Ανοιχτοί λογαριασμοί για το γενικό δείκτη

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

8. Ο λατινοαμερικανικός χώρος

Στις 4.116 μονάδες έκλεισε ο γενικός δείκτης κατά τη συνεδρίαση της Παρασκευής, με την ποσοστιαία μεταβολή σε σχέση με την προηγούμενη εβδομάδα να διαμορφώνεται στο -0,78%.

Καρναβαλική… έλλειψη φαντασίας

Η απόλυτη κυριαρχία του αμερικανικού Βορρά επί του λατινοαμερικανικού Νότου είναι το κυριότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι χώρες της Νότιας Αμερικής. Το πρώτο τεχνικό χαρακτηριστικό της αγοράς ήταν ότι η αντίσταση, την οποία ορίσαμε ήδη από το προηγούμενο κείμενό μας στην περιοχή Α στο γράφημα, λειτούργησε αποτρεπτικά για τη συνέχιση της ανόδου σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο.

Γιατί τόση έλλειψη φαντασίας; Την περίοδο Καρναβαλιού - Καθαράς Δευτέρας θα μπορούσαμε να δούμε εκθέσεις με διαχρονικά θέματα, φρέσκες επανερμηνείες και μεγάλα ονόματα. Όμως γκαλερί και μουσεία ακολουθούν την πεπατημένη, το ίδιο και οι οργανωτές των δεκάδων λαογραφικών γιορτών στην επικράτεια

Η λατινοαμερικανική κοινωνία χαρακτηρίζεται από έντονη ανισότητα. Η συνεδρίαση της Δευτέρας είχε να παρουσιάσει έντονες απώλειες, ενώ και οι επόμενες δύο συνεδριάσεις έκλεισαν με αρνητικό πρόσημο.

ΧΑΡΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗΣ

Ο πλούτος είναι συγκεντρωμένος στα χέρια μιας μικρής μειοψηφίας, ενώ η μάζα του αγροτικού πληθυσμού ζει σε άθλιες συνθήκες. Ως αποτέλεσμα αυτών ο γενικός δείκτης έχασε 142 μονάδες ή ποσοστό -3,4% μέχρι την Τετάρτη.

Σύμβολο αισιοδοξίας και δεξιοτεχνίας ο χαρταετός, πολύχρωμο λάβαρο που νικά τη βαρύτητα, παιγνιώδες τέχνημα που διασώζει το πνεύμα του Δαίδαλου και του Ίκαρου. Οι συμβολισμοί του συγγενεύουν με την ίδια την έννοια της τέχνης (πίνακας - κατασκευή του Κ. Μπομπού, από την έκθεση στον «Αστρολάβο», μόνη και χαρακτηριστική εξαίρεση που σώζει την τιμή των εικαστικών)

Η βιομηχανική ανάπτυξη προκάλεσε έντονη εσωτερική μετανάστευση, η οποία οδήγησε στη δημιουργία άθλιων εργατικών συνοικιών (παραγκουπόλεων) στις παρυφές των μεγάλωνα αστικών κέντρων. Η υποχώρηση αυτή των συνολικά τεσσάρων ημερών οδήγησε τη Σοφοκλέους στην περιοχή Β, όπου βρίσκεται η πρώτη βραχυχρόνια στήριξη (SS1).

Το Καρναβάλι και η Καθαρά Δευτέρα είναι οι ημέρες με τους περισσότερους συμβολισμούς, όρεξη να 'χει κανείς για να ψάχνει και να μην τελειώνει:

Από την αρχή της ανεξαρτησίας των λατινοαμερικανικών κρατών η εξουσία πέρασε στα χέρια της οικονομικής ολιγαρχίας, ενώ τα πραξικοπήματα διαδέχονταν το ένα το άλλο. Η κίνηση μέχρι και αυτό το σημείο προκάλεσε δύο αλλαγές στη βραχυχρόνια πορεία του γενικού δείκτη.

Η ανατροπή των κοινωνικών συμβάσεων, η αλλαγή στο κλίμα, η χλωρίδα και η πανίδα που ξαναζωντανεύουν, οι παγανιστικές δοξασίες που βγαίνουν στο προσκήνιο μεταλλαγμένες σε χριστιανικές, η Δήμητρα που γίνεται Παναγία.

Οι μεγάλες αμερικανικές εταιρείες εκμεταλλεύονται το φυσικό πλούτο της Λατινικής Αμερικής και συσσωρεύουν τεράστια κέρδη εξαιτίας των χαμηλών εργατικών μισθών. Πρώτον, σταμάτησε τη βραχυχρόνια άνοδο.

Το περιβάλλον και η Ιστορία φέρνουν άπειρες εικόνες μπροστά μας, όχι όμως και η βόλτα στις γκαλερί και τα μουσεία, ούτε βέβαια το τηλεοπτικό θέαμα από τις καρναβαλικές γιορτές.

Προσπάθειες δημοκρατικά εκλεγμένων καθεστώτων (του Άμπενζ στη Γουατεμάλα το 1954, του Σ. Αλλιέντε στη Χιλή το 1973) να εθνικοποιήσουν τον πλούτο των χωρών τους είχαν συχνά άδοξο τέλος, αφού ανατράπηκαν από αμερικανόπνευστα στρατιωτικά πραξικοπήματα. Τέσσερις συνεχόμενες πτωτικές συνεδριάσεις δεν είναι ικανές (ειδικά όταν η ημερήσια συναλλακτική δραστηριότητα είναι μάλλον περιορισμένη, όπως στην προκειμένη περίπτωση) να διαμορφώσουν πτωτική τάση, αλλά είναι αρκετές για να διακόψουν την υφιστάμενη ανοδική.

Γιατί τόση έλλειψη φαντασίας;

Τα στρατιωτικά καθεστώτα της περιοχής χρησιμοποίησαν την τρομοκρατία του κράτους (βασανιστήρια και εξαφανίσεις), για να αντιμετωπίσουν την ένοπλη επαναστατική δράση και την αντίσταση του λαού (Τσε Γκεβάρα στη Βολιβία, Τουπαμάρος ή αντάρτες των πόλεων στη Γουατεμάλα και άλλες χώρες). Δεύτερον, όπως φαίνεται και στο σημείο C, διασπάστηκε καθοδικά η ανοδική ευθεία ST1, η οποία όριζε την ανοδική κίνηση από το Δεκέμβριο μέχρι και τώρα.

Τέτοια εποχή θα μπορούσαμε να δούμε εκθέσεις με διαχρονικά θέματα, μεγάλα καλλιτεχνικά ονόματα και φρέσκες επανερμηνείες:

Αλλού όπως στην Κούβα (Φιντέλ Κάστρο) και στη Νικαράγουα (Σαντινίστας) εκδηλώθηκαν επαναστάσεις, οι οποίες επικράτησαν μόνιμα (Κούβα) ή μόνο προσωρινά (Νικαράγουα). Άρα, ως και την Τετάρτη διαπιστώθηκε ότι έχει ξεκινήσει μία διορθωτική κίνηση για τη Σοφοκλέους, η οποία έχει διαμορφώσει μία τοπική κορυφή στην περιοχή των 4.180 - 4.200 μονάδων (σημείο Α), έχει διακόψει την ανοδική βραχυχρόνια τάση και πλησιάζει στην πρώτη στήριξη (SS1).

Οι μάσκες και οι κοινωνικές μεταμφιέσεις στη σύγχρονη προσωπογραφία, η ιεροτελεστία της Άνοιξης στην τοπιογραφία, οι μετωνυμίες της διονυσιακής λατρείας στο μεθυστικό ντρίπινγκ του Θ. Τσίγκου, το πνεύμα της Σαρακοστής και ο μινιμαλισμός, η βασανισμένη θρησκευτικότητα του Θ.

Σήμερα οι δικτατορίες έχουν αντικατασταθεί από συντηρητικά δημοκρατικά καθεστώτα που δεν μπορούν όμως να λύσουν τα επείγοντα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα, όπως είναι η οικονομική και πολιτική καταπίεση των Ινδιάνων. Η στήριξη αυτή κράτησε τόσο την Πέμπτη όσο και την Παρασκευή (ημέρα όπου έληξαν και τα παράγωγα επί δεικτών Φεβρουαρίου).

Τριανταφυλλίδη, κ.ά.π.

Η συναλλακτική δραστηριότητα αυξήθηκε στις συνεδριάσεις αυτές, όμως με σχετικά συγκρατημένη άνοδο και με αυξημένη ενδοσυνεδριακή νευρικότητα.

Όμως οι εκθέσεις των ημερών ακολουθούν την πεπατημένη: «Τα νέα έργα του τάδε», «το εννοιολογικό περιβάλλον του δείνα».

Δηλαδή, με μεγάλη ευκολία ο γενικός δείκτης άλλαζε κατεύθυνση μέσα στη συνεδρίαση.

Σαν ο κόσμος των εικαστικών να εξελίσσεται σ' άλλον πλανήτη, μακριά από τα βιώματα ημών των υπολοίπων και τη σύγχρονη σκέψη.

Άρα καταλήγουμε ότι αν και δεν έχει αλλάξει κάτι στη μεσομακροχρόνια τάση, υπάρχουν εξελίξεις στη βραχυχρόνια, η οποία βέβαια, όσο κρατάει τις 4.050 μονάδες (SS 1) δεν είναι πτωτική.

Σαν να μην είναι ο κοινωνικός ιστός ο απαραίτητος πλακούντας που τρέφει και γεννά τις καλλιτεχνικές εμπνεύσεις.

Όμως για νέα ανοδική κίνηση θα πρέπει να δοκιμαστεί η περιοχή των 4.180-4.200 μονάδων (SR1), η οποία αποτελεί πλέον αντίσταση.

Το ίδιο άκαμπτοι είναι και οι οργανωτές των δεκάδων καρναβαλικών γιορτών στην επικράτεια.

Αλλαγές στη βραχυχρόνια τάση

Πολλή σπατάλη, ελάχιστη αισθητική.

Μια αφόρητη ετήσια επανάληψη εθίμων χωρίς ανανέωση και εμπλουτισμό, χωρίς σκηνογραφική επιμέλεια. Πριν από 30 χρόνια, στην Πάτρα, ο αείμνηστος Γιάννης Γαΐτης είχε σχεδιάσει «ανθρωπάκια»-καρναβαλιστές, αλλά έκτοτε τίποτε άλλο. Επίσης, τα σατιρικά σκετς θα μπορούσαν να παραγγέλλονται στους διακεκριμένους Έλληνες σκιτσογράφους-γελοιογράφους.

Μόνη και χαρακτηριστική εξαίρεση, που σώζει την τιμή των εικαστικών τέτοιες μέρες, η ετήσια εκδήλωση του «Αστρολάβου» για τον χαρταετό. Την είχαμε σχολιάσει ευχάριστα και το 1999 όταν πρωτοξεκίνησε, εφέτος όμως οι 36 Έλληνες καλλιτέχνες που συμμετέχουν, μαζί με το φιλότεχνο κοινό που διαγωνίστηκε στο πέταγμα του «εικαστικού χαρταετού», επιβεβαίωσαν έναν θεσμό.

Το θέμα έχει πολλές πλευρές και στην έκθεση είδαμε αρκετές και ενδιαφέρουσες. Χαρακτηριστικά σχέδια γνωστών ζωγράφων (Στ. Αντωνάκος, Ε. Γράββαλου, κ.ά.) στο χαρτί αετών που πετάνε, κλασικούς χαρταετούς απεικονισμένους σε πίνακες (Κ. Μπομπός, Δ. Μυταράς, Φ. Πατρικαλάκης, Ν. Στεφάνου, κ.ά.), φαντασιακές «πετομηχανές» (Μ. Λεβεντάκου, Λ. Πατρασκίδης), κ.ά.

Σύμβολο δεξιοτεχνίας και αισιοδοξίας ο χαρταετός, δηλώνει μια πολύχρωμη σημαία που νικά τη βαρύτητα και ανεβάζει ψηλά το λάβαρο του προσώπου που τον κρατά. Τέχνημα που διασώζει το πνεύμα του Δαίδαλου και του Ίκαρου, επίσης, αφού είναι αντικείμενο ευρεσιτεχνίας και υπέρβασης των φυσικών νόμων.

Οι συμβολισμοί του χαρταετού συγγενεύουν με την ίδια την έννοια της τέχνης, του παιχνιδιού, της φαντασίας. Και, ευτυχώς, υπάρχουν σε πολλούς καλλιτέχνες μας. Τους βλέπουμε και σε παλιότερα έργα, π.χ. στο περίφημο «Τραπέζι της Καθαρής Δευτέρας» (1950), το καλύτερο έργο του Σπύρου Βασιλείου, καθώς και στους γλυκόπικρους χαρταετούς του Αλέξη Ακριθάκη. Όμως, οι περισσότεροι σύγχρονοι καλλιτέχνες (και οι γκαλερίστες μας) φοβούνται τα επίκαιρα θέματα, διστάζουν να παραιτηθούν από το δόγμα «τέχνη για την τέχνη».

Στο λαϊκό υποσυνείδητο βρήκαν οι παλιότεροι την πανανθρώπινη ενέργεια για ν' ανέβουν ψηλά, όμως οι νεώτεροι αυτοπεριορίζονται σε μια αυτάρεσκη επικοινωνιακή ομάδα, ένα μικρό «τάργκετ γκρουπ» που ζει για τον εαυτό του και ψάχνει ιδρύματα (διδασκαλίας ή μουσεία) για να φωλιάσει αυτο-απομονωμένο.

Συνεπαρμένοι απ' το θέμα του χαρταετού, αφεθήκαμε στους αέρηδες κι ονειρευτήκαμε μερικά ακόμη έργα που θα μπορούσαν να έχουν γίνει, εάν καλλιτέχνες και αιθουσάρχες δεν φοβούνταν τόσο πολύ τη γειτνίαση με τη λαογραφία: Έναν χαρταετό με καλαμάκια και κινέζικο χαρτί από τον Νίκο Αλεξίου. Έναν άλλο με τα σήματα κίνησης του Κωνσταντίνου Ξενάκη. Ίσως και κάτι από τον γλύπτη Τάκι που παλιότερα (1959) είχε επιχειρήσει να φτιάξει ένα εικαστικό διαστημόπλοιο (!) για να πάει στο φεγγάρι των ποιητών.

INFO

Χαρταετοί από 36 εικαστικούς καλλιτέχνες, «Αστρολάβος» - Δεξαμενή (Ξανθίππου 11, Κολωνάκι, 210-7294.342). Έως 15 Μαρτίου.