Μονόπλευρα

ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ

Απομνημονεύματα Ιωάννη Μακρυγιάννη

Σε πολύ βαρύ κλίμα αναμένεται να διεξαχθεί η σημερινή συνεδρίαση της Εθνικής Επιτροπής Απασχόλησης, που συγκαλείται με πρωτοβουλία του υπουργείου Απασχόλησης.

Τα σμυρναίικα… τραγουδούν ακόμα

Το κείμενο όμως που αποτυπώνει με μοναδικό τρόπο τα βιώματα ενός αγωνιστή που έζησε τον Αγώνα και πήρε μέρος και στην πολιτική σκηνή είναι τα Απομνημονεύματα του στρατηγού Ιωάννη Μακρυγιάννη (1797- 1864).

Κι αυτό γιατί εκτός των χρονιζόντων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι, μόλις λίγες ημέρες πριν από τη σύγκληση της Επιτροπής ήρθε το έγγραφο-βόμβα των βιομηχάνων, το οποίο ανέβασε κατακόρυφα το θερμόμετρο στις σχέσεις τους με τη ΓΣΕΕ.

Γεγονότα, μαρτυρίες και ντοκουμέντα για το σμυρναίικο και το πολίτικο τραγούδι, σε ντοκιμαντέρ που θα προβληθεί στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

Αγωνιστής του '21 στην Πελοπόννησο και την Αθήνα, ο Μακρυγιάννης τραυματίστηκε σοβαρά, αλλά δε σταμάτησε να πολεμάει.

Και δικαίως, αφού ούτε λίγο ούτε πολύ ο ΣΕΒ επανέφερε στην ατζέντα των εργασιακών θεμάτων σειρά αιτημάτων που προβάλλουν οι βιομήχανοι τα τελευταία χρόνια.

ΠΑΝΟΣ ΓΕΡΑΜΑΝΗΣ

Η δράση του συνεχίστηκε και μετά την Ανεξαρτησία.

Αιτήματα που αφορούν την απελευθέρωση του ορίου απολύσεων, τη θέσπιση νέων κινήτρων για προσλήψεις, τη μείωση των εργοδοτικών ασφαλιστικών εισφορών και τον περιορισμό της εμβέλειας της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας μέσα από τη σύναψη τοπικών συμφώνων απασχόλησης σε περιοχές με υψηλούς δείκτες ανεργίας.

Ο μαέστρος Σπύρος Περιστέρης (κάτω δεξιά με μαντολίνο) επικεφαλής ομάδας μουσικών της σμυρναίικης μουσικής σχολής

Ο Καποδίστριας τον διόρισε στο Άργος Γενικό αρχηγό της Εκτελεστικής Δυνάμεως της Πελοποννήσου και τότε άρχισε να γράφει τα Απομνημονεύματα.

Βεβαίως κανείς δεν αμφισβητεί τη νέα πραγματικότητα η οποία έχει διαμορφωθεί με την παγκοσμιοποιημένη αγορά και οικονομία.

Πλημμυρισμένο από τραγούδια και χορούς της Σμύρνης και της Πόλης που παίζουν και τραγουδούν ζωντανές ορχήστρες, αλλά και από μοναδικά ηχητικά ντοκουμέντα, είναι το ντοκιμαντέρ του Γιώργου Χρ. Ζέρβα "Μου λένε να μην σ' αγαπώ - Το Σμυρναίικο - πολίτικο τραγούδι", που θα προβληθεί στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης (ανοίγει στις 28 Φεβρουαρίου).

Ο Μακρυγιάννης δεν είχε πάει σχολείο, έμαθε όμως σε μεγάλη ηλικία γράμματα μόνο και μόνο για να καταγράψει τα απομνημονεύματά του, τα οποία είναι γραμμένα ανορθόγραφα, δίχως καν στίξη.

Και ίσως να απαιτούνται επαναξιολόγηση και επαναπροσδιορισμός τόσο σε νοοτροπίες όσο και στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις εργοδοτών και εργαζομένων. "Μετά τον Μάρκο Βαμβακάρη και την πειραιώτικη σχολή, θεώρησα χρέος να ερευνήσω και να φέρω στην επιφάνεια στοιχεία και ντοκουμέντα για τις μεγάλες μουσικές σχολές της Σμύρνης και της Πόλης", λέει στα "ΝΕΑ" ο σκηνοθέτης Γιώργος Χρ. Ζέρβας, που παρουσιάζει στην ταινία μερικούς από τους πρωτομάστορες του είδους: Βαγγέλη και Αγγέλα Παπάζογλου, Σπύρο Περιστέρη, Δημήτρη Σέμση, Ευάγγελο Σοφρωνίου, Σταύρο Παντελίδη, Ρόζα Εσκενάζυ.

Το χειρόγραφο με τα απομνημονεύματά του βρέθηκε το 1900 και δημοσιεύτηκε το 1907 από το Γιάννη Βλαχογιάννη, σπουδαίο πεζογράφο, για τον οποίο θα μιλήσουμε σε άλλο κεφάλαιο του βιβλίου μας.

Αλλά γιατί πάντα κάθε νέα αλλαγή να αποβαίνει σε βάρος των εργαζομένων, των συνταξιούχων αλλά και των ανέργων; Αφετηρία γι' αυτή τη σύνθετη εργασία του Ζέρβα - όπως τονίζει ο ίδιος - ήταν οι 65 αποκαλυπτικές εκπομπές του Σπύρου Παπαϊωάννου το 1982 από το Δεύτερο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, για το τραγούδι της Σμύρνης και της Πόλης.

Ο λόγος του Μακρυγιάννη είναι, όπως γράφει ο Λίνος Πολίτης, «ολότελα λαϊκός, δίχως ίχνος λόγιας επίδρασης, με τη ζωντάνια της προφορικής ομιλίας και με τη θέρμη ενός ανθρώπου, που δεν είναι μονάχα αυτόπτης αλλά και πρωταγωνιστής των γεγονότων που ιστορεί».

Γιατί η κάθε κυβέρνηση να υποκύπτει στις ορέξεις μόνο των εργοδοτών και ποτέ μα ποτέ να μην υλοποιεί κάποια, έστω μία, από τις φιλεργατικές προεκλογικές υποσχέσεις της;

Η επεξεργασία τους συνδυάστηκε και με έρευνα δυόμισι ετών.

Το έργο του Μακρυγιάννη έγινε ευρύτερα γνωστό στα χρόνια της Κατοχής.

Η σημερινή κυβέρνηση έχει αποδείξει ότι η πολιτική της μπατάρει υπέρ των εργοδοτών.

Το ντοκιμαντέρ "Μου λένε να μην σ' αγαπώ" αποκαλύπτει ότι η επιβίωση του σμυρναίικου και πολίτικου τραγουδιού μαρτυρεί πως όλος ο Μικρασιατικός πολιτισμός δεν είναι μουσειακή υπόθεση αλλά συνεχίζεται από γενιά σε γενιά, διατηρώντας αναλλοίωτες μερικές από τις βασικές αξίες του: δημιουργία, συλλογικότητα, κοινωνικότητα, δικαίωμα στη γιορτή.

Το 1941 δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νέα Εστία άρθρο του Γιώργου Θεοτοκά με τίτλο «Ο στρατηγός Μακρυγιάννης» και το 1943 ο Γιώργος Σεφέρης παρουσίασε στο Κάιρο τον αγωνιστή και το έργο του σε διάλεξη που σήμερα περιλαμβάνεται στις Δοκιμές («Ένας Έλληνας - ο Μακρυγιάννης»).

Ήδη τους έχει δώσει φορολογικές ελαφρύνσεις, τους έχει χαρίσει δισεκατομμύρια ευρώ με τη μείωση των υπερωριών. Ο σκηνοθέτης πήγε στη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη και μίλησε με Έλληνες, που ζουν ακόμη εκεί, αλλά και με ξένους (Άγγλους, Ιταλούς, Γάλλους και Εβραίους) που μιλούν ελληνικά, κάτι που μαρτυρεί τη συμβίωσή τους με το ελληνικό στοιχείο, πριν το 1922.

Από τότε ο Μακρυγιάννης απασχόλησε ιστορικούς και φιλολόγους που συγκινούνται από την «αδρή» φωνή του και το «αποτελεσματικό» ύφος του.

Αντιθέτως μισθωτοί και συνταξιούχοι επιβιώνουν τα τελευταία χρόνια σε συνθήκες σκληρής και μονόπλευρης λιτότητας, χαμηλών μισθών αλλά και ανασφάλειας.

Στις συγκλονιστικές μαρτυρίες συγκαταλέγονται οι αναμνήσεις ενός παλιού λατερνατζή και στα ηχητικά ντοκουμέντα οι φωνές της Αγγέλας Παπάζογλου (γυναίκας του μεγάλου Σμυρνιού συνθέτη Βαγγέλη Παπάζογλου) και της Ρόζας Εσκενάζυ.

Ο Βλαχογιάννης εξέδωσε επίσης και τα απομνημονεύματα του Ν. Κασομούλη (1795-1871) με τον τίτλο Ενθυμήματα στρατιωτικά της Επανάστασης των Ελλήνων 1821-1833.

Άλλωστε δεν είναι άμοιρο αυτής της κατάστασης το ότι οι Έλληνες εργαζόμενοι είναι οι πλέον απαισιόδοξοι για το μέλλον τους Ευρωπαίοι πολίτες.

Ξεχωριστή στιγμή, η παρουσία του Γιώργου Παπάζογλου (γιου του Βαγγέλη) που αφηγείται, παίζει και τραγουδάει το "Σμυρναίικο Μινόρε".

Τα απομνημονεύματα των αγωνιστών ανήκουν στις έμμεσες πηγές της Ιστορίας της Ελληνικής Επανάστασης και αποτελούν ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα που μας επιτρέπει να γνωρίσουμε τη ζωή και τη νοοτροπία μιας κοινωνίας που βρέθηκε σε τόσο δύσκολες συνθήκες.

Γιατί λοιπόν η κυβέρνηση δεν στήνει ευήκοον ους στις προτάσεις της ΓΣΕΕ για άμεση εφαρμογή του 35ώρου σε επιχειρήσεις έντασης του κεφαλαίου και στη σύνδεση των επιδοτήσεων με τη δημιουργία θέσεων εργασίας;

Ο Σπύρος Παπαϊωάννου (από τους πρώτους ερευνητές του ρεμπέτικου), σύμβουλος στο ντοκιμαντέρ, μιλώντας για τη σμυρναίικη σχολή λέει ότι "ακόμη και το τραγούδι είχε την τάξη του.

Τα απομνημονεύματα αυτά καλύπτουν και τη μετεπαναστατική περίοδο του Καποδίστρια και του Όθωνα και φτάνουν μέχρι την εποχή του Γεωργίου Α'.

Γιατί δεν υποχρεώνει τις επιχειρήσεις να καλύπτουν τουλάχιστον το 50% των εισφορών σε εργαζομένους που απολύουν άνω των 55 ετών για πέντε έτη σε περιοχές υψηλής ανεργίας;

Στην κατώτερη τάξη η μουσική ήταν απαραίτητη σαν μέσο διασκέδασης.

Στις μετεπαναστατικές δεκαετίες πολλοί λόγιοι έγραψαν επίσης απομνημονεύματα (Νικόλαος Δραγούμης, 1809-1879, Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, 1809-1892), όπως και ιστορικοί (Σπυρίδων Ζαμπέλιος, 1813-1881, Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, 1815-1891, ο οποίος στο μεγαλεπήβολο έργο του Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, 1860 - 1874, επιδιώκει να αποδείξει τη συνέχεια και τη διαχρονική ενότητα του ελληνικού έθνους).

Εν προκειμένω θεωρείται βέβαιο το ναυάγιο της σημερινής συνεδρίασης, αφού η ΓΣΕΕ δεν είναι διατεθειμένη να καταθέσει τόσο εύκολα τα όπλα.

Τα τουρκικά σαρκιά και οι αμανέδες, τα τσιφτετέλια και τα γνωστά ρεμπέτικα της Σμύρνης με τα βιολιά ακούγονται μόνο στις λαϊκές συνοικίες. Στις συνοικίες της άνω τάξης ποτέ δεν ακούστηκαν. Για κείνες ήταν η κλασική μουσική, η Ευρώπη, οι μεγάλοι συνθέτες". Στην ταινία ακούγονται 30 κλασικά σμυρναίικα τραγούδια κυρίως του Βαγγέλη Παπάζογλου.

INFO

"Μου λένε να μην αγαπώ, Το Σμυρναίικο - Πολίτικο τραγούδι" του Γιώργου Χρ. Ζέρβα. Σενάριο: Γιώργος Ζέρβας, Βαγγέλης Παπαδάκης. Παραγωγή: Γιώργος Ζέρβας, Film Productions, Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου.