Οι απόψεις ενός διεθνούς φήμης καθηγητή ΑΙΧΜΕΣ

7. Ύφος - Επίπεδα Λόγου

Ο διεθνούς φήμης καθηγητής συνεταιριστικής οικονομίας και διευθυντής του ολλανδικού συνεταιριστικού συμβουλίου για την γεωργία και την κτηνοτροφία κ. G. van Dijk, που έχει αναλάβει και επεξεργάζεται το μελλοντικό μοντέλο των συνεταιρισμών, δεν περιστρέφει γύρω από νεφελώδεις ιδεολογικές διατυπώσεις, αλλά προχωρά ξεκάθαρα στην περιγραφή ενός συνεταιριστικού μοντέλου ανάπτυξης με κύριο άξονα αναφοράς τις ανάγκες και τις ευκαιρίες της αγοράς.

Δύσκολες ώρες για την Κύπρο

Κάθε άνθρωπος είναι και ένας άλλος / διαφορετικός χρήστης της γλώσσας, δεδομένου ότι τη χρησιμοποιεί με έναν ιδιαίτερο, εξατομικευμένο τρόπο, αξιοποιώντας με τις επιλογές του τα ποικίλα μέσα που αυτή του προσφέρει.

Με τον κ. G. van Dijk συναντήθηκαν στην Ολλανδία ο αντιπρόεδρος της ΠΑΣΕΓΕΣ, κ. Τζαννέτος Καραμίχας, και ο γενικός διευθυντής της οργάνωσης, κ. Φώτης Λίτσιος, σε μία προσπάθεια να μεταφέρουν στην Ελλάδα την πλέον εξειδικευμένη επιστημονική άποψη για το παρόν και το μέλλον των οργανώσεων κοινωνικής οικονομίας.

ΚΥΠΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗΣ

Διαμορφώνει έτσι το ιδιαίτερο, το δικό του γλωσσικό ύφος.

Πρώτα από όλα ο κ. G. van Dijk υποστηρίζει ότι το μέλλον βρίσκεται στην γεωργική εξειδίκευση των συνεταιριστικών οργανώσεων.

Λεπτή φάση διέρχεται η Κύπρος αυτές τις μέρες καθώς τρεις παράλληλες διαδικασίες αλληλοεμπλέκονται.

Ο χρήστης της γλώσσας, ανάλογα με το ύφος του προφορικού ή του γραπτού λόγου σε κάθε συγκεκριμένη περίσταση γλωσσικής επικοινωνίας και ανάλογα με το επίπεδο λόγου που πρόκειται να χρησιμοποιήσει, επιλέγει την κατάλληλη λέξη και τον τύπο της.

Οι οργανώσεις που τα κάνουν όλα, αλλά τίποτε με εξαιρετική γνώση δεν έχουν πλέον μέλλον.

Η διαπραγμάτευση του Σχεδίου Ανάν, η προσχώρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε. και οι επερχόμενες προεδρικές εκλογές.

Οι διαφορετικές εκφορές του λόγου (επίπεδα γλώσσας) του παρέχουν τη δυνατότητα να επιλέξει το επίπεδο που θα του εξασφαλίσει την επιθυμητή και αποτελεσματική γλωσσική επικοινωνία.

Οι γεωγραφικοί προσδιορισμοί κατά τη γνώμη του δεν έχουν καμία θέση στο σύγχρονο συνεταιριστικό κίνημα.

Θα ήταν ιδεώδες αν οι τρεις διαδικασίες παρέμεναν ξεχωριστές, κυρίως η τρίτη με τις δύο πρώτες.

Αυτά σημαίνουν ότι μπορούμε να διακρίνουμε διάφορα και διαφορετικά επίπεδα γλώσσας και ύφους:

Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι στην Ολλανδία δεν υπάρχουν δύο ίδιοι συνεταιρισμοί και έτσι αποφεύγεται ο σκληρός ανταγωνισμός.

Μοιραία αυτό δεν συμβαίνει.

1. Επίσημο: για λέξεις / φράσεις συνήθως λόγιες, που χρησιμοποιούνται κυρίως στις δημόσιες υπηρεσίες, στη διοικητική, εκκλησιαστική, στρατιωτική κτλ. γλώσσα και σε επίσημες εκδηλώσεις, εθνικές γιορτές, λόγους πολιτικών κτλ, π.χ. παραπέμπω, κώλυμα, αποφαίνομαι.

Οι συνεταιρισμοί μπορούν να αναπτύξουν τρία μοντέλα λειτουργία, των οποίων η ειδοποιός διαφορά είναι ο τρόπος διαχείρισης των κεφαλαίων, αλλά και η τάση εμπλοκής τους με την τοπική αγορά χρήματος και τα χρηματιστήρια.

Ενώ κοινή είναι η θέση της πλειοψηφίας έναντι του Σχεδίου Ανάν, διαφαίνεται μια επικίνδυνη τάση διασύνδεσης των τριών διαδικασιών, κυρίως από την πλευρά της συμπολίτευσης, με τις εξής παραλλαγές:

2. Επιστημονικό: για λέξεις / φράσεις που χρησιμοποιούνται στις επιστήμες, π.χ. δακτύλιος, συμβατός, ανθρωποζωικός.

Ο κ G. van Dijk υποστήριξε ότι η νέα γενιά συνεταιρισμών αποφασίζει πρώτα σε ποια αγορά ενδιαφέρεται να ενταχθεί, τι προϊόντα θα παράγει και τις τιμές μπορούν να δοθούν στους παραγωγούς, χωρίς να κινδυνεύσει η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων.

Η στάση Κληρίδη, ουσιαστική διαπραγμάτευση αλλά μικρές πιθανότητες για λύση πριν τις 28 Φεβρουαρίου, δίδει την εντύπωση ότι κάτι ελπίζει να συμβεί πριν και επιθυμεί συνέχιση των συνομιλιών με τον κ. Ντενκτάς.

3. Λαϊκό: για λέξεις / φράσεις, συνήθως του προφορικού λόγου, που ανήκουν στην αργκό, στη διάλεκτο της πιάτσας, του περιθωρίου κτλ., π.χ. σουρώνω, μου τη βίδωσε, τσανακογλείφτης, κουρμπέτι (= ο εκτός του σπιτιού χώρος, η πιάτσα).

Η συνάρτηση όλων αυτών και ο επιτυχής συσχετισμός μπορεί να δώσει οργανώσεις με οικονομική ευρωστία και μεγάλο χρονικό ορίζοντα στο μέλλον.

Η στάση εκείνων που θέλουν να υπογραφεί το σχέδιο ως έχει γιατί άλλως θα διασαλευτεί η πορεία προς την Ε.Ε.

4. Λαϊκότροπο: για λέξεις / φράσεις που είναι ευρέως διαλεκτικές, που μπορεί να είναι γνωστές και στα μεγάλα αστικά κέντρα ή να χρησιμοποιούνται και στη λογοτεχνία.

Απαντώντας στην κρίσιμη ερώτηση πώς μπορεί ένας συνεταιρισμός να ελέγξει ή να παρέμβει στις κύριες αγορές της Ευρώπης αρχικά, ο κ. G. van Dijk προτείνει έναν αφοπλιστικό σχεδιασμό:

Και η άλλη τοποθέτηση, από μέλος της διαπραγματευτικής ομάδας, τον υποψήφιο κ. Αλέκο Μαρκίδη, που βλέπει διαπραγμάτευση σε βάθος χρόνου με προοπτική επιτυχίας μόνο στη μετά Ντενκτάς εποχή.

Τα όρια ανάμεσα στο λαϊκότροπο και το λογοτεχνικό είναι συχνά ασαφή π.χ. κλάρα (= μεγάλο κλαδί), κουρσεύω (= λεηλατώ), κούτρα (=κεφάλι).

"Δημιουργείς ένα συνεταιρισμό για κάποιο προϊόν, λέει ο καθηγητής, αγοράζεις μία χονδρεμπορική εταιρεία, ελέγχεις τα δίκτυα διανομής και μετοχοποιείς το κεφάλαιο του συνεταιρισμού αντλώντας τα απαιτούμενα κεφάλαια για επενδύσεις και εκσυγχρονισμούς".

Παρά την ποικιλομορφία των αντιφάσεων του μετώπου αυτού, ενσπείρονται αδικαιολόγητες φοβίες εναντίον της αυξημένης πιθανότητας νίκης των αντιπολιτευομένων δυνάμεων στις εκλογές.

5. Λόγιο*: για λέξεις / φράσεις που ως προς τη χρήση τους ή και το σχηματισμό τους προέρχονται από την καθαρεύουσα ή την αρχαία ελληνική γλώσσα ή δημιουργήθηκαν με αυτές ως πρότυπο, π.χ. λεωφορείο, συνιστώ, αντεπεξέρχομαι, καινοτομία.

Πλέον στην Ολλανδία δε νοείται κανενός είδους ανάπτυξη χωρίς στρατηγικές επενδύσεις ανάλογα με τις τάσεις και τις απαιτήσεις της αγοράς, ενώ δεν εννοείται παρά μόνον το οικονομικό μοντέλο των συνεταιριστικών οργανώσεων.

Εκθέτουν έτσι την καλοπιστία γενικά της ελληνοκυπριακής πλευράς ως συνόλου για την επιδίωξη λύσης του Κυπριακού, για προεκλογικούς λόγους.

6. Λογοτεχνικό: για λέξεις / φράσεις που τις συναντούμε πολύ συχνά στην ελληνική λογοτεχνία και οι οποίες μπορεί να χρησιμοποιούνται όχι μόνο σε καθαρά λογοτεχνικά κείμενα αλλά και στον καθημερινό προφορικό ή γραπτό λόγο, ιδιαίτερα όταν θέλει κάποιος να χρωματίσει λογοτεχνικά το ύφος του, π.χ. καρτερώ, λιόγερμα (=το δειλινό).

Οι συνεταιρισμοί πολιτικού και κοινωνικού χαρακτήρα που αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα, χωρίς ομολογουμένως εντυπωσιακά αποτελέσματα, είναι μοντέλα κοινωνικής οικονομίας εντελώς άγνωστα στη συγκεκριμένη χώρα.

Η στάση της αντιπολίτευσης (που συμπεριλαμβάνει στη μεγάλη πλειοψηφία τις δυνάμεις θετικά διακείμενες προς τη λύση) και η δέσμευση του υποψηφίου κ. Τάσσου Παπαδόπουλου να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις με καλοπιστία και με στόχο τη λύση στη βάση του Σχεδίου έπρεπε να είναι κοινή και δεδομένη στάση όλων των πολιτικών δυνάμεων.

7. Οικείο : για λέξεις / φράσεις του οικογενειακού και του φιλικού περιβάλλοντος, που δε χρησιμοποιούνται, όταν κάποιος απευθύνεται σε επίσημα πρόσωπα, σε αγνώστους ή σε πρόσωπα που κατέχουν κάποια υψηλή θέση στην επαγγελματική κτλ. ιεραρχία, π.χ. σκαρφίζομαι, ρεζίλι, ξεχαρβαλώνω, τσαπατσουλιά, φιγούρα.

Ο κ. G. van Dijk αναφέρει λοιπόν ότι σε συνεταιριστικές επιχειρήσεις με οικονομικό χαρακτήρα είναι αναπόφευκτο πλέον να συγκρούονται οι παραγωγοί-ιδιοκτήτες που επιδιώκουν υψηλή τιμή προϊόντος με τους μάνατζερ-διαχειριστές των κεφαλαίων της οργάνωσης οι οποίοι επιδιώκουν χαμηλές ανταγωνιστικές τιμές και αυξημένα κονδύλια και επενδύσεις και επεκτάσεις.

Για να μην υπονομεύεται ούτε η συνέχιση των διαπραγματεύσεων για λύση, ούτε αδικαιολόγητα να φαίνεται ότι κινδυνεύει η προσχώρηση της Κύπρου στην Ε.Ε. αν δεν επιτευχθεί λύση λόγω των θέσεων του Ντενκτάς και της Άγκυρας, χωρίς καμιά δική μας ευθύνη.

8. Προφορικό: για λέξεις / φράσεις που ξεχωρίζουν από εκείνες που χρησιμοποιούνται στο γραπτό λόγο.

Παράλληλα θεωρεί αναπόφευκτη κατεύθυνση των μεγάλων συνεταιριστικών επιχειρήσεων στα Χρηματιστήρια και διατυπώνει την άποψη ότι κάτι τέτοιο δε θα αλλάξει το συνεταιριστικό τους χαρακτήρα σε βαθμό που τελικά οι αγρότες να μην ελέγχουν την οργάνωση, ή να εγκαταλειφθούν οι βασικές αρχές της κοινωνικής οικονομίας.

Δεν επιτρέπεται, νομίζω, να δίνουμε διαφορετικά μηνύματα στην Ε.Ε. ή στη διεθνή κοινότητα ευρύτερα.

Το προφορικό επίπεδο λόγου βρίσκεται πολύ κοντά στο οικείο και δεν είναι πάντοτε ευδιάκριτα τα μεταξύ τους όρια, π.χ. τζογαδόρος, φαΐ.

Η σύγκρουση αυτή είναι ήδη πραγματικότητα στις μεγαλύτερες συνεταιριστικές βιομηχανίες γάλακτος της Ολλανδίας, αλλά ο οικονομικός χαρακτήρας των οργανώσεων αποκλείει κάθε ενδεχόμενο σύρραξης και καταστροφικής αντιπαράθεσης.

Εξάλλου, οι συνταγματικές διαδικασίες στη χώρα δεν έχουν ακόμη αναθεωρηθεί.

Φυσικά οι λέξεις αυτές δεν αποκλείεται να χρησιμοποιηθούν και στο γραπτό λόγο.

Τουλάχιστον προς το παρόν.

Στα επίπεδα του ύφους και γενικά του λόγου συμπεριλαμβάνονται και το παιδικό (π.χ. νάνι, βαβά), το παρωχημένο (π.χ. μπανιερό, γκαζοζέν) και το χυδαίο.

Σημαντικές προοπτικές

* Ασκήσεις με λόγιες λέξεις / φράσεις θα βρείτε στο Β' κεφάλαιο ("Από το γλωσσικό μας παρελθόν"). Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη, 1998.

Για τον κ. G. van Dijk οι Έλληνες παραγωγοί έχουν ενδιαφέρουσες δυνατότητες για αγορές υψηλής ποιότητας προϊόντων.

Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας (1906-1994). Νυχτερινό: σπίτια , 1967. Λάδι σε μουσαμά(48εκ. Χ 62εκ.).

Μάλιστα δε δίστασε να παραδεχθεί ότι τα ολλανδικά γεωργικά προϊόντα είναι χαμηλότερης ποιότητας από τα αντίστοιχα ελληνικά, αλλά οι Ολλανδοί αγρότες βρίσκονται σε καλύτερη οικονομική θέση από τους Έλληνες συναδέλφους τους λόγω καλού ελέγχου των αγορών.

Ο καθηγητής G. van Dijk πιστεύει ότι ο συνεταιριστικός νόμος που θα ισχύει σε κάθε χώρα της Ευρώπης θα πρέπει να είναι ένας πολύ γενικός νόμος ο οποίος να κινείται μόνο επί των αρχών του συνεταιριστικού πνεύματος και να αφήνει το περιθώριο στις οργανώσεις να προσδιορίζουν μέσω καταστατικών τον τρόπο λειτουργίας, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των μελών τους.

Στην Ολλανδία η κυβερνητική εμπλοκή έχει από χρόνια εκμηδενιστεί, ενώ οι προβληματικοί συνεταιρισμοί, που και εκεί υπάρχουν, δε βοηθούνται επιλεκτικά από το κράτος και έτσι επιτυγχάνεται η ίδια αντιμετώπιση των ιδιωτικών και των συνεταιριστικών επιχειρήσεων.

Όσοι συνεταιρισμοί δεν μπορούν να ορθοποδήσουν λίγο πριν βουλιάζουν οριστικά προχωρούν σε συγχωνεύσεις, οι οποίες ουσιαστικά είναι πωλήσεις σε άλλες ισχυρές οργανώσεις.

Ο κ. G. van Dijk έχει την άποψη ότι στην Ελλάδα υπάρχουν οργανώσεις που μπορούν να εξελιχθούν σε τρίτης γενιάς με κύριο γνώρισμα την συμβολαιακή εξάρτιση των παραγωγών, ώστε να εξασφαλίζεται η αναγκαία ποσότητα παραγωγής κάτω από αυστηρά ποιοτικά χαρακτηριστικά.

Σύνδεση απόδοσης-αμοιβής

Σε δεύτερη φάση οι οργανώσεις αυτές, κατά τη γνώμη του θα πρέπει να προχωρήσουν σε προσλήψεις μάνατζερ με συμβολαιακό χαρακτήρα, που σημαίνει ότι η απόδοσή τους θα προκαθορίζεται με συγκεκριμένους στόχους και η μη επίτευξή τους θα σημαίνει αυτόματη και ανέξοδη απομάκρυνσή τους. Βεβαίως για ατασθαλίες και κακοδιαχειρίσεις δεν κάνει λόγο.

Πιστεύει ακόμη ότι τα συμβόλαια των μάνατζερς εκτός από τον προσδιορισμό των στόχων, του μισθού και των αμοιβών επιβράβευσης, κυρίως θα πρέπει να καθορίζουν τι γίνεται όταν προκύπτει διαφωνία με τη διοίκηση του συνεταιρισμού. Τα συμβόλαια είναι συνήθως ισχυρά και μία διαφωνία με τους εκπροσώπους των αγροτών-ιδιοκτητών κοστίζει υπερβολικά στην ίδια την οργάνωση, ενώ αποφέρει συγκεντρωτικά μεγάλα κέρδη στον μάνατζερ που αποχωρεί. Αυτό πρέπει να αποφεύγεται με των προτέρων συμφωνία των συμβαλλομένων μερών.

Ικανοί managers

Σε τρίτη φάση θα πρέπει οι οργανώσεις και στην Ελλάδα να στελεχωθούν από ικανά επαγγελματικά στελέχη, ώστε οι διευθυντικές θέσεις να εξασφαλίζουν την καλή δομή και λειτουργία τους.

Αναφερόμενος στις τεχνολογικές εξελίξεις εξήγησε ότι αυτές οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε μικρές μονάδες υψηλής ποιότητας και κερδοφορίας. Δεν είναι πλέον απαραίτητα τα βιομηχανικά μεγαθήρια. Αντιθέτως, κατά τον κ. G. van Dijk, επιβραδύνουν την ανάπτυξη και εγκυμονούν κινδύνους πτώχευσης.

Ο καθηγητής G. van Dijk εμφανίζεται τέλος υπέρμαχος της δημιουργίας ευρωπαϊκών συνεταιρισμών, αλλά διαπιστώνει ότι κάτι τέτοιο δεν είναι ακόμη εύκολο να γίνει και ότι τα εμπόδια που έχουν εμφανιστεί παραπέμπουν στα επόμενα χρόνια.