Φιλοξενεί 209 μαθητές που προέρχονται από δέκα διαφορετικές χώρες.

Αποκαλύπτεται το ελληνικό "Τζουράσικ Παρκ"!

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

Αισίως συμπληρώνει φέτος 85 χρόνια λειτουργίας, αποδεικνύοντας με τον καλύτερο τρόπο ότι όλοι μπορούν να συνυπάρξουν και να δημιουργήσουν αρμονικά, αρκεί να το θέλουν.

Ελέφαντες και ιπποπόταμοι νάνοι, τεράστιες χελώνες και άλογα-γίγαντες ζούσαν στον ελλαδικό χώρο πριν από χιλιάδες χρόνια. Το παζλ του δικού μας "Τζουράσικ Παρκ" σχηματίζεται από την εξέταση απολιθωμένων οστών

Η κλασική εποχή έχει να επιδείξει πρωτοφανή ανάπτυξη σ' όλους τους τομείς της πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ο λόγος για το Διαπολιτισμικό Δημοτικό Σχολείο των Σαπών στη Ροδόπη, η ιστορία του οποίου αρχίζει λίγο μετά την απελευθέρωση της Θράκης το 1920.

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΡΙΚΚΗΣ

Οι ιστορικοί αναζητούν την ουσία της ανθρώπινης δράσης, οι φιλόσοφοι στρέφουν το ενδιαφέρον τους στον ίδιο τον άνθρωπο και οι τραγικοί ποιητές εκφράζουν τα μεγάλα πάθη. Πριν χτιστούν οι εγκαταστάσεις στις οποίες λειτουργεί μέχρι σήμερα (έτος κατασκευής 1926), είχε στεγαστεί σε ένα συγκρότημα τεσσάρων κτιρίων ως "Μεικτόν Δημοτικόν Σχολείον Σαππών".

Τη μορφολογία της πανίδας που κυριαρχούσε στην ευρύτερη περιοχή του οροπεδίου Καθαρού, στο Λασίθι της Κρήτης, μέχρι και 540.000 χρόνια πριν, προσπαθούν να ανασυνθέσουν οι επιστήμονες εξετάζοντας τα απολιθωμένα ίχνη σπονδυλόζωων αλλά και κόκκων γύρεως

Η τέχνη αποβαίνει για πολλούς αιώνες πρότυπο και μέτρο που επηρέασε την παγκόσμια δημιουργία στους τομείς της αρχιτεκτονικής, της πλαστικής και της ζωγραφικής. Στην ουσία επρόκειτο για αποθήκες ή εγκαταλειμμένες οικίες, οι οποίες επισκευάστηκαν, για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες του σχολείου.

Από τα ευρήματα της παλαιοντολογικής ανασκαφής που γίνεται τα τελευταία χρόνια στο οροπέδιο του Καθαρού στο Λασίθι Κρήτης, από τον αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών και καθηγητή Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας, Μιχάλη Δερμιτζάκη και τον αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Γεωλογίας τού Πανεπιστημίου Αθηνών, Παρίση Παυλάκη, προκύπτει ότι ακόμη και πριν από 14.000 χρόνια ζούσαν στην Κρήτη νάνοι ιπποπόταμοι και ελέφαντες.

Όπως θυμούνται παλιοί μαθητές του, μεταξύ των οποίων ο κ. Γιώργος Λιπορδέζη και ο κ. Κώστας Ζαμπογιάννης, η δεινή οικονομική κατάσταση των κατοίκων εμπόδιζε τους γονείς να στείλουν στο σχολείο τα παιδιά τους θεωρώντας πως η μόρφωση ήταν πολυτέλεια.

Οι οποίοι, κατά πάσα πιθανότητα, εξαφανίστηκαν επειδή δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν την τροφή τους.

"Πολλά παιδιά πήγαιναν στο σχολείο χωρίς παπούτσια και ήταν νηστικά", θυμάτων ο κ. Λιπορδέζης, 90 ετών σήμερα, συμπληρώνοντας πως τα πρώτα χρόνια μαζί με τους Έλληνες μαθητές στο σχολείο πήγαιναν και τα παιδιά των Βουλγάρων.

Το οροπέδιο τού Καθαρού βρίσκεται σε υψόμετρο 1.100 μέτρων.

Όπως θυμάται, "ο Λεόντιος Κεφάλας, που ήταν από τους πρώτους δασκάλους του σχολείου, ήταν απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής".

Η ύπαρξη των απολιθωμένων οστών στην περιοχή ήταν γνωστή από παλιά.

Ο εμφύλιος

Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, αρκετοί περιηγητές έβρισκαν τέτοια απολιθώματα και τα έπαιρναν μαζί τους.

Σύμφωνα με τον νυν διευθυντή Γιώργο Κεραμυδά, το σχολείο λειτούργησε και υπό τη βουλγαρική κατοχή μεταξύ 1940-1945.

Πολλά εξ αυτών, μάλιστα, φιλοξενούνται σε μουσεία του εξωτερικού.

Όλα τα μαθήματα γίνονταν στα βουλγαρικά από Βούλγαρους δασκάλους.

Η έρευνα των Ελλήνων ειδικών έδειξε ότι η συγκεκριμένη περιοχή ήταν κάποτε λίμνη, στις όχθες της οποίας συχνά πέθαιναν τα δύο αυτά είδη σπονδυλόζωων.

Μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ο αριθμός των μαθητών αυξήθηκε τόσο που κρίθηκε κριθεί απαραίτητη η κατασκευή δύο επιπλέον αιθουσών, οι οποίες λειτουργούν ακόμη και σήμερα.

Σύμφωνα με τη χρονολόγηση των ευρημάτων, οι αρχαιότεροι νάνοι ελέφαντες και ιπποπόταμοι ζούσαν στο νησί ακόμη πιο παλιά, δηλαδή πριν από 540.000 χρόνια.

"Στοιβαγμένοι σαν σαρδέλες μέσα στις τάξεις κάναμε το μάθημά μας", γράφει χαρακτηριστικά στο βιβλίο του "Ο πετροπόλεμος στις Σάπες" ο τότε μαθητής δημοτικού Όμηρος Μαυρίδης. Τα πόδια των ιπποπόταμων της Κρήτης κατέληγαν σε τρία δάκτυλα και όχι και σε ένα "ενιαίο" πέλμα, όπως συμβαίνει με τους σημερινούς "απογόνους" τους, λέει στα "ΝΕΑ" ο κ. Μιχάλης Δερμιτζάκης.

Μετανάστες μαθητές

Δεν είχαν μάλιστα ούτε το μικρό "μαξιλάρι" στα πόδια τους, όπως οι ιπποπόταμοι που γνωρίζουμε σήμερα και το οποίο χρησιμεύει για να απορροφά τους κραδασμούς από το… βαρύ περπάτημά τους.

Το 1991 έκανε την πρώτη εμφάνισή του στο σχολείο μαθητής από την πρώην Σοβιετική Ένωση και το 1993 το σχολείο μετρούσε ήδη περίπου 80 μαθητές που δεν γνώριζαν την ελληνική γλώσσα.

Τρέφονταν δε από τη βλάστηση της περιοχής.

Τη φετινή σχολική χρονιά το σχολείο των Σαπών λειτουργεί με 16 τμήματα και 209 μαθητές.

Οι δυσκολίες όμως στην ανεύρεση της τροφής άρχισαν εξαιτίας των ελαφιών που διεκδικούσαν και αυτά μερίδιο.

Όπως αναφέρει ο διευθυντής του σχολείου, "το λυπηρό είναι ότι έφυγαν από τον τόπο μας αρκετές οικογένειες ντόπιων κατοίκων.

"Επτά είδη ελαφιών βρήκαμε στην Κρήτη", λέει ο κ. Δερμιτζάκης, που εξηγεί και τη θεωρία που έχει αναπτύξει (μαζί με τον Ολλανδό συνάδελφό του, Σόνταρ) για το πώς βρέθηκαν αυτά τα ζώα στο νησί:

Αντίθετα, αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των μουσουλμάνων μαθητών που γράφονται από τα γειτονικά σχολεία της περιοχής μας".

"Το πιο πιθανό είναι ότι κολύμπησαν από την ηπειρωτική χώρα.

ΜΑΡΙΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ

Επειδή τα ελάφια, οι ιπποπόταμοι και οι ελέφαντες τρέφονταν με χόρτα, δημιουργούνταν στο στομάχι τους αέρια τα οποία έκαναν το σώμα τους ελαφρύτερο. Το κεφάλι μάλιστα των ελεφάντων "επιπλέει" εξαιτίας των κενών αέρος που υπάρχουν στα οστά του κρανίου".

Ο αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών προσθέτει ότι, από την άλλη πλευρά, σε σημερινά νησιά τα οποία κάποτε συνδέονταν με την ηπειρωτική χώρα ή βρίσκονταν πάρα πολύ κοντά σ' αυτήν, όπως για παράδειγμα τα Κύθηρα και η Ρόδος, έχουν βρεθεί απολιθώματα γιγαντιαίων ελεφάντων αλλά και σαρκοβόρων. "Τα σαρκοβόρα φοβούνταν το νερό και δεν επιχειρούσαν να κολυμπήσουν μεγάλες αποστάσεις για να βρεθούν σε κάποιο νησί". Κατά τους Έλληνες επιστήμονες το μέγεθος των σπονδυλόζωων που βρέθηκαν στην Κρήτη σχετίζεται με το είδος της διατροφής τους. "Φαίνεται πως από τη στιγμή που σιγά σιγά άρχισαν να εκλείπουν κάποια απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, οι ελέφαντες και οι ιπποπόταμοι δεν αναπτύσσονταν όπως θα έπρεπε". Ελλείψεις στη διατροφή των ζώων πριν από χιλιάδες χρόνια διαπιστώθηκαν και από την εξέταση των οστέινων απολιθωμάτων των ελαφιών. "Υπήρχαν ελάφια που, κατά μια πολύ ισχυρή εκδοχή, έτρωγαν τα οστά ή τα κέρατα από άλλα ελάφια, τα οποία είχαν προ πολλού πεθάνει, για να αντλήσουν ουσίες όπως φώσφορο και ασβέστιο".

Στα εργαστήρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, εκτός από τα απολιθώματα των σπονδυλόζωων, αναλύονται και τα απολιθώματα κόκκων γύρεως από φυτά εκείνης της εποχής. Τα αποτελέσματα αναμένεται να δώσουν πληροφορίες για τη χλωρίδα, που αποτελούσε τροφή για τα ζώα του ελληνικού… "Τζουράσικ Παρκ".

Τάδε έφη Παυσανίας…

Το μέγεθος μικρού αυτοκινήτου είχε η χελώνα που ζούσε πριν από περίπου 2.000.000 χρόνια στην περιοχή των Βατερών στη Λέσβο. Οι επιστήμονες έφτιαξαν ομοίωμά της με βάση τα απολιθωμένα οστά της. Υπολόγισαν, μάλιστα, ότι είχε μήκος 2,5 μ., ύψος 1,6 μ. και ζύγιζε περί τα 1.000 κιλά!

Απολιθωμένα οστά ζώων που είχαν ζήσει δεκάδες χιλιάδες χρόνια πριν, έβρισκαν και οι αρχαίοι Έλληνες περιηγητές. Αρκετές αναφορές μάλιστα υπάρχουν στο έργο του Παυσανία. Στη διάρκεια των ταξιδιών του στην αρχαία Ελλάδα, ο Παυσανίας είχε εντυπωσιαστεί από τα απολιθωμένα οστά θηλαστικών που υπήρχαν στη λεκάνη της Μεγαλουπόλεως. Βλέποντας τους τεράστιους χαυλιόδοντες των ελεφάντων, που έφταναν σε μήκος τα 2,90 μέτρα, καθώς και τα υπολείμματα των ελαφιών, βοοειδών και άλλων ζώων, πίστεψε ότι επρόκειτο για οστά γιγάντων, οι οποίοι σκοτώθηκαν στη διάρκεια των γιγαντομαχιών, κατά τη μυθολογική εποχή που ο Κρόνος κυνηγούσε την έγκυο Ρέα (μητέρα του Δία).

Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, ο αρχαίος ιστορικός θεωρούσε ότι τα απολιθωμένα οστά θηλαστικών που συναντούσε ανήκαν σε ανθρώπους γίγαντες που είχαν ζήσει σε παλαιότερες εποχές. Έτσι, τα οστά που είδε στο Ιερό του Φιλολάου Ασκληπιού στην πόλη του Ασωπού, παρ' όλο που παρατήρησε ότι ήταν υπερμεγέθη, τα θεώρησε ανθρώπινα.

"Η παρατηρητικότητα του Παυσανία διαφαίνεται και σε άλλα σημεία του έργου του. Στο Ιερό της Αρτέμιδος στη Σικυώνα αναφέρει την ύπαρξη οστού ενός τεραστίου θαλάσσιου κήτους. Αυτό προφανώς ανήκει στα απολιθωμένα οστά των Σειρηνίων (θαλάσσια κήτη) που απαντούν στα πλειο-πλειστοκαινικά στρώματα της Κορινθίας (τουλάχιστον 5.000.0000 χρόνια πριν). Στην ίδια περιοχή περιγράφει κυρτό υπερμέγεθες δόντι, το οποίο κατά την άποψή του ανήκει στον ερυμάνθιο κάπρο που φόνευσε ο Ηρακλής. Από την περιγραφή και τις διαστάσεις που παραθέτει, τόσο αυτός όσο και οι μεταγενέστεροι περιηγητές, συνάγεται ότι το δόντι ανήκε σε απολιθωμένο ιπποπόταμο από τα πλειστοκαινικά ιζήματα της περιοχής", τονίζει ο κ. Δερμιτζάκης.

Νάνοι ιπποπόταμοι στη Λέσβο

Σε μια εποχή ακόμη παλαιότερη από εκείνη που στο Λασίθι ζούσαν νάνοι ελέφαντες και ιπποπόταμοι (κάπου 2.000.000 χρόνια πριν) και σε μια περιοχή βορειοανατολικά της Κρήτης, στα Βατερά της Λέσβου, υπήρχε μια "ισορροπημένη πανίδα" από κάθε λογής ζώα, όπως μαρτυρούν άλλωστε τα απολιθωμένα οστά που εντοπίστηκαν πρόσφατα στην περιοχή. Εκεί ζούσαν ελέφαντες (Mammuthus meridionalis), που ήταν πρόγονοι των μαμούθ. Η όψη τους έμοιαζε με αυτήν του σημερινού ινδικού ελέφαντα, αλλά το μέγεθός τους ήταν πολύ μεγαλύτερο και οι χαυλιόδοντές τους παρουσίαζαν μια μικρή κλίση προς τα πάνω. Υπήρχαν ακόμη ζώα που έμοιαζαν με ελέφαντες: τα μαστόδοντα (Anancus arvernensis). Το είδος αυτό είχε κοντύτερα πόδια από τον ελέφαντα, μεγάλο επιμηκυμένο κεφάλι και εξίσου μεγάλους και ευθείς χαυλιόδοντες.

INFO

Μιχάλης Δ. Δερμιτζάκης, "Γεωλογικές Διαδρομές, Μικρά Μελετήματα", Αθήνα 2002. Τιμή: 15 ευρώ.