ΕΠΕΛΑΣΕΙΣ ΕΠΙ… ΧΑΡΤΟΥ

2.4 Η δύναμη και οι καταστάσεις της ύλης

ο Γιώργος Κούδας ντριπλάρει..

Τα υλικά σώματα που συναντάμε γύρω μας εμφανίζονται σε τρεις κυρίως καταστάσεις: στερεή - υγρή - αέρια.

Φοβισμένη ομάδα ο ΠΑΟΚ

Τα υγρά και τα αέρια σώματα ονομάζονται και ρευστά.

Θα ξεκινήσω με τον ΠΑΟΚ, εκφράζοντας προβληματισμό για τις τελευταίες εμφανίσεις του. Σήμερα είναι γνωστό ότι υπάρχουν και άλλες καταστάσεις της ύλης, όπως π.χ. το πλάσμα (βλ. κεφ. 7). Είναι ευχάριστο ότι επανήλθε στις νίκες, πλην όμως απουσιάζουν τα στοιχεία που χαρακτήριζαν πριν από λίγο καιρό την ομάδα.

Για να ερμηνεύουν τις καταστάσεις των σωμάτων, οι επιστήμονες επινόησαν το εξής μοντέλο: Θεώρησαν ότι τα άτομα και τα μόρια, από τα οποία αποτελούνται τα υλικά σώματα, μοιάζουν με μικρές σφαιρικές μπάλες.

Δεν ξέρω αν είναι θέμα κακής ψυχολογίας των παικτών ή αν φταίει το περιβάλλον των άδειων κερκίδων.

Μεταξύ των μορίων ή των ατόμων ασκούνται δυνάμεις πεδίου. Αυτό που βλέπω είναι ότι παρουσιάζεται στο γήπεδο μία ομάδα φοβισμένη, χωρίς τον αέρα και την αυτοπεποίθηση που διέκρινε κανείς τα προηγούμενα χρόνια. Εξαιτίας αυτών των δυνάμεων τα μόρια και τα άτομα έρχονται κοντά το ένα στο άλλο. Τότε ακόμη κι αν έχανε ο ΠΑΟΚ, έπαιζε μπάλα, πάλευε τα παιχνίδια και κέρδιζε τις εντυπώσεις. Όταν όμως τα μόρια ή τα άτομα πλησιάσουν σε κάποια απόσταση, οι δυνάμεις αυτές γίνονται απωστικές. Η νίκη επί της Καλλιθέας στο ματς του Σαββάτου ήρθε με μεγάλη δυσκολία και θα πρέπει να βρούμε τις αιτίες. Με την επίδραση λοιπόν των αρχικών ελκτικών δυνάμεων και στη συνέχεια των απωστικών μελετώνται οι καταστάσεις της ύλης.

Οι πολλές αλλαγές προπονητών μόνο κακό κάνουν στην ομάδα και αυτό φαίνεται στο γήπεδο με τον τρόπο που αγωνίζεται.

Εικόνα 2.10 Ελκτικές και απωστικές δυνάμεις μεταξύ των μορίων

Ένας προπονητής χρειάζεται χρόνο για να αξιοποιήσει το υλικό που διαθέτει και στον ΠΑΟΚ δεν υπήρξαν αυτές οι δυνατότητες.

(Είναι προφανές ότι οι παραπάνω εικόνες αποτελούν μεγεθυσμένη αναπαράσταση των δύο ατόμων). Αντίθετα, ο Απόλλων Καλαμαριάς έστω κι αν ηττήθηκε από τον Παναθηναϊκό έδειξε στοιχεία ομάδας που θέλει και παίζει καλό ποδόσφαιρο.

Οι ελκτικές δυνάμεις μεταξύ των μορίων ή των ατόμων ονομάζονται δυνάμεις συνοχής, όταν ασκούνται σε μόρια η άτομα του ίδιου σώματος, π.χ. μεταξύ των μορίων του πάγου.

Την Κυριακή κοίταξε στα μάτια τον Παναθηναϊκό, πάλεψε το παιχνίδι και διεκδίκησε επί ίσοις όροις τη νίκη.

Οι δυνάμεις που ασκούνται μεταξύ μορίων η ατόμων διαφορετικών σωμάτων ονομάζονται δυνάμεις συνάφειας, π.χ. του πίνακα και της κιμωλίας, όταν γράφουμε στον πίνακα.

Θα μπορούσε να κλειστεί πίσω και να διεκδικήσει το αποτέλεσμα, αλλά δεν το έκανε.

Οι δυνάμεις συνάφειας εξαρτώνται από το ζεύγος των σωμάτων μεταξύ των οποίων ασκούνται.

Έπαιξε ελεύθερα και ηττήθηκε από ένα πέναλτι που αμφισβητήθηκε.

Εικόνα 2.11 Διάταξη των μορίων του Η2Ο στον πάγο (κάτω τμήμα της εικόνας), στο νερό (μεσαίο τμήμα) και στους υδρατμούς (άνω τμήμα)

Το πάθος και η φλόγα των παικτών για διάκριση αποτελούν σπουδαία παρακαταθήκη.

Το μέγεθος των δυνάμεων συνοχής για κάθε σώμα μεταβάλλεται, όταν αυτό μεταβαίνει από τη μια κατάσταση στην άλλη.

Τέλος, μου προκάλεσαν αλγεινή εντύπωση τα γεγονότα της αναμέτρησης ΟΦΗ - Πανιωνίου.

Συγκεκριμένα, σε ένα κομμάτι πάγου οι δυνάμεις συνοχής είναι πολύ μεγάλες και αυτό το διαπιστώνει κανείς, όταν προσπαθεί να σπάσει ένα παγάκι.

Δεν μπορεί κάποιοι να προσπαθούν ενώπιον 10.000 θεατών να δυσφημίσουν το ποδόσφαιρο πετώντας μπάλες στον αγωνιστικό χώρο, ενώ το ματς βρίσκεται σε εξέλιξη.

Οι δυνάμεις συνοχής είναι πολύ μικρότερες, όταν το παγάκι λιώσει, αλλά ουσιαστικά συνεχίζουν να υπάρχουν, αφού τα μόρια του νερού βρίσκονται πάλι το ένα κοντά στο άλλο.

Ούτε σε τριτοκοσμικές χώρες δεν συμβαίνουν αυτά.

Όταν το νερό εξατμιστεί και δημιουργηθούν οι υδρατμοί, αυτοί κατευθύνονται σε όλο το χώρο, επειδή οι δυνάμεις μεταξύ των μορίων τους είναι μηδαμινές.

Εξαιτίας του διαφορετικού μεγέθους των δυνάμεων συνοχής τα μόρια των στερεών σωμάτων έχουν συγκεκριμένες θέσεις, αν και ταλαντώνονται γύρω από αυτές, ενώ τα μόρια των υγρών και των αερίων σωμάτων (ρευστών) κινούνται εύκολα το ένα σε σχέση με το άλλο.

Εικόνα 2.12 Η διάταξη των μορίων στις τρεις καταστάσεις της ύλης

Για το λόγο αυτό τα στερεά θεωρούνται σώματα που έχουν δομή και συγκεκριμένο σχήμα, ενώ τα ρευστά θεωρούνται σώματα με ακανόνιστη δομή. Τα υγρά έχουν κάποια υποτυπώδη δομή, γι' αυτό έχουν συγκεκριμένο όγκο αλλά όχι σχήμα, αφού παίρνουν το σχήμα του δοχείου που τα περιέχει. Τα αέρια έχουν τέλεια έλλειψη δομής και γι' αυτό ο όγκος τους εξαρτάται από το χώρο που τους διατίθεται.

Εικόνα 2.13 Κινήσεις των μορίων στα ρευστά: (α) σε υγρό, (β) σε αέριο

Η συμπεριφορά των υλικών σωμάτων, η δομή, η αντοχή και το σχήμα τους, ανάλογα με την επίδραση διάφορων δυνάμεων, παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Στα θέματα αυτά θα γίνει αναφορά στο κεφάλαιο 7 και σε αντίστοιχα κεφάλαια των μαθημάτων ειδικότητας.