολη για να μας πάρει να μείνουμε όλοι στην Αθήνα. … Άμα βγήκαμε στον Πειραιά, δεν είχαμε που να μείνουμε. Δυο νύχτες κοιμηθήκαμε στο σταθμό, στο ύπαιθρο. Τρέξαμε, πήγαμε στα Υπουργεία και τότε μας πήρανε και μας βάλανε στο εργοστάσιο του Στρίγγου, σε κάτι αποθήκες μέσα, στον Πειραιά. Εκεί ήτανε και άλλοι πρόσφυγες, από της Σμύρνης τα μέρη όλοι. Έξι μήνες μείναμε μέσα εκεί. Κακήν κακώς, μην τα ρωτάς, πώς ζούσαμε. Έφτασε ο δεύτερος χρόνος της προσφυγιάς. Ήμαστε στα 1924 κι ακούσαμε πως γίνονται συνοικισμοί, για να κάτσουμε εμείς οι πρόσφυγες, στον Ποδονίφτη [=Ν. Ιωνία], στους Ποδαράδες [=Περισσός], στην Κοκκινιά. Τότε ξέρεις πώς πιάνανε τα σπίτια στους συνοικισμούς; Πήγαινες εκεί, κρεμούσες ένα τσουβαλάκι ή ό,τι είχες σ' ένα δωμάτιο και το σπίτι ήτανε δικό σου. Ατελείωτα ήτανε ακόμη· κεραμίδια δεν είχανε, πόρτες δεν είχανε, παράθυρα δεν είχανε. Και μερικά που είχανε πόρτες και παράθυρα πηγαίνανε άλλοι τη νύχτα και τις βγάζανε και ανάβανε φωτιές να ζεσταθούνε, να μαγειρέψουνε. Δύο χρόνια ύστερα που φτάσαμε εμείς στην Ελλάδα ήρθε και μας βρήκε στην Κοκκινιά και ο άντρας μου. Αυτός ήρθε από τους τελευταίους αιχμαλώτους, γιατί, επειδή ήτανε τεχνίτης, τον κρατούσανε και τους δούλευε. Δουλέψαμε, κουραστήκαμε και κάναμε και σπίτι κι αναστήσαμε τα παιδιά μας και δουλέψανε κι εκείνα- κι εδώ θα τελειώσουμε τη ζωή μας. Τα βάσανα μας ποτέ δεν θα φύγουνε από μέσα μας. (Μαρτυρία Μαριάνθης Καραμονσά από το χωρίο Μπαγάρασι κοντά στα Σώκια) Η Έξοδος (έκδοση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών), τόμ. Α', σ. 193-195.