Χρόνια πολλά, ρε ΜΛΚ! Ο θησαυρός του ρεμπέτη

ε) Το σαββατικό και το ιωβηλαίο έτος

Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗΣ

Ποιος ξέρει πόσοι ακόμη μουσικοί θησαυροί είναι κρυμμένοι… Απόδειξη; Αρχείο με 250 ανέκδοτα ρεμπέτικα και 1.600 χειρόγραφα του συνθέτη Σταύρου Παντελίδη ήρθε τώρα στο φως

Έξι χρόνια θα σπέρνετε τα χωράφια σας, θα κλαδεύετε τα αμπέλια σας και θα συνάζετε τη σοδειά.

Αυτό το ανορθόγραφο και συγκεκομμένο μήνυμα μου έστειλε ένας άγνωστος κι είχε δίκιο αφού κάθομαι κι υφίσταμαι κι εγώ ως ΜΛΚΣ όσα ανορθόγραφα περνάμε όλοι.

ΠΑΝΟΣ ΓΕΡΑΜΑΝΗΣ

Ο έβδομος χρόνος, όμως, θα είναι σαββατικός, ένα έτος για ν' αναπαυθεί η γη…

Αλλά το καλύτερο μήνυμα μου το έστειλε άλλος: Το πλούσιο αρχείο ενός σημαντικού συνθέτη του σμυρναίικου και ρεμπέτικου τραγουδιού, του Σταύρου Παντελίδη, ήρθε στο φως, 47 χρόνια μετά τον θάνατό του, και πρόκειται να κυκλοφορήσει σε τόμο από τον εγγονό του, Βασίλη Πετρόχειλο, καθηγητή μουσικής.

Εκείνο το χρόνο δε θα σπείρετε τα χωράφια σας, ούτε θα κλαδέψετε τα αμπέλια σας…

"Χρόνια πολλά κι εντοιχισμένο το 1962". Στο αρχείο του Παντελίδη, ο οποίος έπαιζε και έγραφε τραγούδια μέχρι τις τελευταίες μέρες της ζωής του, το 1956, στον Υμηττό, περιλαμβάνονται 1.600 χειρόγραφα, στίχοι και μουσικές σε παρτιτούρες, για 250 τραγούδια, τα οποία παραμένουν ανέκδοτα.

Θα είναι χρόνος αγρανάπαυσης…

Αυτός κι αν έχει δίκιο! Τούτη η σπάνια μουσική κληρονομιά βρίσκεται στα χέρια του Βασίλη Πετρόχειλου, ο οποίος την απέκτησε από την αδελφή του Σταύρου Παντελίδη.

Έπειτα θα μετρήσετε … συνολικά σαράντα εννιά χρόνια … και το πεντηκοστό θα το ανακηρύξετε άγιο.

Μιλάμε για το 2006 εννοώντας φυσικά τον ευρωπαϊκό χρόνο, ενώ εμείς εν Ελλάδι βρισκόμαστε αισίως στα 1962, τουλάχιστον η Θεσσαλονίκη, η περιφέρεια και οι περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες, όπως και η σκέψη και η νοοτροπία μας: Τα διασωθέντα τραγούδια είναι σμυρναίικα, ρεμπέτικα, λαϊκά, δημοτικά, αλλά και τραγούδια που καλύπτουν το τρίπτυχο Κατοχή - Αντίσταση - Απελευθέρωση και δίνουν εικόνες από την πείνα, τους μαυραγορίτες, τα εγκλήματα των ναζί.

Είναι το ιωβηλαίο έτος.

Με βάση τις στατιστικές, στους δύο Έλληνες ο ένας δεν διαβάζει ούτε ένα βιβλίο το χρόνο

Πολύτιμη παρτιτούρα, με τους στίχους, από το άγνωστο, ώς σήμερα, αρχείο του Σταύρου Παντελίδη

Τότε θα κηρύξετε απελευθέρωση για όλους τους κατοίκους της χώρας.

(γιατί να διαβάσει;

Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι που έχει γράψει πάνω στις παρτιτούρες του ο Σταύρος Παντελίδης με μελανί μολύβι:

Κάθε ιδιοκτησία που έχει πουληθεί, θα επιστραφεί στον αρχικό ιδιοκτήτη της και καθένας που έχει πουληθεί ως δούλος, θα γυρίσει στην οικογένειά του.

Τα ξέρει όλα εκ γενετής, κι όσα δεν ξέρει τα μαθαίνει από τα πρωινάδικα).

«Τρία χρονάκια στα βουνά, / με τ' άλλα παλικάρια/ στους Ούνους πάνω πέφταμε/ μανούλα σαν λιοντάρια, / και διώξαμε τον τύραννο/ απ' τη γλυκιά πατρίδα, / όλοι επολεμήσαμε/ με πίστη και μ' ελπίδα».

Οι περισσότεροι, τσακαλάκια μιας μίζερης αγοράς, θεωρούν πως τα μαθαίνουν όλα στην πιάτσα και έχουν εφεύρει και ένα σχετικό, ειδικό παρηγορητικό κλισέ:

Ο τίτλος είναι «Το ηρωικό αντάρτικο» σε ρυθμό συρτό.

"Είμαστε κοινωνικά μορφωμένοι".

Τα πολύτιμα ντοκουμέντα δείχνουν ότι ο Σταύρος Παντελίδης υπήρξε πολυγραφότατος αλλά και αγνοημένος από τις εταιρείες δίσκων της εποχής, παρότι ήταν από τους ελάχιστους που γνώριζε άριστα να γράφει μουσική σε παρτιτούρες, όχι μόνο για τα δικά του αλλά και για πολλούς συναδέλφους του, το '30, '40 και '50.

Τώρα, πώς μπορείς να είσαι κοινωνικά μορφωμένος έχοντας διδαχθεί από μιαν αμόρφωτη κοινωνία είναι άλλο θέμα, ανεξήγητο.

Γεννημένος στη Σμύρνη το 1891, ο Παντελίδης είχε σπουδάσει εκεί σε ωδείο και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, όταν εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα, εργάστηκε ως μουσικός.

Σε κάθε περίπτωση ένα είναι βέβαιο.

Έπαιζε μαντολίνο, κιθάρα, μπάντζο και, φυσικά, μπουζούκι.

Με το διάβασμα παύεις να είσαι τόσο ΜΛΚΣ.

Στη φωνογράφηση μπήκε από το 1933, όταν πρωτολειτούργησε το εργοστάσιο της Columbia στη Ριζούπολη. Αλλά, το αντιφατικό:

Τα 60-70 τραγούδια του που έχουν κυκλοφορήσει σε δίσκους, και τώρα υπάρχουν σε CD, δεν περιλαμβάνονται στα χειρόγραφα του αρχείου του.

Οι παλιότεροι και οι νυν θέλανε τα παιδιά τους να σπουδάσουν, όχι από κανέναν γκαϊλέ για τη γνώση και την αυτοσυνείδηση, αλλά μόνο για να βγάλουν λεφτά.

Είναι γνωστές οι επιτυχίες του που κυκλοφόρησαν το 1953-55 με τον Στέλιο Καζαντζίδη:

Γι' αυτό βλέπουμε πλείστους όσους πτυχιούχους και με μεταπτυχιακά πιο απελέκητους κι από καυσόξυλο, ιδίως νέους.

«Είδα κι έπαθα κυρά μου», «Μια Κυριακή στη φυλακή», ενώ, σύμφωνα με μαρτυρίες, μοιράζεται με τον Στέλιο Χρυσίνη, τον Τσάντα και τον Στελλάκη Περπινιάδη το μεγάλο σουξέ «Ένας μάγκας στο Βοτανικό». Γιατί το να πάρεις πτυχίο ή πτυχία πριν από δέκα χρόνια κι από τότε να μην έχεις ανοίξει βιβλίο, ούτε καν εφημερίδα, σημαίνει αμορφωσιά, με την επίφαση του πτυχιούχου που ξέρει να κάνει μια εγχείρηση, να υπερασπιστεί κάποιον στο δικαστήριο, να κάνει μια χημική ανάλυση, αγνοώντας παντελώς ό,τι έχει συμβεί τις τελευταίες δεκαετίες στην τέχνη, στη σκέψη, στην πολιτική (όχι ως κουβέντα του καφενείου), στις ανθρωπιστικές επιστήμες, παντού. Ρεμπέτικα του Σμυρνιού συνθέτη που ερμήνευσαν οι Ρίτα Αμπατζή, Ρόζα Εσκενάζη, Γιώργος Κάβουρας, Στράτος Παγιουμτζής, Πρόδρομος Τσαουσάκης, Θανάσης Ευγενικός, Κάκια Μενδρή.

Αυτό είναι ορατό και στην τηλεόραση, στα κόμματα (μερικά βρίσκονται ακόμα στα κλισέ της δεκαετίας του '30), στην οδοποιία και στις συγκοινωνίες (τουλάχιστον στη Θεσσαλονίκη), στην καθημερινή συμπεριφορά, στην αισθητική (η ελληνική επαρχία είναι η πιο άσχημη της Ευρώπης), στη δόμηση των πόλεων και στο εσωτερικό των σπιτιών με τα σκρίνια, τα γκομπλέν, τους Φασιανούς της σειράς και τα φρικαλέα έπιπλα.

Έφυγε με το μπουζούκι αγκαλιά…

1962: αυτή είναι η ουσία και η πραγματική πολιτισμική χρονολογία της χώρας και όχι το 2006 που ανάγγειλε η Μητσοτάκαινα το βράδυ της πρωτοχρονιάς. Ξεχασμένος από την πολιτεία, αγνοημένος από τους φίλους, ο Σταύρος Παντελίδης έπαιζε μπουζούκι για να ξεχνάει τον καημό, σ' ένα κουτούκι στην αγορά του Βύρωνα (σήμερα κουτούκι Καρακούλια).

Τα τζιπ και τα λεφτά και τα δήθεν δεν σημαίνουν τίποτε.

Ο εγγονός του Βασίλης Πετρόχειλος θυμάται όταν ήταν 7 ετών, τη νύχτα της 23ης Ιανουαρίου 1956, η οικογένειά του αναστατώθηκε όταν πληροφορήθηκαν ότι ο μπαρμπα-Σταύρος λιποθύμησε με το μπουζούκι αγκαλιά.

Αν χτυπήσετε πόρτες αρκετών πλούσιων ή φτωχών σπιτιών, θα σας ανοίξουνε βρικόλακες.

Από το σπίτι τους στον Υμηττό έτρεξαν όλοι και τον πήγαν στο νοσοκομείο, όπου υπέκυψε ύστερα από 15 ώρες.

Χαμογελαστοί βρικόλακες, που βλέπουν τηλεόραση, μαζεύουν λεφτά, αγοράζουν ακριβά ή φτηνά αυτοκίνητα, έχουν μόνο δύο εγκυκλοπαίδειες στη βιβλιοθήκη και τον "Κώδικα Ντα Βίντσι", κυκλοφορούν καμαρωτοί, κάνουν δημόσιες σχέσεις και δεν έχεις να πεις τίποτε μαζί τους πέρα από τα κλισέ της λεγόμενης "κοινωνικής μόρφωσης" και δεκαρολογίες καφενείου.

Η πιο συχνή δικαιολογία της αγραμματοσύνης είναι, βέβαια, "δεν έχω χρόνο". Άμα το ψάξεις, θα δεις ότι αυτός που απαντάει έτσι βλέπει τουλάχιστον τρεις ώρες τηλεόραση τη μέρα. Δεν έχουμε χρόνο. Οπότε ο χρόνος δεν κυλάει, αφού δεν τον έχουμε. Επομένως, εν Χριστώ αδελφοί: Χρόνια πολλά κι εντοιχισμένο το 1962!