Έχουμε εξετάσει ένα σημαντικό αριθμό διαφορετικών και εν μέρει επικαλυπτόμενων κριτηρίων για την ταξινόμηση των κειμένων σε είδη. Οι γενικές δυσκολίες φαίνεται να είναι οι εξής:
|
Είναι επομένως φυσικό να επιδιώκουμε ένα συμβιβασμό που θα διατηρούσε τη σαφήνεια και θα χαρακτήριζε τις ομοιότητες μεταξύ κειμένων μέσα από έναν συνδυασμό κριτηρίων.
2.1. Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις σε αυτό το εγχείρημα. Μία είναι να ξεκινήσουμε από ένα σύνολο γνωστών τύπων κειμένου (όπως το συμβόλαιο, το λεξικογραφικό λήμμα, η αγγελία θανάτου) και να τα συγκρίνουμε στη βάση των πλευρών εκείνων που φαίνονται σχετικές. Η άλλη προσέγγιση είναι να ξεκινήσουμε από τα γνωστά κριτήρια και να υποδιαιρέσουμε το σώμα των κειμένων, με στόχο να βρούμε ένα ή μερικά σε μια σαφώς ορισμένη κατηγορία την οποία θα μπορούμε τότε να ονομάσουμε.
Η διαφορά μπορεί να παραλληλιστεί με ένα μεγάλο τραπέζι γεμάτο λουλούδια. Υπάρχουν δύο τρόποι να τα ομαδοποιήσουμε, ανάλογα με τον σκοπό. Τον πρώτο τρόπο θα τον ονομάσουμε: η αρχή της ανθοδέσμης. Διαλέγεις ένα μάτσο ταιριαστών συντρόφων: εάν η επιλογή βασίζεται στο χρώμα, θα διαλέξεις τις καμπανούλες, τις γεντιανές, τα μη με λησμόνει και τους κύανους, γιατί είναι μπλε. Αν, από την άλλη μεριά, θέλεις η επιλογή σου να αντανακλά το φυσικό περιβάλλον, θα συνδέσεις τους κύανους με τις παπαρούνες και τις μαργαρίτες· ή μπορεί να διαλέξεις λουλούδια που έχουν στενή σχέση, προκειμένου να εστιάσεις στα χαρακτηριστικά που τα διαχωρίζουν, όπως τις βιολέτες και τους πανσέδες.
Η παραπάνω σύγκριση του Glässer […] αποτελεί παράδειγμα δύο κειμένων με παρόμοιο "φυσικό περιβάλλον"…, παρόμοιες σχέσεις ρόλων (ικανότητα), αλλά διαφορετικές σφαίρες (η πολιτική σε αντιπαράθεση με την πολιτισμική σφαίρα). Αυτή η αρχή ταξινόμησης φαίνεται σε όλο της το εύρος στο έργο του Helmut Kunz (1979)· στο Textkonstellationsmatrix συγκρίνει παρόμοιους τύπους κειμένου, π.χ. ένα "εγχειρίδιο" και έναν "οδηγό χρήσης", χρησιμοποιώντας μια σταθερή ομάδα κλειστών ερωτήσεων, που επιδέχονται την απάντηση ναι ή όχι, για να απομονώσει τα διακριτικά τους χαρακτηριστικά.
Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός πως προκύπτουν να έχουν σχεδόν πανομοιότυπες κατανομές χαρακτηριστικών ως προς την περίσταση, όπως "γραπτό;" (ναι), "αυθόρμητο;" (όχι), "πρόσληψη μερική ή συνολική;" (ναι), "πρακτικός σκοπός;" (ναι) ή "προσωπική, κυρίως, πρόθεση;" (όχι). Ως προς τη σχέση ανάμεσα σε αποστολέα και αποδέκτη, και τα δυο προκύπτουν να είναι συλλογικά και ανώνυμα, αλλά υπάρχει διαφορά ανάμεσα στους παραγωγούς των κειμένων: για το εγχειρίδιο, ο παραγωγός του κειμένου δεν εργάζεται στο επάγγελμα, αντίθετα με τους συγγραφείς των οδηγών χρήσης. Ως προς τις κειμενικές λειτουργίες και οι δύο τύποι θεωρούνται ως μη επιχειρηματολογικοί ή πειθούς ή εκφραστικοί· αλλά ενώ το εγχειρίδιο εμφανίζεται κυρίως ως ενημερωτικό και περιγραφικό, οι οδηγίες έχουν χαρακτήρα κατευθυντικό και ρυθμιστικό[…].
Ο Kunz κατατάσσει συναφή κείμενα σε διαφορετικούς τύπους, μόνο αν υπάρχουν αποκλίνοντα χαρακτηριστικά σε τουλάχιστον δύο από τις τρεις βασικές ομάδες.
Αυτή η σύγκριση θα προσδιορίσει επακριβώς τις διαφορές. Η τέχνη, φυσικά, βρίσκεται στο να γίνονται εξαρχής οι σωστές ερωτήσεις· ένα κριτήριο όπως "ο παραγωγός του κειμένου δουλεύει για τον κατασκευαστή του εμπορεύματος" δεν θα ταίριαζε σε πάρα πολλούς τύπους· η ερώτηση διατυπώνεται λόγω του διαισθητικού προϊδεασμού πως στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτή είναι πραγματικά μια διαφορά.