Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

▲ Ιορδανίδου Μαρία

Η Μαρία Ιορδανίδου
 

 

 

[…] υπάρχουν μερικοί συγγραφείς που, ενώ ληξιαρχικά ανήκουν στη Γενιά του Τριάντα, είναι η πρώτη φορά που κατακτούν μια σημαντική θέση. Είναι η περίπτωση της Διδώς Σωτηρίου, της Μαρίας Ιορδανίδου, ελάχιστα ή καθόλου γνωστών λίγο πιο πριν. […]

[…] η Μαρία Ιορδανίδου (1897-1989), δημοσιεύει το πρώτο της βιβλίο, τη Λωξάνδρα, το 1963. Ξαναζωντανεύει σ’ αυτό τα ανέμελα παιδικά χρόνια που έζησε στον τόπο της γενέτειράς της, την Κωνσταντινούπολη. Η αφήγηση, ευχάριστη και παραστατική, επικεντρώνεται γύρω από τη γιαγιά της και τις καθημερινές σπιτικές ασχολίες μιας οικογένειας με κοσμοπολίτικους ορίζοντες. Αφηγήτρια είναι η εγγονή, επομένως η εξιστόρηση πραγματοποιείται μέσα από την προοπτική εποχών εντελώς διαφορετικών. Το θέμα του δεύτερου μυθιστορήματός της, Διακοπές στον Καύκασο (1965), αφορά τη μακρά διαμονή της στη Ρωσία τον καιρό της Επανάστασης. […]

Mario Vitti, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα 2003, 470 & 473.

 

 

[…] Μαζί με τη Λωξάντρα όμως, ισότιμο πρωταγωνιστή του βιβλίου αποτελεί και η ελληνική Κωνσταντινούπολη: τοποθεσίες, ιδρύματα, άνθρωποι, κυρίως λαϊκής ή μεσοαστικής προέλευσης, καθημερινή ζωή, φαγητά, γιορτές, επαγγέλματα, κοινωνικές σχέσεις, αντιλήψεις.

Άγγελος Αφρουδάκης, «Μαρία Ιορδανίδου. Παρουσίαση-Ανθολόγηση». Η μεσοπολεμική πεζογραφία. Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939), τ. Δ΄, Εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα 1992, 85.

 

 

[…] Το κυριότερο χαρακτηριστικό της Πόλης είναι ο οικιακός πολιτισμός, αυτή είναι η μεγάλη ιστορία των ανώνυμων οικογενειών της Πόλης. Ένας πολιτισμός που βασίζεται στο φαγητό, στις γεύσεις, στο κέντημα, στο εργόχειρο, ακόμα και στα κουζινικά σκεύη. Αυτός ο πολιτισμός που καταγράφεται και απαθανατίζεται στη Μαρία Ιορδανίδου — όχι μόνο στη Λωξάντρα, αλλά σε όλα της τα βιβλία.

Πέτρος Μάρκαρης, «Η Πόλη και ο οικιακός πολιτισμός της. Από τη Λωξάντρα στην Πολίτικη κουζίνα», περ. Νέα Εστία, 155 (2004) 181.

 

 

Το βιβλίο της Μαρίας Ιορδανίδου μέσα στην απλότητά του έχει διάφορα επίπεδα και μυστικές σημασίες. Μια από αυτές είναι η συμπάθεια προς τον απλό Τούρκο. «Αδικιωρισμένος» ο σουλτάνος, φίλος της ο μπεχτσής, που τον περίμενε να του δώσει ένα ζεστό, όταν τελείωνε την ολονύχτια βάρδια του. […]

Σε αυτό το βιβλίο όμως οφείλεται και κάτι άλλο, πιο σοβαρό: οι δεκάδες μαρτυρίες, απομνημονεύματα, αναμνήσεις, που δεν εκφράζουν ίσως με τον ίδιο φωτεινό και ζωντανό τρόπο τα όνειρα, τους καημούς και τις μυστικές ελπίδες της πολίτικης ρωμιοσύνης ή της ρωμιοσύνης της Μικρασίας και του Πόντου, αλλά μιλούν και αυτά για την καθημερινή ζωή και τους καθημερινούς ανθρώπους και τον τρόπο που επηρέασαν τη ζωή τους τα μεγάλα γεγονότα της ιστορίας. Αυτά τα κείμενα είδαν αθρόα το φως της δημοσιότητας μετά τη Λωξάντρα. Καταθέσεις γραμμένες από αγνώστους που διέσωσαν πολύτιμες μαρτυρίες για εκείνο το πανάρχαιο κομμάτι του ελληνισμού. Από μια παράξενη σύμπτωση εξάλλου, οι ηρωίδες που σημάδεψαν τις τελευταίες δεκαετίες τη λογοτεχνία μας ήταν δυο εμβληματικές γιαγιάδες: η κυρά Εκάβη του Ταχτσή και η Λωξάντρα της Μαρίας Ιορδανίδου. Η μία μαζί με τα βάσανά της έσυρε στους δρόμους και στις κάμαρες των μικροαστικών σπιτιών της Αθήνας το όνομα της ηττημένης βασίλισσας του Ευριπίδη. Η άλλη γιόρταζε την Κυριακή της Ορθοδοξίας, όπως γιορτάζουν στην Κωνσταντινούπολη οι Ρωξάνες.

Μαρία Καραβία, «Η Λωξάντρα σαράντα χρόνια μετά», περ. Νέα Εστία, 155 (2004) 173-174.

 

 

[…] Οι μειονότητες όλες μαζί, αλλά με κυρίαρχη την ελληνική ομογένεια, δημιουργούν αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «πολίτικο κοσμοπολιτισμό», που την αντιστοιχία του μπορούμε να τη βρούμε μόνο στην Αλεξάνδρεια. Αυτός ο κοσμοπολιτισμός σφραγίζεται από την ανεκτικότητα. Οι διάφορες εθνότητες δεν ζουν η μια μέσα στην άλλη, αλλά παράλληλα, η μια δίπλα στην άλλη. Οι σχέσεις τους χαρακτηρίζονται, ωστόσο από την ανοχή όλων προς όλους. Αυτή η ανοχή είναι διάχυτη στη Λωξάντρα. Η Λωξάντρα μπορεί να καταριέται τον «πολυχρονεμένο Παντισάχ, που κακό χρόνο να ’χει», γιατί είναι η εξουσία, έχει όμως πάντα κατανόηση και ανοχή για τον απλό Τούρκο: τον μπεκτσή, τον μανάβη ή τον ψαρά.

Πέτρος Μάρκαρης, «Η Πόλη και ο οικιακός πολιτισμός της. Από τη Λωξάντρα στην Πολίτικη κουζίνα», περ. Νέα Εστία, 155 (2004) 182-183.

 

 

Τα δύο πρώτα κείμενα της Ιορδανίδου [Λωξάντρα, Διακοπές στον Καύκασο], με τη θεματική αυτοτέλεια που τα διακρίνει, ορίζουν έναν πρώτο κύκλο στο έργο της. Τα δύο επόμενα [Σαν τα τρελά πουλιά, Στου κύκλου τα γυρίσματα], με την έντονα αυτοβιογραφική στάση και την άνιση κατανομή του υλικού που παρουσιάζουν, αποτελούν μια δεύτερη ομάδα κειμένων. Το μυθιστόρημα Η αυλή μας διαφοροποιείται σε μερικά σημεία από όλα τα προηγούμενα, συνιστώντας έτσι την τρίτη φάση του έργου της.

Το κείμενο αυτό, το μικρότερο της συγγραφέως (περίπου 22.000 λέξεων), είναι, όπως το προηγούμενο, πρωτοπρόσωπο και σαφώς αυτοβιογραφικό, αφού ρητά ταυτίζεται η ηρωίδα-αφηγήτρια με τη συγγραφέα. […]

[…] για πρώτη φορά η ιστορία τοποθετείται στο «παρόν», για την ακρίβεια σχεδόν ταυτίζεται με τον πραγματικό χρόνο γραφής του. Η επιλογή αυτή επηρεάζει κυρίως το θεματικό υλικό που απαρτίζει την ιστορία, επηρεάζει όμως και τον τρόπο οργάνωσής του. Η ιστορία εδώ περιστρέφεται γύρω από τη ζωή της συγγραφέως σε ένα διαμέρισμα, τους λοιπούς ενοίκους της πολυκατοικίας και τον ακάλυπτο χώρο της, την εκφυλισμένη μορφή της παραδοσιακής αυλής. […]

Άγγελος Αφρουδάκης, «Μαρία Ιορδανίδου. Παρουσίαση-Ανθολόγηση». Η μεσοπολεμική πεζογραφία. Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939), τ. Δ΄, Εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα 1992, 94-95.

 

Δείτε επίσης και:


Μεταπολεμική πεζογραφία