Πώς άλλαξαν τόσο γρήγορα αθλητισμός και τραγούδι

ΘΕΑΤΡΟ

Κείμενο 7 [Πόσον η ζωή ήτο γλυκεία…]

Περάσαμε χρόνια ολόκληρα ο ένας απέναντι στον άλλο.

Αναζητώντας τον εαυτό

Εσηκώθην, αισθανθείς ρώμην* τινά, κ' έφερα ολίγους γύρους περί τον αιγιαλόν, και την μικράν κοιλάδα, βλέπων πόσον η ζωή ήτο γλυκεία, εις τα ωραία, τα έρημ' ακρογιάλια της πτωχής νήσου μου. Από το απόγευμα ως τις πρώτες πρωινές ώρες.

Φέτος οι Αθηναίοι θεατρόφιλοι είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν δύο έργα του Ίψεν, τον "Πέερ Γκυντ", που έως προχθές παιζόταν από το Εθνικό Θέατρο στο θέατρο "Κοτοπούλη-Ρεξ", και το δράμα "Ρόσμερσχολμ" που ανέβηκε πριν από λίγο καιρό στο θέατρο "Αναλυτή"

[…] Μετά εν τέταρτον της ώρας, μ' έκραξεν ο Αταίριαστος. Σε είχαμε όλοι για υπόδειγμα, στην εφημερίδα.

ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

- Μας ήρθε, είπεν, η μυζήθρα, μυρωδάτη, αχνιστή.

Όπως σε έχουμε και τώρα.

Οι πρωταγωνιστές της παράστασης "Ρόσμερσχολμ"

Την έφερε πεσκέσι το Ξενιώ, η μικρή τσούπα** του Πατσοστάθη.

Οι μαθητές σου είναι σήμερα από τους καλύτερους αθλητικογράφους και εκδηλώνουν τον σεβασμό τους στο πρόσωπό σου.

Με την ευκαιρία αυτή, θεωρώ σκόπιμο να συνεξετάσω τα δύο αυτά εξόχως ενδιαφέροντα κείμενα που αποκαλύπτουν και την πορεία ωριμότητας αυτής της δραματουργικής μεγαλοφυΐας και τις δύο όψεις του ταλέντου του, τη λυρική και την καθαρά γνωμική - ελεγειακή.

Ύστερ' από λίγο θα 'ρθη, λέει, ο αφέντης της -δηλαδή ο πατέρας της- να μας φέρη, λέει, το κοκορέτσι, ψημένο, έτοιμο.

Στα κείμενα των μαθητών σου ήταν ευδιάκριτη η ευπρέπεια.

Τον "Πέερ Γκυντ" ο Ίψεν τον έγραψε τριάντα εννέα ετών, το "Ρόσμερσχολμ" πενήντα οκτώ ετών.

Όσον διά τα δύο μπούτια θα μας τα φέρη, λέει, ωμά, για να τα ψήσουμε αργότερα εδώ.

Το ίδιο και στη συμπεριφορά τους.

Το πρώτο κλείνει την ποιητική του περίοδο, το δεύτερο βρίσκεται περίπου στο μέσον του είδους θεάτρου που ουσιαστικά αυτός εγκαινίασε και δόξασε, το θέατρο ιδεών. - Μπερεκέτβερσιν (ο θεός να τα πληθύνη).

Όλοι εκφράζαμε την ίδια απορία: "πού τα βρίσκει ο Σταύρος τόσο καλά παιδιά".

Ο προσεκτικός αναγνώστης ή θεατής των έργων του όμως θα αντιληφθεί πως, όπως όλων των μεγάλων πνευματικών δημιουργών, στο βάθος όλα του τα έργα κινούνται γύρω από τον ίδιο ιδεολογικό άξονα. - Το άλλο το μισό κατσίκι, το εκράτησε, λέει, για τη φαμίλια του, […] επειδή θα μας ήτον πολύ να μας το έφερνε όλο, επτά οκάδες πράμα…

Στο τμήμα σου επικρατούσε η γαλήνη και στους αθλητικούς κύκλους είχε τη γενική εκτίμηση.

Απλώς αλλάζοντας πρόσωπα και συγκρούσεις, όπως ο πειραματιστής δοκιμάζει την ουσία που τον ενδιαφέρει σε διαφορετικά περιβάλλοντα, διαφορετικές θερμοκρασίες και με διαφορετικούς καταλύτες. Τώρα θα μας έρθη κι ο Αγάλλος, να μας ζύμωση την πίττα.

Πολλές φορές ήρθες στο γραφείο, για να ζητήσεις τη ρύθμιση ορισμένων θεμάτων.

Κυρίως από το έργο-ποταμός "Μπραντ" (1866 και μετά), ο Ίψεν παρακολουθεί τους ήρωές του να διασχίζουν το κοινωνικό τοπίο της Νορβηγίας πασχίζοντας να γαλβανίσουν το εγώ τους ώστε να καταστεί αυθεντικό.

Σ' αρέσει η τυρόπιττα με χλωρό τυρί και με δέκα αυγά;

Ήταν μια ευκαιρία για να συζητήσουμε και τα δικά μας.

"Γίνε ο εαυτός σου", αυτό είναι το ηθικό μοτίβο, η πρόκληση και ο επιδιωκόμενος στόχος των ηρώων του. - Βεβαίως.

Αναδρομή στο παρελθόν.

Στον "Πέερ Γκυντ" το ηθικό αυτό πρόταγμα είναι σχεδόν έμμονη ιδέα.

- Και πάλι τα δύο μπούτια, ο ίδιος ο Στάθης θα μας τα ψήση εδώ, για να έχουμε να δειλινίσουμε.

Τετρακοσάρης ο ένας, κατοστάρης ο άλλος.

Ο ήρωάς του, ένας ευφάνταστος, αυθόρμητος, λαϊκός, αφελής, παραμυθάς και παραμυθιασμένος αναζητώντας τον εαυτό του, πασχίζοντας να αυτοκατορθωθεί, ταξιδεύει ακολουθώντας τον γνωστό δρόμο όλων των βορείων νέων, τον δρόμο που περνά μέσα από τους παλαιούς θαλάσσιους πολιτισμούς (Ελλάδα, Αίγυπτος, Ινδία, κ.τ.λ.).

* ρώμη: η σωματική δύναμη, το σφρίγος.

Πώς τρέχαμε, αλήθεια, πάνω στην καρβουνόσκονη, στο γήπεδο της ΧΑΝΘ, με τα "σπάιτς", τα παπούτσια που είχαν καρφιά από κάτω;

Πρόκειται για το οικείο στον Βορρά μυητικό ταξίδι (θυμηθείτε τον Μπάυρον, τον Σατωβριάνδο, τον Ρενάν, τον Φρόυντ, τον Χάιντεγγερ, για να μείνω στους διασημότερους "Ταξιδιώτες" του Βορρά).

** τσούπα: η μικρή κοπέλα, κόρη.

Τι συνθήκες!

Ο Ίψεν αντιστέκεται σ' αυτό το μοντέλο βίου και ύστερα από την αποτυχία του ήρωά του να ξεδιψάσει και να ολοκληρωθεί ταξιδεύοντας μέσα στην Ιστορία αντιπροτείνει την καταβύθιση στον εαυτό μέσω του έρωτα και της αγάπης.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, "Τα ρόδιν' ακρογιάλια", Άπαντα, εκδ. Δόμος, 1997

Πού να βρεις γυμναστήρια, πού να βρεις ρουχισμό, πού να βρεις προπονητές;

Η καρτερική Σολβέιγ, που περιμένει τον Πέερ Γκυντ να γυρίσει γέρος στην Ιθάκη που του έδωσε το ωραίο ταξίδι, συμβολίζει το ουσιώδες εν ανεπαρκεία και τότε και τώρα, τη θυσία, την εγκαρτέρηση και την εξαφάνιση του εγώ μέσα στην αφοσίωση στον Άλλον.

Κείμενο 8 Αγνά βιολογικά προϊόντα Διαφημιστική αφίσα

Ένας έφορος έκανε κουμάντο σε κάθε σύλλογο.

Στο "Ρόσμερσχολμ" έχουμε να κάνουμε με δύο παράλληλες πορείες προς την αυτοκατόρθωση του εγώ, δύο θήρες του εαυτού.

Μερικοί από τους μεγάλους προπονούσαν τους μικρούς.

Όπως έγραφα σε παλιότερη ανάλυση του έργου, ο Ίψεν παρακολουθεί με πάθος, με αγωνία αλλά και με οξυδέρκεια την προσπάθεια των ηρώων του, ιδιαίτερα της Ρεβέκκας Βεστ και του Γιοχάνες Ρόσμερ, να συναντηθούν, να ταυτιστούν με τον πραγματικό εαυτό τους.

Η αμοιβή μας ήταν τα "φοράκια", τα μικρά εισιτήρια που μας επέτρεπαν την είσοδο στα γήπεδα, για να παρακολουθήσουμε την Κυριακή, δωρεάν, ένα ποδοσφαιρικό αγώνα.

Το να είσαι ο εαυτός σου σημαίνει για τον Ίψεν να νικήσεις μέσα σου την αντανάκλαση του κόσμου, να ανατρέψεις την ισχύουσα ιδεολογία, ό,τι ο Μαρξ ονόμαζε ψευδή συνείδηση.

Στο γήπεδο του "Ηρακλή", τα πράγματα ήταν κάπως καλύτερα, γιατί ο στίβος ήταν στρωμένος με χώμα κι όχι με καρβουνόσκονη.

Η σύγκρουση των δύο ενοχών, των δύο ετερόκλητων αυτών ανθρώπινων τύπων μέσα σε μια ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα όπου τα κοινωνικά συμφέροντα συγκρούονται με βαθιά ριζωμένες ηθικές προκαταλήψεις, είναι αδιέξοδη και αποκαλυπτική, οδηγεί στον θάνατο, δηλαδή στην ήττα και των δύο κόσμων, του κόσμου της παλιάς ηθικής και του κόσμου της απελευθερωμένης συνείδησης.

Οι αθλητές είχαν "κότσια" τότε.

Η επώδυνη πορεία της Ρεβέκκας και του Ρόσμερ προς τη μοιραία αδιέξοδη συνάντησή τους, εκτός των ορίων της πραγματικότητας, συναρτάται με την ιδιοφυή ανάλυση των πλεγμάτων που καθιστά την κοινωνία βρόγχο της πνευματικής απελευθέρωσης και του εξευγενισμού των ανθρώπων.

Ούτε μασάζ, ούτε διαθερμίες, ούτε ειδική ιατρική περίθαλψη.

Εντέλει ο πολιτικός αμοραλισμός, ανεξαρτήτως σκοπών, και οι ηθικές παρωπίδες καθορίζουν τη συνείδηση.

Έφευγες κουτσαίνοντας από το γήπεδο και το άλλο απόγευμα αισθανόσουν την ανάγκη να αρχίσεις πάλι προπόνηση.

Ο αιώνιος διάλογος ανάμεσα στο είναι και στο γίγνεσθαι, στον Ίψεν παίρνει τραγικές διαστάσεις, αφού αποδέχεται στην πράξη πως η απροσδιοριστία καθορίζει τη σχέση.

Και οι σύλλογοι;

Το Είναι και το Γίγνεσθαι της Ρεβέκκας και του Ρόσμερ αλληλοκαθορίζονται έως ότου αποδειχτεί πως το Γίγνεσθαι όλων καθορίζει το Είναι μιας νεκρής.

Πόσοι σύλλογοι δεν υπήρχαν στη Θεσσαλονίκη!

Το "Ρόσμερσχολμ" είναι ένα αριστούργημα όπου ο Ίψεν κατορθώνει να αναλύσει έξι χαρακτήρες και τις αμοιβαίες τους διαπλοκές μέσα στο πολυδύναμο και δαιδαλώδες πολιτικό τοπίο των θεσμών και των ηθικών αγκυλώσεων της εποχής του και της προτεσταντικής πατρίδας του.

"Ηρακλής", "Άρης", "Αετός", "Μακεδονικός", "ΒΑΟ", "Ανατόλια".

Γνωστά μοτίβα από παλαιότερα έργα του, όπως τα "Στηρίγματα της κοινωνίας", "Ο εχθρός του λαού", "Το κουκλόσπιτο" επανέρχονται σε βάθος επεξεργασμένα.

Και οι αθλητές;

Οι περί ηθικής λαλούντες, οι υποκριτές, οι ασυνείδητοι κερδοσκόποι, οι σπεκουλαδόροι, οι τυχάρπαστοι, οι ματαιόσπουδοι και οι αναρχίζοντες αλαζόνες συμφύρονται με ανθρώπους που αναλαμβάνουν ως μεσσίες να σώσουν τους συνανθρώπους τους ή με συγκινητικά ειλικρινείς αναζητητές του εαυτού τους, μεταμελημένους ή απελπισμένους και ερεβοδίφες ή ερεβομανείς.

Ζαφείρης Νάσουτζικ, Ματθαίου, Λατινόπουλος, Ν. Νικολαΐδης, Λαζάρου, Βόικος, Πιπερίδης, Μιχαήλ, Καντάκης, Κανελλίδης, Κοβαλένκο, Παπαχαρίσης, Ηγουμενίδης, Λασκαρίδης, Τσιλόπουλος, Πεκλάρης, ο Καμπαδέλης από τους "Φιλίππους" Καβάλας, ο Κοσμάς από τον "Εθνικό" Αλεξανδρούπολης και πολλοί άλλοι ταλαντούχοι αθλητές, που αν είχαν τα σημερινά μέσα διατροφής, εκγύμνασης και αγώνων, θα κατακτούσαν το παγκόσμιο αθλητικό στερέωμα.

Οι δύο παραστάσεις

Θα ήθελα σήμερα να τους βρω, για να διαπιστώσω σε ποια κατάσταση βρίσκονται.

Ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος στον "Πέερ Γκυντ"

Και ξέρεις γιατί;

Στο Εθνικό Θέατρο ο Πέερ Γκυντ απέτυχε να πείσει, μα παρά την οργανωτική και προσεγμένη δουλειά του Βασίλη Νικολαΐδη ιδιαιτέρως ο κεντρικός ρόλος του Πέερ Γκυντ κατέληξε στον απόλυτο όλεθρο από τον Λάζαρο Γεωργακόπουλο.

Γιατί πληροφορήθηκα από τις εφημερίδες πως μία από τις αξιόλογες αθλήτριές μας, στους δρόμους ταχύτητας, παρήγγειλε μια "Μερσεντές" πολυτελείας, κι επειδή τα χρήματα που διέθετε για την αγορά της δεν έφταναν, τα πρόσφερε ένας συναθλητής της, επίσης "σπρίντερ".

Ο ηθοποιός αυτός έχει πλούσια προσόντα αλλά πάσχει από μια υποκριτική και φλύαρη υπερκινητικότητα.

Μιλάμε για πολλά εκατομμύρια.

Ο Πέερ Γκυντ δεν είναι ούτε ημίτρελος ούτε προβληματικός πνευματικά ούτε παιδαριώδης.

Για "Μερσεντές" πολυτελείας.

Είναι μια ποιητική άκρως ενδιαφέρουσα μεταμόρφωση του ένδοξου θεατρικού τύπου του Καπιτάνο.

Για πρακτορεία Προ-Πο.

Από τον Miles Gloriosus του Πλαύτου έως τον Δον Κιχώτη και από τον Υμπύ έως τον Πέερ και από το Φάλσταφ ώς τον Τζαβάρλα του "Φορτουνάτου" και ώς τον Χάση του Γουζέλη ο φαντασιοκόπος, ο ονειροπαρμένος, ο εύπιστος, ο τολμητίας και συνάμα δειλός έχουν στοιχειώσει το θέατρο.

Για αξιώματα στις ένοπλες δυνάμεις.

Στην παράσταση του "Ρεξ" διασώθηκε μονάχα η αμεσότητα της Βαλάση και η έξοχη φωνή της Σοντάκη στο τραγούδι της Σολβέιγ.

Για ειδικά πριμ.

Αντίθετα στο θέατρο "Αναλυτή" ο Κωστής Καπελώνης έστησε μια στρωτή, ρέουσα, με γρήγορους ρυθμούς και ισορροπημένες σχέσεις χαρακτήρων παράσταση.

Για διαφημίσεις.

Η μετάφραση διέσωσε τα νοήματα και η μουσική του Μιχάλη Δέλτα πράγματι ενδιαφέρουσα και ουσιαστικά θεατρική, δηλαδή πήγαινε στο βάθος, δεν υπογράμμιζε.

Για ενισχύσεις από σπόνσορες.

Ο Νικήτας Τσακίρογλου σε μια από τις ωριμότερες, λιτότερες και διαυγείς ερμηνείες του.

Κι αν δεν μας ικανοποιηθεί κάποιο αίτημα, δρόμο όλοι μαζί για το γραφείο του υφυπουργού Πολιτισμού.

Η Δήμητρα Χατούπη έχτισε τον δύσκολο ρόλο της με γνήσια υλικά με ωμή κυνικότητα και μυστικιστικό πόθο.

Στο σημείο αυτό, ας μην προβάλλουν ως δικαιολογία την περίπτωση των ποδοσφαιριστών και των καλαθοσφαιριστών.

Ο Γιώργος Τζώρτζης, στέρεος ηθοποιός, σχεδίασε με κύρος τον σεμνότυφο προτεστάντη.

Οι νέοι αυτοί κινούνται ως ιδιώτες, υπογράφουν κανονικά συμβόλαια και όταν έρθουν σε ρήξη με την ομάδα τους, λύεται η σχέση, όπως συμβαίνει σε κάθε ιδιωτική συναλλαγή.

Ο Γιώργος Τσιτσόπουλος, μέγας καρατερίστας, σκιτσάρισε έναν υπερρεαλιστικό αλήτη, μικροαπατεώνα ψυχών, έξοχα.

..Ξέρεις γιατί μου ήλθαν όλες αυτές οι σκέψεις, αγαπημένε φίλε και συνάδελφε, Σταύρο;

Ο Τάκης Βλαστός με μέτρο και σαφήνεια σχεδίασε τον πολιτικό σπεκουλαδόρο.

Όταν πέρασες μια περιπέτεια με την υγεία σου και έγινες καλά, με επισκέφθηκες στο γραφείο και μου πρόσφερες μια μικρή ποιητική συλλογή, με συγκινητική αφιέρωση.

Η Σούλα Αθανασιάδου, στο απόγειο πλέον μιας καριέρας πλούσιας, έπλασε με μιαν ανάσα ένα μικρό υποκριτικό διαμάντι.

Καταλαμβάνει ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου και στη βιβλιοθήκη μου.

INFO

Σε μία από τις σελίδες του βιβλίου σου, διάβασα:

"Ρόσμερσχολμ", στο θέατρο "Αναλυτή" (Αντωνιάδου 4 - Πατησίων, τηλ. 210-8239.739)

"Ας αφήσουμε αυτή τη συζήτηση ατέλειωτη,

Έχεις δίκιο. Και οι δύο μας ξέρουμε πολλά.

Κάποιο άλλο βράδυ, ήρθες χαρούμενος. "Αύριο μας περιμένει ο Σταύρος, για δείπνο. Μας θέλει με τις γυναίκες μας". Πήγαμε στον άλλο Σταύρο, στον Σταύρο Κουγιουμτζή, στον άλλο αγαπημένο φίλο, που όταν ήμασταν έφηβοι κάναμε όνειρα. Καθίσαμε κι αρχίσαμε να λέμε μια ιστορία σαράντα χρόνων. Από τότε που πήγαινε στο ωδείο, για να αποφοιτήσει τελικά με τρία διπλώματα. Και να πλημμυρίσει ευθύς αμέσως το μουσικό χώρο με σημαντικό αριθμό αριστουργημάτων, που τα τραγουδάμε με νοσταλγία. Θυμηθήκαμε πολλά εκείνη τη βραδιά. Εμείς εκείνη την εποχή, νεαροί συντάκτες, γράφαμε στίχους για τραγούδια και νούμερα για επιθεωρήσεις. Η ζωή ήταν δύσκολη, αλλά στα στήθη μας φτερούγιζαν οι προσδοκίες. Η Αιμιλία, η τρυφερή συντρόφισσα του Σταύρου, άρχισε να παρουσιάζει τα υπέροχα παρασκευάσματά της. Δεν είναι μόνο καλλιτέχνις. Ξέχασα να τη ρωτήσω αν κατάγεται από οικογένεια προσφύγων, όπως ο σύζυγός της. Η σκέψη μου ανηφόρισε στην Άνω Πόλη, όπου ο Σταύρος είχε τα πρώτα ακούσματα, που τον συνέδεσαν με τα παράλια της Μικράς Ασίας. Ύστερα, ήρθε η μεγάλη επιτυχία, που πλημμύρισε όλους μας με απέραντη χαρά. Εκείνη τη βραδιά, που συγκεντρωθήκαμε στο σπίτι του, κάποια στιγμή πήγα κοντά του. "Θέλω να μου αφηγηθείς πώς έγραψες το 'Μη μου θυμώνεις μάτια μου…'. Ο Σταύρος γέλασε. Πάντα γελά. Μ' εκείνο το καλοσυνάτο χαμόγελο που δείχνει άνθρωπο με μεγάλη καρδιά. Μου αφηγήθηκε πώς έγραψε το τραγούδι, που αγαπώ ιδιαίτερα. Κατόπιν ύψωσε το ποτήρι του με το κρασί. "Στην υγειά μας. ..". Πέρασε από τότε πολύς καιρός.

Τους δύο φίλους μου τους έφερνα συχνά στη σκέψη μου. Πότε κατά τη μετάδοση ενός αγώνα, που με έκανε να βγαίνω από τα ρούχα μου, και πότε ακούγοντας κάτι "τραγούδια" που σίγουρα οι "δημιουργοί τους" τα συνέθεσαν "σφυρίζοντας".

Εφέτος πέρασα τις ημέρες των εορτών στο σπίτι και σκέφθηκα να ακούσω λίγη μουσική. Αλλά όποιο κουμπί πατούσα στο ραδιόφωνο άκουγα τσιφτετέλι, όποιο κουμπί κι αν πατούσα στην τηλεόραση άκουγα επίσης τσιφτετέλι. Στην τηλεόραση η μουσική είχε ως συμπλήρωμα και το γύφτικο λίκνισμα. Αναρωτήθηκα αν βρισκόμουν στην Ελλάδα ή στην Κωνσταντινούπολη, στην Αίγυπτο, στο Αλγέρι ή στο Μαρόκο.

Πήρα στο τηλέφωνο ένα φίλο μου, παλιό ρεμπέτη, από τους καλύτερους, για να μου εξηγήσει το φαινόμενο. Μου είπε μερικές λέξεις, αλλά δεν γράφονται.

Β.