Την τελευταία στιγμή θα αποφασιστεί η συμμετοχή του Κλέιτον Στάνλεϊ.

"ΝΕΩΤΕΡΙΣΜΟΙ" ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟ ΔΡΑΜΑ

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΥΧΑΛΑ

Τους νεωτερισμούς πολύ ηγάπησα και πολύ ετίμησα, τον καιρό που ασκούσα θεατρική κριτική.

ΒΟΛΕΪ: Ο ΗΡΑΚΛΗΣ ΥΠΟΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗ ΣΚΡΑ, ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΟ "ΤΕΛΙΚΟ" ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

Κι όταν λέω "νεωτερισμούς", εννοώ νέες προσεγγίσεις στο αειθαλές Αρχαίο Δράμα.

"Καθαρή" νίκη, με ή χωρίς Στάνλεϊ

Είχαμε, από τότε, κουρασθεί κάπως και κορεσθεί από τις "διδασκαλίες" τραγωδιών, που επαναλάμβαναν, η μια μετά την άλλη, την ίδια περίπου "όψιν" (σκηνοθεσία, σκηνογραφία, υπόκριση) - µ'όλο που, κι εκείνες, στην εποχή τους, είχαν σταθεί νεωτερικές, και είχαν φτάσει σε εξαίρετα αποτελέσματα.

Η συμμετοχή ή μη του ανέτοιμου Κλέιτον Στάνλεϊ θα φανεί στο ταραφλέξ του Ευόσμου (20.30), ωστόσο, ο στόχος του Ηρακλή θα είναι έτσι και αλλιώς ο ίδιος:

Αλλά το ερώτημα, προπάντων σήμερα, είναι:

Η σαρωτική επικράτηση επί της Σκρα Μπελχάτοβ, που θα σημάνει μισή πρόκριση στο φάιναλ φορ του Τσάμπιονς λιγκ.

ως ποιο σημείο αυτοί οι νεωτερισμοί είναι θεμιτοί;

"Το αν θα παίξω, θα το αποφασίσει ο κόουτς.

Ως ποιο σημείο ανταποκρίνονται στον βασικό σκοπό μιας απόδοσης του αρχαίου έργου: την μετάδοση του προβληματισμού που περιέχει εκείνο, και της ηδονής που παρέχει.

Η αλήθεια είναι ότι δεν αισθάνομαι ακόμη έτοιμος, αφού το να πάθεις τρεις φορές διάστρεμμα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα δεν είναι ό,τι καλύτερο.

(Αφορμή στο άρθρο τούτο δίνει μια έρευνα στο περιοδικό "Πρόσωπα" του "Βήματος" της 31.7.99, όπου απαντούν σημαντικοί σκηνοθέτες: Πήτερ Χωλλ, Πέτερ Στάιν, Κώστας Γαβράς).

Ακόμη όμως κι αν δεν παίξω εγώ, είμαι σίγουρος ότι τα παιδιά μπορούν να τα καταφέρουν", τόνισε ο Στάνλεϊ, που προπονήθηκε και χθες με την υπόλοιπη ομάδα, αλλά ομολόγησε έμμεσα στη "M Sports" ότι δεν είναι ψυχολογικά έτοιμος για το πρώτο πραγματικά μεγάλο παιχνίδι της χρονιάς, όπως είναι ο σημερινός προημιτελικός του Τσάμπιονς λιγκ κόντρα στην πρωταθλήτρια Πολωνίας.

ΟΧΙ μόνο οι "ειδικοί" αλλά και κάθε ενημερωμένος θεατής, ξέρει, πως το Αρχαίο Δράμα - και κάθε μεγάλο Δράμα - είναι στοχασμός πάνω στα ανθρώπεια, μέσα από σκηνική δράση υψηλού ήθους και ύφους.

Ο Αμερικανός θα βρίσκεται στην αποστολή των "κυανόλευκων", αλλά στην εξάδα ως διαγώνιος θα παίξει ο Κράβαρικ, όπως και το περασμένο Σάββατο κόντρα στην Ορεστιάδα.

Η αλήθεια, το μέγεθος και η αρμονική σύνθεση των στοιχείων αυτών δίνουν στο μεγάλο Δράμα τη διαχρονικότητά του.

"ΠΡΕΠΕΙ να προσέξουμε τους Βλάζλι και Βινιάρσκι, που σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος της επίθεσης.

Αν μας "συγκινούν" η ανταρσία του Προμηθέα, η "αντίσταση" της Αντιγόνης, η "αμαρτία" του Οιδίποδα, οι βασανισμοί του Ορέστη, είναι επειδή αποτελούν στοιχεία της απαιώνιας ανθρώπινης υπόστασης, της humaine condition, που έλεγε ο Montaigne… επειδή αναγνωρίζουμε σ' αυτούς, κάποιους από τους δικούς μας προβληματισμούς, εμπειρίες, αγωνίες.

Αν καταφέρουμε να περιορίσουμε σημαντικά έναν από τους δύο, τότε θα έχουμε την ευκαιρία να πάρουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα…", δήλωσε ο Αλέκος Λεώνης, που χθες παρακολούθησε μαζί με τους παίκτες του βίντεο με αγώνες της Σκρα.

Αυτή είναι η "οικειότητα" του μεγάλου δράματος, εκφρασμένη με Λόγο (λογική, σκέψη) και λόγο και πράξη, που εναρμονίζονται απόκαμε του θέματος το μέγεθος.

Η αντικατασκοπία του Ηρακλή λειτούργησε πάντως εξαιρετικά, αφού πληροφορίες έχουν αντληθεί τόσο από τον Άντερς Κρίστιανσον, τεχνικό της βελγικής Νόλικο Μαασέικ (αντίπαλος της Σκρα στον προηγούμενο γύρο), τον Πλάμεν Κονσταντίνοφ (παίζει φέτος στην Πολωνία) αλλά και τον Μπρουκς Μπίλινγκς (ο αναπληρωματικός του Στάνλεϊ στην εθνική ΗΠΑ).

Αν αυτή η αρμονία διαταραχθεί ή ανατραπεί, το έργο χάνει την ισορροπία και την εμβέλεια του στο θεατή, χάνει την ουσία του "είναι" του.

Το συμπέρασμα του τεχνικού των "κυανόλευκων" είναι πως η Σκρα είναι "μια καλή ομάδα, η οποία αποτελεί τη βάση της εθνικής Πολωνίας, αλλά παρουσιάζει και πολλά σκαμπανεβάσματα στην απόδοσή της και αυτά πρέπει να εκμεταλλευτούμε".

ΦΟΒΑΜΑΙ, λοιπόν, πως οι νεότατοι "νεωτερισμοί" φτάνουν, συχνά, σε τέτοιες διαταράξεις και ανατροπές.

Ο στόχος δεν θα είναι άλλος από τη νίκη με 3-0 σετ, που θα κάνει ευκολότερο τον αγώνα ρεβάνς της ερχόμενης εβδομάδας και θα ανοίξει από τώρα το δρόμο για το φάιναλ φορ της Ρώμης (25-26 Μαρτίου).

Πασχίζοντας να "εκσυχρονίσουν" τα μεγάλα έργα, για να τα κάνουν -λέει- προσιτά στον σημερινό θεατή, τα μικραίνουν, τα συρρικνώνουν και, τελικά, τα πλαστογραφούν. Επειδή οι εκσυγχρονισμοί που επιχειρούν, είναι ολότελα εξωτερικοί κι επιδερμικοί, επειδή προσπαθούν να εντυπωσιάσουν, να ξιπάσουν το κοινό, με "ευρήματα" φτηνής "επικαιρότητας" και επαρχιώτικου φανφαρονισμού, που όχι μόνο καταστρέφουν το ήθος και το ύφος των έργων, αλλά και με τα "πυροτεχνήματά" τους, αφανίζουν το ίδιο το νόημα και τον προβληματισμό του Δράματος.

Αντί ο θεατής να ενωτίζεται τα προβλήματα των ηρώων, αντί να μετέχει στο πάθος τους και στα πάθη τους, αντί να μεταλαβαίνει τον λόγο τους, "χαζεύει" τον "μοντερνισμό" των σκηνοθετικών τεχνασμάτων, εντυπωσιάζεται ή αντιδρά ή καγχάζει με το… τσιγάρο που καπνίζει μιά (;) αγγελιοφόρος… με τα τσιγκέλια όπου κρέμεται ο Χορός σαν σφαχτάρι… με την αφόδευση του χορού στην ορχήστρα… και χάνει ολότελα και το άγγελμα και το χορόδραμα και το δράμα ολόκληρο… Οι σκηνοθέτες αυτοί μοιάζουν ν' αγνοούν πως το μεγάλο Δράμα δεν αποβλέπει ποτέ να "ξαφνιάσει" με τρακατρούκες, με χασαπόχαρτα ή με χαρτιά καθαριότητας, αλλά να εμβαθύνει στο μέγα αίνιγμα του συμπαντικού μακρόκοσμου και του ανθρώπινου μικρόκοσμου. Οι δήθεν νεωτεριστές, όμως, "αινιγματίζονται" και ηδονίζονται με φούμαρα, με χασαπιά, με απόβλητα. Ισχυριζόμενοι πως, με τα ευρήματά τους, προβάλλουν τον βαθύτερο συμβολισμό των έργων, τα εμβολίζουν (κατά τη ναυτική πολεμική ορολογία) και τα καταποντίζουν αύτανδρα…

ΣΤΟ ολέθριο τούτο αποτέλεσμα, συνεργούν, συχνά και οι μεταφράσεις. Αυτές που, εκσυγχρονίζοντας τάχα τον λόγο του ποιητή, τον διαστρέφουν σε αγοραίο κουβεντολόι, σε καβγά των τριάδων, τον ευτελίζουν, τον εκχυδαΐζουν, με τρόπο ολότελα ασύμβατο προς το ήθος και το ύφος του πρωτότυπου. Ο λόγος των μεγάλων δραματουργών δεν είναι κοσμικά "ευγενικός" και "κομψός" - συχνά γίνεται βίαιος, ακόμα και υβριστικός- αλλά είναι πάντα καίριος και απόλυτα συνεπής με τον ψυχισμό και το πάθος των προσώπων, με την "κρίση" της στιγμής όπου εκφέρεται. Η διαστροφή του δεν τον κάνει "σύγχρονο", αλλά κακόχρονο και κακοχρονιασμένο…

ΚΑΙ το κοινό; Σε κάποιο σημείο της συνέντευξής του, ο Πέτερ Στάιν λέει πως "το αρχαίο δράμα θέλει υπεύθυνους θεατές". Σωστά. Όμως, πολλοί "νεωτεριστές" διαφθείρουν όχι μόνο τα έργα αλλά και το κοινό: το κάνουν, ακριβώς, ανεύθυνο, του καλλιεργούν τον σνομπισμό της ευτέλειας και της χυδαιότητας, το εθίζουν να "κάνει χάζι" ή να "σπάει πλάκα" με τα "ιδιοφυή" κόλπα τους, που "μαγαρίζουν" τα μεγάλα έργα.

Μ' αυτά και µ' αυτά, οι τέτοιοι νεωτερισμοί, αντί να "εκσυγχρονίζουν" το μεγάλο Δράμα, το εκμηδενίζουν… αντί να το κάνουν πιο "οικείο", το κάνουν ανοίκειο… αντί να το κάνουν "παναθρώπινο", το κάνουν πανάθλιο. Και το κρεμάνε στα τσιγκέλια της δημαγωγίας τους, και αφοδεύουν απάνω του την έπαρσή τους και την επιδειξιομανία τους…

(Μ. Πλωρίτης, από τον ημερήσιο Τύπο)