Όψεις της κόψης του σπαθιού της τρομερής

Θεωρία

Το '21 στη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης

Η μορφή (Α) της περίληψης που δόθηκε πιο πάνω εξυπηρετεί την επικοινωνιακή λειτουργία της: ενημερώνω /πληροφορώ κάποιον για το περιεχόμενο ενός κειμένου, αποδίδοντας περιληπτικά το νόημα του κειμένου αυτού.

Λιθογραφίες με τις μορφές των ηρώων της Ελληνικής Επανάστασης, καριοφίλια, πιστόλες, σπάθες, γιαταγάνια των παλικαριών, επιστολές των πρωταγωνιστών της, βιβλία των Δασκάλων του Γένους αλλά και το αντίγραφο του λαβάρου της Μονής Αγίας Λαύρας, όλα τους, ξετυλίγουν την ιστορία του 1821.

Μια περίληψη μπορεί βέβαια να έχει και την παρακάτω μορφή (βλ. και Νεοελληνική Γλώσσα για το Γυμνάσιο, τάξη Β', ενότητα 23):

Πρόκειται για την έκθεση ιστορικών κειμηλίων, την οποία εγκαινιάζει στις 8 απόψε ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Βασίλης Παπαγεωργόπουλος στη Δημοτική Πινακοθήκη, όπου θα παραμείνει έως τις 30 Απριλίου. Η φυσιογνωμία της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας καθορίζεται από ορισμένες ιδιομορφίες τις οποίες πρέπει να λάβουμε υπόψη μας, ανεξάρτητα από τη σύγχρονη εμπειρία μας, για να κατανοήσουμε την πολιτική της διάσταση.

Μεγάλο μέρος των κειμηλίων προέρχεται από τη συλλογή του Βασίλειου Νικόλτσιου, ενώ είναι σημαντική η συνεισφορά του Εθνικού-Ιστορικού Μουσείου και της Μονής Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων.

Οι ιδιομορφίες αυτές είναι: 1) Η υποχρεωτική κρατική μέριμνα για το συγκεκριμένο θεατρικό είδος (σήμερα είναι ιδιωτική υπόθεση)- 2) η ένταξη των παραστάσεων σε μια ευρύτερη σημαντική γιορτή, τα Μεγάλα Διονύσια (σήμερα οι θεατρικές παραστάσεις αποτελούν ανεξάρτητο πολιτιστικό γεγονός)- 3) η μοναδικότητα της κάθε παράστασης (παιζόταν μόνο μια φορά, ενώ σήμερα οι παραστάσεις επαναλαμβάνονται).

Το αντίγραφο του λαβάρου της Μονής, συνοδεία του ηγουμένου της, καταφτάνει στη Θεσσαλονίκη, για να φιλοξενηθεί στην Πινακοθήκη.

Οι δυο τελευταίοι από τους λόγους που προαναφέρθηκαν μπορούν να εξηγήσουν τη μεγάλη λαϊκή συμμετοχή στις παραστάσεις.

"Την ιστορία μας δεν πρέπει να τη θυμόμαστε μόνο στις επετείους.

Ο ρόλος του τραγικού ποιητή ήταν να προβληματίζει τους πολίτες και να τους διαπαιδαγωγεί, με τη χρήση του μύθου.

Η έκθεση έχει κυρίως εκπαιδευτικό χαρακτήρα", επισημαίνει ο κ. Νικόλτσιος.

Η μεγάλη, λοιπόν, προσέλευση των πολιτών και ο παιδευτικός χαρακτήρας του αρχαίου θεάτρου μαρτυρούν την πολιτική σημασία του.

Από τα περίπου 6.000 αντικείμενα της συλλογής του στην έκθεση παρουσιάζεται όλη η σειρά των λιθογραφιών του Βαυαρού ζωγράφου Πέτερ Φον Ες, ο οποίος ως απεσταλμένος του πατέρα του Όθωνα απαθανάτισε την Ελληνική Επανάσταση.

Τα θέματα των τραγωδιών ήταν γνωστά.

"Παρουσιάζει το ξεκίνημα της επανάστασης με τους επαναστατημένους Έλληνες ξυπόλητους μέχρι και την άφιξη του Όθωνα στην Ελλάδα, που κατά τον Ες σηματοδοτεί και το τέλος της Επανάστασης", λέει ο κ. Νικόλτσιος.

Επομένως για τον ποιητή, αλλά και για το θεατή, σημασία είχε όχι ο μύθος αλλά ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονταν δραματικά τα γεγονότα.

Στα εκθέματα συμπεριλαμβάνονται έξι μεγάλων διαστάσεων ελαιογραφίες του Μπορισόφ, αντίγραφα αρίστης ποιότητας, όπως εξηγεί ο συλλέκτης, μία σειρά πρωτότυπων επιστολών των αγωνιστών του '21, όπως του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, καθώς και η "πρωτότυπη προκήρυξη της Επανάστασης στο Ιάσιο, με την υπογραφή και τη σφραγίδα του Αλέξανδρου Υψηλάντη".

Ο ποιητής αντλούσε το υλικό του από τους μύθους του παρελθόντος, αλλά συχνά παρεισέφρεαν σχόλια ή υπαινιγμοί για γεγονότα της εποχής του ποιητή.

Μνημεία ελληνικής ιστορίας και τέχνης, τα όπλα των αγωνιστών του '21 αποτελούσαν το ανδρικό κόσμημα της εποχής, αλλά κυρίως απόδειξη ότι οι κάτοχοί τους αψηφούσαν την οθωμανική εξουσία. "Υπάρχει μία πιστόλα χρυσοκέντητη και ασημοκέντητη, γιαταγάνια με λαβές από ελεφαντόδοντο, στολισμένες με κοράλλια και δεμένες με ασήμι, αναβολείς αλόγων, ναυτικά όπλα, τα οποία είναι εξαιρετικά σπάνια", προσθέτει ο κ. Νικόλτσιος. "Ο επισκέπτης μπορεί να δει και να αγγίξει 'την κόψη του σπαθιού την τρομερή', όπως λέει και ο εθνικός μας ποιητής".

Σε συνεργασία με το Εθνικό-Ιστορικό Μουσείο φιλοξενούνται στην έκθεση τέσσερις σημαίες-μουσειακά αντίγραφα- η ελαιογραφία, επίσης αντίγραφο, του Ντελακρουά "Μεσολόγγι" και το αντίγραφο του έργου του Λιπαρίνι, που παρουσιάζει τον Παλαιών Πατρών Γερμανό να υψώνει το λάβαρο της Επανάστασης. "Είναι το μοναδικό σωζόμενο έργο, διότι το πρωτότυπο του Λιπαρίνι, φιλοτεχνημένο το 1838, καταστράφηκε στο βομβαρδισμό του Μιλάνου το 1943".

ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΣΥΝΤΑΚΤΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΝΤΑΡΤΖΑΛΗ