ΣΤΗΛΗ: ΣΕ ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ …ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ

5. Η δημιουργία τραπεζικού συστήματος

Κράτος και διαχείριση κρίσεων

Ως ταύροι σε… μουσείο

Με την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, το θέμα της δημιουργίας κεντρικής τράπεζας, αλλά και τραπεζικού συστήματος αντάξιου εκείνων που λειτουργούσαν στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, αποτέλεσε κεντρικό σημείο στους κυβερνητικούς σχεδιασμούς.

Του ΣΤΕΛΙΟΥ ΑΓΓΕΛΟΥΔΗ

Διακόσιοι δεκατρείς ταύροι, από το Ιράκ έως την Πορτογαλία, συγκεντρώθηκαν σε μια πρωτότυπη αρχαιολογική έκθεση, ασφαλιστικής αξίας 3 δισ. δρχ., στο Μουσείο Μπενάκη

Η ίδρυση τραπεζικών ιδρυμάτων δεν θα εξυπηρετούσε μόνο τις κυβερνητικές ανάγκες, τη διαχείριση του κρατικού δανεισμού, την έκδοση χαρτονομίσματος κ.λπ., αλλά θα έδινε λύση στο χρόνιο πρόβλημα των πιστωτικών αναγκών της οικονομίας.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΤΗΜΕΡΤΖΗ

Θα εξασφάλιζε δηλαδή στις επιχειρηματικές πρωτοβουλίες τα απαραίτητα κεφάλαια με όρους οργανωμένης αγοράς και όχι τοκογλυφίας.

Η διακυβέρνηση μιας χώρας κρίνεται από δύο βασικά πράγματα.

Άνθρωπος και ταύρος μαζί έσυραν το άρμα του πολιτισμού στα πρώτα του βήματα. Το πήλινο σύμπλεγμα (στην έκθεση των «Ταύρων») από το Κυπριακό Μουσείο της Λευκωσίας της Γεωμετρικής Εποχής

Το πιστωτικό σύστημα της χώρας βρισκόταν πραγματικά, κατά τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας, σε πρωτόγονη κατάσταση.

Το πρώτο είναι η δυνατότητα να δημιουργεί στους πολίτες της όραμα και στόχους. Ατού πολιτισμού: Ο μυϊκά αδύναμος άνθρωπος έβαλε το μυαλό και ο ακατάβλητος ταύρος έβαλε την παροιμιώδη του δύναμη στην καλλιέργεια του πρώτου πολιτισμού.

Ήταν συνδεμένο με το εμπόριο των αγροτικών προϊόντων και ιδιαίτερα με τις εξαγωγές της σταφίδας.

Στην ξύλινη γλώσσα μεταφράζεται ως "παραγωγή πολιτικής". Ίσως γι' αυτό και το πρώτο γράμμα της αλφαβήτου, το Α, δεν είναι παρά το ιδεόγραμμα της κεφαλής του βοδιού - ανεστραμμένο.

Οι έμποροι λειτουργούσαν και ως πιστωτές, με τοκογλυφικές διαθέσεις και όρους.

Το δεύτερο είναι η δυνατότητα να διαχειρίζεται αποτελεσματικά και επ' ωφελεία του συνόλου κάθε λογής κρίσεις. Ο Άλεφ, απ' όπου και το «άλφα», η πνοή ζωής που γεμίζει το σύμπαν.

Ο δανεισμός κατευθυνόταν, ως επί το πλείστον, προς τους παραγωγούς και δημιουργούσε προϋποθέσεις εκμετάλλευσης, καθώς ουσιαστικά επρόκειτο για έναν τρόπο προαγοράς της επικείμενης παραγωγής, με δυσμενείς για τον παραγωγό όρους.

Εδώ δεν χρειάζεται περισσότερη ανάλυση.

Τα βοοειδή συγκαταλέγονται στα πρώτα όντα που ενέπνευσαν στον άνθρωπο τη διάθεση να τα απεικονίσει, με ζωγραφιές και χαράγματα, στην αυγή της τέχνης.

Την ίδια στιγμή άλλοι κλάδοι της παραγωγής στερούνταν των απαραίτητων για την ανάπτυξη τους πιστώσεων, και έτσι περιορίζονταν οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες.

Κρίση είναι οποιαδήποτε μικρό ή μεγάλο συμβάν που διαταράσσει την ομαλή λειτουργία του συνόλου των πολιτών που συνθέτουν την κρατική οντότητα.

Από το κυνήγι του δυνατού, άγριου ταύρου έως την εξημέρωση της άλογης δύναμής του, τη ζεύξη του στην άμαξα και το αλέτρι του γεωργού πριν από 5.000 χρόνια, τη θυσία του στον βωμό και τη θεοποίηση της δύναμής του, η σχέση του ανθρώπου με τον ταύρο ήταν στενή και πέρασε πολλά στάδια.

Η κατάσταση αυτή ήταν αντίθετη με τις προθέσεις και τις πολιτικές του κράτους και αποθάρρυνε τα ελληνικά κεφάλαια του εξωτερικού.

Αυτοί λοιπόν οι δύσμοιροι πολίτες, που υποχρεώνονται αγόγγυστα να πληρώνουν φόρους, να αποδέχονται ταυτόχρονα την έντονη και ενίοτε σκληρή παρουσία του κράτους, διεκδικούν ως έλασσον τουλάχιστον τίμημα αυτό το κράτος να είναι αποτελεσματικό. Η καθαρόαιμη αρχαιολογική έκθεση αποκτά ενδιαφέρον επειδή επικεντρώνεται στους μύθους και τις λατρείες και αναδεικνύει τον ταύρο σε παράγοντα σύνθεσης στον χώρο και τον χρόνο των διαφορετικών πολιτισμών που εξελίχθηκαν στις χώρες της Μεσογείου.

Οι προσπάθειες για την άρση όλων αυτών των εμποδίων υπήρξαν έντονες και προέρχονταν από πολλές πλευρές.

Να προστατεύει τους πολίτες του και τα πολυτιμότερα αγαθά του, που είναι η ζωή και τα ατομικά του δικαιώματα. Όλοι οι λαοί γύρω από τη Μεσόγειο χρησιμοποίησαν και θεοποίησαν τη δύναμη του ταύρου - τον αναγνώρισαν ως γονιμοποιό στοιχείο, ιερό ζώο, ενσάρκωση του ανώτατου θεού.

Δεν απέβλεπαν τόσο στην εξάλειψη της τοκογλυφίας, όσο στην παράλληλη δημιουργία ενός πιο σύγχρονου πιστωτικού συστήματος, ικανού να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα ειδικών κοινωνικών ομάδων.

Η σημερινή κυβέρνηση φαίνεται ότι στον τομέα αυτό παίρνει βαθμό πολύ κάτω από τη βάση. Ταύρος-θεός: Είτε Δίας λεγόταν αυτός είτε Διόνυσος, Άπις και Μιν στην Αίγυπτο, Ανού στους Σουμέριους, Ελ στους Χαναναίους, Βάαλ στη Φοινίκη, Χαδάδ στην Παλαιστίνη, Χάζι στους Χεττίτες κ.α.

Το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας στην οδό Αιόλου, κατά τα τέλη τον 19ου αιώνα

Δεν αναφέρομαι σε παλαιότερα συμβάντα, γιατί αντιλαμβάνομαι ότι η κυβερνητική αλλαγή επιβάλλει μια περίοδο χάριτος, αλλά δύο χρόνια μετά η αντιμετώπιση του Ρώσου εγκληματία δείχνει ότι το κράτος δεν λειτουργεί με ευρωπαϊκά στάνταρτ, αλλά καθίσταται πολλές φορές επικίνδυνο για τους ίδιους τους πολίτες αυτής της χώρας.

Ο ταύρος σχετίζεται με το νερό, στοιχείο που γονιμοποιεί τη γη, στηρίζει με τη δύναμη των κεράτων του τον κόσμο, όταν θυσιάζεται προσφέρει τη ζωογόνο δύναμή του στους λατρευτές.

Το μεγάλο βήμα έγινε το 1841, με την ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας.

Από την άλλη, η κυβέρνηση εμφανίζεται αδύναμη να κυβερνήσει και να ελέγξει το σκληρότερο πυρήνα της κρατικής εξουσίας και τα πράγματα γίνονται χειρότερα όταν αντί τής με παρρησία αυτοκριτικής, όπως θα ανέμενε κανείς, επιχειρείται συγκάλυψη και πολλές φορές ισοσκέλιση με αντίστοιχες ενδεχομένως περιπτώσεις των προηγούμενων κυβερνήσεων.

Σουμερικά και αιγυπτιακά ανάγλυφα, πάπυροι, μαρμάρινοι, αγαλμάτινοι «μινώταυροι» από τη Ρώμη, αμέτρητα λίθινα, πήλινα, χάλκινα, αργυρά ειδώλια, αγγεία - χρηστικά αντικείμενα, βωμοί, αγγεία, κοσμήματα, σαρκοφάγοι, αφιερώματα και λατρευτικά αντικείμενα - εξαιρετικής τέχνης - εικονογραφούν τον πολιτισμό και τη λατρεία του ταύρου γύρω από τη Μεσόγειο.

Τα κεφάλαια για την ίδρυση της προήλθαν κυρίως από το εξωτερικό, ενώ έντονη ήταν η παρουσία κρατικών παραγόντων στις ιδρυτικές διαδικασίες.

Σε ποια ευνομούμενη πολιτεία θα υπήρχε απαγωγή και ανάκριση μετά των λοιπών συμπεριφορών 25 κατοίκων της και ο αρμόδιος υπουργός θα το διέψευδε μετά βδελυγμίας μέχρι η δικαστική εξουσία να αποδείξει του λόγου το αληθές;

Ο πιο παλιός ταύρος: Τα άλογα και τα βοοειδή είναι τα πρώτα πράγματα που ζωγράφισε ο άνθρωπος.

Οι κύριοι μέτοχοι της Τράπεζας ήταν ο κεφαλαιούχος Εϋνάρδος, το ελληνικό κράτος

Σε ποια δημοκρατική χώρα ξένοι πράκτορες αλωνίζουν δίχως την έγκριση (γιατί δεν μπορώ να φανταστώ πως δεν υπήρχε γνώση της νόμιμης κυβέρνησης);

Το αρχαιότερο έκθεμα είναι ένας άγριος ταύρος χαραγμένος πριν από 11.000 χρόνια σ' ένα παλαιολιθικό σπήλαιο της Ισπανίας, το Παρπαγιό, έξω από τη Βαλέντσια.

(20% του αρχικού κεφαλαίου), Έλληνες έμποροι και επιχειρηματίες της διασποράς, ξένες προσωπικότητες από το χώρο της οικονομίας αλλά και της πολιτικής.

Σε ποια χώρα η επαλήθευση ενός συμβάντος πραγματώνεται εξαιτίας σχετικής επιβεβαίωσης διεθνούς δημοσιεύματος;

Αξίζει να θυμόμαστε τις περίφημες βραχογραφίες της Αλταμίρας στην Ισπανία, Λασκό στη Γαλλία όπου έχουμε μερικές από τις αρχαιότερες παραστάσεις ταύρων κ.ά., που χρονολογούνται στο 40.000 π.Χ.

Θεμελιωτής της και πρώτος διοικητής υπήρξε ο Γεώργιος Σταύρου.

Εάν στην αντιμετώπιση και διαχείριση κρίσεων η κυβέρνηση είναι αδύναμη να προστατεύσει τους πολίτες της, τότε ίσως είναι ευκαιρία στην επόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος να προβλεφθεί η ίδρυση ενός ανώτατου οργάνου, που θα απαρτίζεται από ένα σύνολο προσώπων και θεσμικής εκπροσώπησης, με μόνο αντικείμενο την προστασία και την προάσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών.

Οι πιο σπάνιοι: Είναι οι υβοφόροι ταύροι από τα Σούσα - Ιράν, του 15ου αι. π.Χ., από το Μαρλίκ Νοτιοδυτικά της Κασπίας (14ου αι.) και ξεχωρίζουν από τη μεγάλη καμπούρα στη ράχη - σύμβολο δύναμης, ευρωστίας.

Στις επόμενες διευρύνσεις του κεφαλαίου της Τράπεζας άρχισαν να μετέχουν κεφαλαιούχοι, έμποροι κυρίως, του ελληνικού χώρου (Σκουζές, Ράλλης κ.λπ.).

Ίσως η επερχόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος να είχε περισσότερο νόημα αν συμπεριλάμβανε και την ίδρυση ενός νέου οργάνου προστασίας των αυτονόητων δικαιωμάτων μας.

Χρυσός ταύρος: Με κέρατα στολισμένα με χρυσούς δίσκους κάθεται στα γόνατα και μας κοιτάζει γαλήνια - από το βάθος μιας βιτρίνας.

Η δραστηριότητα της στα πρώτα στάδια ήταν μάλλον χωρίς σαφή προσανατολισμό, καθώς οι συνθήκες που επικρατούσαν στην ελληνική οικονομία δεν ήταν δυνατόν να αλλάξουν με ταχείς ρυθμούς.

Εκτός και αν η πρόταση για αναθεώρηση του Συντάγματος αποτελεί επικοινωνιακό τέχνασμα.

Βρέθηκε σε βασιλικό τάφο των Μυκηνών και είναι το ακριβότερο έκθεμα, ασφαλιστικής αξίας 102.000 ευρώ.

Το μεγάλο της πλεονέκτημα και ταυτόχρονα η κύρια πηγή εσόδων της ήταν το εκδοτικό δικαίωμα, η δυνατότητα της να εκδίδει τραπεζογραμμάτια, χαρτονομίσματα δηλαδή, για λογαριασμό του ελληνικού κράτους.

Ρωμαϊκός ταύρος: Ο Ζευς Δολιχηνός, ντυμένος με ρωμαϊκό θώρακα, στέκει πάνω στη ράχη του ταύρου και κρατά τον διπλό πέλεκυ και τον κεραυνό.

Το τελευταίο μάλιστα ενίσχυε ή και επέβαλλε την κυκλοφορία τους.

Είναι ο ταύρος - μέγας στρατηλάτης, που λατρευόταν κυρίως στη Συρία και γενικά στα στρατόπεδα.

Προοδευτικά οι εργασίες της Τράπεζας εξαπλώθηκαν από την Αθήνα στις κύριες επαρχιακές πόλεις (Ερμούπολη 1845, Πάτρα 1846 κ.λπ.), γεγονός που βοήθησε στην αντιμετώπιση των αρνητικών επιρροών που ασκούσε το τοκογλυφικό σύστημα.

Ανακαλεί τον θεό των καταιγίδων Βαάλ και καταδεικνύει τον συγκρητισμό των θρησκειών.

Η Τράπεζα κέρδισε την εμπιστοσύνη της ελληνικής κοινωνίας, πράγμα που είχε ως συνέπεια τις διαδοχικές διευρύνσεις του μετοχικού της κεφαλαίου.

Ασυνήθιστος: Μια χάλκινη σφήνα, από τον Λούβρο, καταλήγει σε μορφή ταύρου.

Παρά την εξάπλωση του τραπεζικού συστήματος και την εμφάνιση νέων τραπεζικών ιδρυμάτων, η Εθνική Τράπεζα παρέμεινε για πολλές δεκαετίες το κυρίαρχο τραπεζικό συγκρότημα του ελληνικού χώρου.

Χρονολογείται στον 22ο αιώνα π.Χ. και προέρχεται από το Τελλόχ, στο Ιράκ.

Το κτίριο της Λαϊκής Τράπεζας στην οδό Πεσμαζόγλου

Η επιγραφή στη σουμερική σφηνοειδή γραφή αναφέρει ότι «το καρφί» είναι αφιερωμένο στον ναό της Ινάσα της Βασίλισσας των Ουρανών.

Από τη δεκαετία του 1860 άρχισαν να πολλαπλασιάζονται τα τραπεζικά και ασφαλιστικά ιδρύματα στη χώρα.

Τέτοιοι χάλκινοι ήλοι - ειδώλια στα θεμέλια των ναών εξασφάλιζαν τη στερέωσή τους.

Τα πιο σημαντικά απ' αυτά ήταν η Ιονική Τράπεζα (ιδρύθηκε το 1839 στα υπό αγγλική κατοχή τότε Ιόνια νησιά), η Τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας, η Γενική Πιστωτική Τράπεζα, η Τράπεζα Βιομηχανικής Πίστεως κ.λπ.

Θέλει… φακό: Στον λαβύρινθο της αίθουσας περιοδικών εκθέσεων τα 213 εκθέματα ασφυκτιούν. Είναι φανερό ότι χρειαζόταν τριπλάσιος χώρος για να μπορεί να αναπτυχθούν ο πλούτος και η υψηλή ποιότητα των εκθεμάτων όπως τους αξίζει. Το δύσκολο όμως είναι να διακρίνεις ορισμένα από αυτά, λόγω του ιδιαίτερα χαμηλού φωτισμού.

INFO

«Ο ταύρος στον Μεσογειακό Κόσμο. Μύθοι και Λατρείες». Στο Μουσείο Μπενάκη (Κουμπάρη 1, τηλ. 210-3671.000). Έως 7 Ιουνίου.