ΒΕΝΙΑΜΙΝ ΝΕΤΑΝΙΑΧΟΥ Το πνεύμα του τόνου

ΕΓΚΩΜΙΟ ΤΗΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Βενιαμίν Νετανιάχου, "κατόρθωσε" και πάλι να ταράξει τα ήδη τρικυμιώδη νερά της πολιτικής ζωής της χώρας του.

Κλειστό

Η επιστήμη ανταποκρίνεται κατ΄ αρχάς σε μια ανάγκη που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο ως άνθρωπο: την ανάγκη να γνωρίσει. Ανακοινώνοντας το επίσημο σύνθημά του, εν όψει των εκλογών της 17ης είδε σύσσωμη την αντιπολίτευση να εξεγείρεται και να τον κατηγορεί ότι "αντιγράφει τα συνθήματα του ναζισμού".

ΜΑΝΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ

Να ανακαλύψει τους θεμελιώδεις νόμους της φύσης, που διέπουν τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Το επίμαχο σύνθημα, εκ πρώτης όψεως, μοιάζει μάλλον συνηθισμένο, και σε κάποια άλλη χώρα ίσως η κύρια κριτική που θα μπορούσε να επισύρει θα ήταν η έλλειψη φαντασίας.

Το βιβλιοπωλείο το 'βλεπα πολύ καιρό στη Μεσογείων, πάντα κατεβαίνοντας με τ' αυτοκίνητο.

Να παρατηρήσει, να ταξινομήσει τα παρατηρούμενα φαινόμενα, να φέρει στην επιφάνεια το απόλυτο και το αναλλοίωτο, μελετώντας τα φαινόμενα κάτω από ειδικές και ασυνήθιστες συνθήκες, δημιουργημένες από την ανθρώπινη ευφυΐα, αυτή είναι η ψυχή της βασικής έρευνας.

"Ένας ισχυρός ηγέτης, για έναν ισχυρό λαό!" είναι το σλόγκαν που επέλεξε για τις αφίσες του κόμματος του, του Λικούντ, ο Βενιαμίν Νετανιάχου. Πολλές φορές τα βράδια η φωτισμένη βιτρίνα (η μοναδική φωτισμένη σε μια απόσταση πεντακοσίων μέτρων) μου 'στελνε μυστικά μηνύματα.

Αυτή η έρευνα αναπτύσσεται, και πρέπει να αναπτυχθεί, με σκοπό να αυξάνει και να καθιστά ακριβέστερες τις γνώσεις.

Ένα σλόγκαν, που θυμίζει το σύνθημα που φώναζαν οι ακροδεξιοί Εβραίοι έποικοι, όταν διαδήλωναν εναντίον της ειρηνευτικής διαδικασίας: Ποτέ δεν κατέβηκα να το σεργιανίσω. Ωστόσο, ακόμη και αν αυτό μπορεί να φανεί παράδοξο, από αυτή την ελεύθερη έρευνα, πέρα από κάθε ιδέα εφαρμογής, γεννιούνται οι νέες ιδέες οι οποίες επιτρέπουν ακριβώς τις επιπλέον αποτελεσματικές εφαρμογές. "Νετανιάχου, μην υποχωρείς, ο λαός είναι ισχυρός! Συνεχώς το μελετούσα και συνεχώς το ανέβαλα. Ο πρώτος στόχος της επιστήμης δεν είναι η εφαρμογή. ".

Το μαγαζί μικρό, ισόγειο, φυσικά, άθλιας πολυκατοικίας ανάμεσα σε μαγαζιά που πουλούσαν ανταλλακτικά αυτοκινήτων και σαμπρέλες.

Είναι, το επαναλαμβάνω, η καλύτερη κατανόηση των αιτιών και των νόμων που διέπουν τις φυσικές διαδικασίες.

Ο Εχούντ Μπαράκ, ηγέτης του Εργατικού κόμματος, έσπευσε να καταγγείλει τον πρωθυπουργό ότι με "κενά συνθήματα προσπαθεί να καλύψει την αδυναμία του για προώθηση της ειρήνης και εμπέδωση της ασφάλειας". Ποτέ δεν είδα στις γύρω πολυκατοικίες απλωμένο ρούχο ή ανοιχτά παράθυρα.

Αλλά μια καλύτερη κατανόηση των φυσικών διαδικασιών οδηγεί σχεδόν πάντοτε στη δυνατότητα να τις ελέγξουμε ή, τουλάχιστον, να ελέγξουμε άλλες διαδικασίες, οι οποίες σχετίζονται με αυτήν που είναι το αντικείμενο της έρευνας.

Όμως, οι περισσότεροι Εργατικοί βουλευτές πήγαν ακόμη πιο μακριά. Ούτε γείτονες ούτε παιδιά. Όπως είναι γνωστό, όσο η επιστήμη αναπτύσσεται τόσο περισσότερες και στενότερες γίνονται οι σχέσεις που καθορίζονται μεταξύ των διαδικασιών οι οποίες αρχικά έμοιαζαν να μην έχουν καμία συγγένεια. Ο Σλόμο Μπεν Αμί κατηγόρησε τον Νετανιάχου ότι "ξυπνά το φάντασμα του φασισμού". Το καυσαέριο εκεί πάει σύννεφο. Η μελέτη του ηλιακού στέμματος, για παράδειγμα, μπορεί να οδηγήσει σε μια καλύτερη κατανόηση της συμπεριφοράς των ισχυρά ιονισμένων αερίων μέσα σε μαγνητικά πεδία. Ο Αβραάμ Μπουργκ κατήγγειλε ότι το σλόγκαν του Νετανιάχου "θυμίζει τα συνθήματα του 3ου Ράιχ, και συνιστά προσβολή στη μνήμη των θυμάτων του ολοκαυτώματος". Ευωδία πνευματική. Και αυτό το θέμα αποδεικνύεται ότι έχει μεγάλη τεχνολογική σημασία. Ο διεθνούς φήμης ιστορικός Ζεβ Στέρνελ έκανε λόγο για ένα σύνθημα που "προκαλεί ανατριχίλα.

Τι πελάτες να 'χει ένα τέτοιο βιβλιοπωλείο. Αλλά οι αστροφυσικοί, που παρήγαγαν αυτές τις τεχνολογικά χρήσιμες γνώσεις, δεν είχαν καθόλου ως στόχο αυτή την εφαρμογή.

Ούτε ο Λεπέν δε θα τολμούσε να υιοθετήσει τέτοια συνθήματα".

Υποπτεύομαι θα είχε και χαρτικά και παιχνίδια. Η εφαρμοσμένη έρευνα είναι εκείνη που μπόρεσε να επωφεληθεί, λίγο αργότερα, από τα αποτελέσματά τους, αξιοποιώντας ένα μέρος τους στη βιομηχανία. Ο Βενιαμίν Νετανιάχου, έκπληκτος από τη θύελλα που προκάλεσε το σύνθημα του, πέρασε αμέσως στην αντεπίθεση. Όλο και κάποιο μπλοκ θα αγόραζαν τα γύρω μαγαζιά, όλο και κάποια φωτοτυπία θα χρειάζονταν.

Πρόσφατα ο H. Casimir έδειξε με εξαιρετικό τρόπο ότι οι αποφασιστικές τεχνικές πρόοδοι του 20ού αιώνα έχουν πραγματοποιηθεί από επιστήμονες οι οποίοι σε καμιά περίπτωση δεν εργάζονταν έχοντας ένα σαφώς καθορισμένο πρακτικό στόχο.

"Πρόκειται για ένα εξαιρετικό σύνθημα, το οποίο τονίζει ότι το Ισραήλ χρειάζεται έναν ηγέτη ικανό να αντισταθεί στις εξωτερικές πιέσεις, κάτι που δεν μπορούν να πράξουν οι Εργατικοί.

Για να σταθεί τόσα χρόνια θα είχε μια σχετική κίνηση ιδίως την εποχή που ανοίγουν τα σχολεία.

"Θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί", γράφει για παράδειγμα, "αν οι υπολογιστές εφευρέθηκαν από ανθρώπους οι οποίοι ήθελαν να κατασκευάσουν υπολογιστές.

Οι επιθέσεις που εξαπολύουν οι Εργατικοί, συνιστούν μεθόδους αντάξιες ενός απολυταρχικού καθεστώτος".

Φθάνει όμως;

Όμως προκύπτει ότι επινοήθηκαν γύρω στο 1930 από φυσικούς που ασχολούνταν με στοιχειώδη σωματίδια, επειδή ενδιαφέρονταν για την Πυρηνική Φυσική.

Τέλος, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός απορρίπτοντας τη μομφή ότι η αναφορά σε "ισχυρούς λαούς" παραπέμπει στο ναζισμό, τόνισε ότι η καμπάνια του εμπνέεται αποκλειστικά από τα συνθήματα του Τζον Κένεντι και του Ρόναλντ Ρέιγκαν.

Η Μεσογείων ανάμεσα Κατεχάκη και Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν είναι δρόμος της απωλείας, ιδίως το βράδυ. Θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί αν κάποιος ανακάλυψε τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα θέλοντας να βελτιώσει τα μέσα επικοινωνίας. Δεν έχει μανάβικα, μπακάλικα, καφετέριες, καφενεία που γίνονται οι συναντήσεις των γειτόνων και σπρώχνουν τη ζωή με τα δόντια. Δε συνέβη όμως αυτό. Τη μέρα ιερουργεί συνεχώς. Ανακαλύφθηκαν από το Hertz, που επιθυμούσε να προβάλει την ομορφιά της Φυσικής και στηριζόταν στις θεωρητικές διαπιστώσεις του Maxwell". Μοτοσυκλέτες και αυτοκίνητα.

Ο Casimir πολλαπλασιάζει τα παραδείγματα και συμπεραίνει ότι "στον 20ό αιώνα σχεδόν δεν υπάρχει παράδειγμα καινοτομίας που να μην οφείλεται στη βασική επιστημονική σκέψη".

Κράνη, ανταλλακτικά, σαμπρέλες.

Συμμερίζομαι την άποψή του.

Τι ήθελε αυτός ο άγγελος ανάμεσά τους;

Επιπλέον προσθέτω ότι η ερμηνεία αυτού του γεγονότος είναι απλή: ο πειραματισμός και η παρατήρηση στα όρια της επιστήμης απαιτούν τεχνικά μέσα τα οποία υπερβαίνουν τις δυνατότητες της υπάρχουσας τεχνολογίας.

Προχτές το βιβλιοπωλείο έβαλε λουκέτο.

Γι΄ αυτό ένας αριθμός σημαντικών τεχνολογικών επινοήσεων έχει ως αφετηρία όχι την επιθυμία επίτευξης ενός ορισμένου πρακτικού σκοπού, αλλά τις απόπειρες διεύρυνσης των ορίων της γνώσης. Αισθάνθηκα ακόμη ένα πένθος.

Τα συμπεράσματα που μπορούν να εξαχθούν από αυτές τις γενικές σκέψεις είναι πολύ συγκεκριμένα και φλέγοντα σε ό,τι αφορά την έρευνα στη Φυσική, ειδικά στη Φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων και στην Αστροφυσική.

Ελπίζω και εύχομαι απλώς να μετακόμισε για καλύτερες γειτονιές.

Πράγματι είναι γνωστό ότι ο αναγκαίος εξοπλισμός για την παρατήρηση της συμπεριφοράς των στοιχειωδών σωματιδίων ή για τη μελέτη των ορίων του Σύμπαντος αποδεικνύεται εξαιρετικά δαπανηρός. Τα τεράστια κονδύλια που χρειάζονται ξεπερνούν συχνά τις δυνατότητες μιας και μόνο χώρας. Εάν έχει κανείς, όπως όντως έχουν ορισμένοι, μια τεχνολογική άποψη της επιστήμης, θα αναρωτηθεί: "γιατί;"

Τα μεσόνια και τα κουάρκ δεν εμφανίζονται παρά μόνο όταν η ύλη υποβληθεί σε μια εξαιρετικά υψηλή ενέργεια, που δεν είναι συνήθως εφικτή στη Γη: θα ήταν προτιμότερο να επενδύσουμε αυτά τα κολοσσιαία ποσά σε έρευνες πλησιέστερες προς τις οικονομικές και κοινωνικές μας φροντίδες.

Γι΄ αυτούς τους ίδιους λόγους η παραπάνω συλλογιστική είναι λανθασμένη, ακόμη και επικίνδυνη. Διότι, αναμφίβολα, από αυτές τις έρευνες θα προκύψουν κάποτε ευεργετικές εφαρμογές, αν τουλάχιστον η ανθρώπινη σύνεση τις προφυλάξει από τον παραλογισμό. Η τεχνητή ραδιενέργεια έφερε επαναστατικές αλλαγές σε πολλούς κλάδους της Ιατρικής. Η διαδικασία της σχάσης είναι μια πηγή ενέργειας που η χρήση της συνεχώς διευρύνεται, είτε για καλό είτε για κακό σκοπό. Όλα οδηγούν στο να πιστέψουμε ότι στο μέλλον η Αστροφυσική και η Φυσική στοιχειωδών σωματιδίων, επειδή θα έχουν αφαιρέσει άλλο ένα μέρος του πέπλου που καλύπτει το άγνωστο, θα έχουν συγκρίσιμα, αν και μη προβλέψιμα αποτελέσματα. Ποιος ξέρει αν ορισμένες από τις δυσκολίες που γεννιούνται με την ανάπτυξη της τεχνολογίας δε θα μπορέσουν να λυθούν χάρη σ΄ αυτές τις έρευνες;

Θα μου επιτραπεί να προσθέσω, για να ολοκληρώσω, ότι η ανάπτυξη της βασικής έρευνας πρέπει να θεωρηθεί ως ένα είδος καθήκοντος: η ανθρώπινη περιπέτεια αντιστοιχεί, αυτή τη στιγμή, στην περιπέτεια του Σύμπαντος, όπου η φύση, με τη μορφή του ανθρώπου, αρχίζει να κατανοεί τον εαυτό της. Από γενιά σε γενιά, χωρίς ανάπαυλα, πέρα από σύνορα, έχουμε χρέος να συμβάλουμε με μια συλλογική προσπάθεια στη διεύρυνση και στην εμβάθυνση αυτής της κατανόησης.

Ίσως είναι μια από τις αρετές της βαριάς Φυσικής το γεγονός ότι έχει επιτρέψει την απόκτηση μιας τέτοιας συνείδησης, διότι απαιτούσε τη συνένωση διανοητών και τη συγκέντρωση κεφαλαίων από όλες τις χώρες.

Απόσπασμα από το βιβλίο Η κβαντική επανάσταση του Victor Weisskopf.