"Institute of Educational Policy" Books
2. Ο Καρλομάγνος και η εποχή του
• Η αυτοκρατορία
Ο Καρλομάγνος (768-814), διάδοχος του Πιπίνου του Βραχύ, με συνεχείς πολέμους κατόρθωσε να επεκτείνει το Φραγκικό Βασίλειο και να δημιουργήσει ένα πανίσχυρο χριστιανικό κράτος. Την ημέρα των Χριστουγέννων του έτους 800 στέφθηκε στη Ρώμη από τον πάπα αυτοκράτορας του Ρωμαϊκού Κράτους. Το γεγονός αυτό υπήρξε αφετηρία διαμάχης μεταξύ της Δύσης και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας γιατί οι Βυζαντινοί θεωρούσαν τον αυτοκράτορά τους ως τον μοναδικό κληρονόμο και συνεχιστή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Η στέψη του Καρλομάγνου Την ημέρα των Χριστουγέννων, ο πάπας με τα ίδια του τα χέρια, έστεψε τον Καρλομάγνο με ένα πολύτιμο στέμμα. Τότε οι πιστοί Ρωμαίοι, βλέποντας πόσο είχε βοηθήσει και αγαπήσει την Αγία Ρωμαϊκή Εκκλησία, φώναζαν με όλη τη δύναμη τους και με μια φωνή: Στον Κάρολο, τον ευσεβέστατο Αύγουστο, που στέφθηκε από το Θεό, μεγάλο και ειρηνοποιό αυτοκράτορα, ζωή και νίκη. Επανέλαβαν τρεις φορές αυτήν την επευφημία. Αμέσως μετά, ο παναγιότατος πάπας άλειψε με άγιο λάδι τον βασιλέα Κάρολο, τον εξοχότατο γιο του. Abb? L. Duchesne, Liber Pontificalis, E. de Borcard, XCVIII. Leo III, 7, 376.
Ο Καρλομάγνος όρισε ως έδρα του την Αιξ-Λα-Σαπέλ (Ακυίσγρανο, σημερινό Άαχεν), που αναδείχθηκε σε διοικητικό και πολιτιστικό κέντρο της αυτοκρατορίας. Για να ασκεί τον έλεγχο ενός τόσο εκτεταμένου κράτους οργάνωσε τους πολιτικούς και διοικητικούς θεσμούς του βασιλείου, αξιοποιώντας τη ρωμαϊκή παράδοση αλλά και τα γερμανικά έθιμα. Παράλληλα, η αποκατάσταση της τάξης και η οργάνωση του κράτους δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για οικονομική ανάκαμψη με την αύξηση της αγροτικής παραγωγής και την αναθέρμανση του εμπορίου. Μετά το θάνατο του Καρλομάγνου η ενότητα του Φραγκικού Κράτους άρχισε να κλονίζεται και οι διάδοχοί του διένειμαν μεταξύ τους την αυτοκρατορική κληρονομιά με τη Συνθήκη του Βερντέν (843). Συγκεκριμένα, η αυτοκρατορία διαιρέθηκε σε τρία τμήματα που αντιστοιχούσαν περίπου στη σημερινή Γερμανία, στη σημερινή Γαλλία και στα εδάφη που περιλαμβάνουν το σημερινό Βέλγιο, την Ελβετία και την κεντρική Ιταλία, ως τη Ρώμη. Η συνθήκη αυτή, που χώρισε την Ευρώπη για πρώτη φορά γλωσσικά, αποτέλεσε την απαρχή της δημιουργίας της νεότερης Ευρώπης.
Την ίδια εποχή, που οι κληρονόμοι του Καρλομάγνου συγκρούονται μεταξύ τους για την κληρονομιά, η Ευρώπη δέχεται νέες εισβολές. Από το νότο οι Σαρακηνοί (μουσουλμάνοι της Αφρικής και της Ισπανίας) επιτίθενται στα παράλια της Μεσογείου και από τα ανατολικά οι Μαγυάροι (Ούγγροι) εξαπολύουν επιδρομές σε μεγάλο τμήματα της δυτικής Ευρώπης. Τέλος, από τις Σκανδιναβικές Χώρες φτάνουν οι Νορμανδοί ή Βίκιγκς που αναστατώνουν την Ευρώπη με αιφνίδιες επιδρομές και εγκαθίστανται στα εδάφη της.
Μην παραμελείτε τα γράμματα Γιατί είναι ωφέλιμο οι επισκοπές και τα μοναστήρια, τα οποία ανήκουν, με τη θέληση του Χριστού, στην επικράτειά μας […] να έδειχναν επίσης ενδιαφέρον για την καλλιέργεια των γραμμάτων […]. Ακόμα και στα πρόσφατα χρόνια, σε γράμματα που μας έγραψαν από διάφορα μοναστήρια να μας πληροφορήσουν ότι οι αδελφοί που έμειναν σ' αυτά προσεύχονταν για λογαριασμό μας, διαπιστώσαμε ότι σε πολλά απ' αυτά τα γράμματα υπήρχαν σωστές σκέψεις, αλλά αδέξια διατυπωμένες […] από έλλειψη μόρφωσης […] Γι' αυτό σας συνιστούμε να μην παραμελείτε την καλλιέργεια των γραμμάτων. Γι' αυτή τη δουλειά πρέπει να διαλέξετε ανθρώπους, που να έχουν και τη θέληση και την ικανότητα να μάθουν και να διδάξουν και τους άλλους. Και αυτό πρέπει να γίνει με το ζήλο με τον οποίο σας το ζητούμε. Από την επιστολή του Καρλομάγνου προς τον αβά Μπώγκουλφ, στο: Μάρτζορι Ρόουλιν, Η καθημερινή ζωή στο Μεσαίωνα, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 1992, σ. 26-27.
Όροι-κλειδιά της ενότητας Καρλομάγνος-αυτοκράτορας, οργάνωση της αυτοκρατορίας, συνθήκη του Βερντέν, Σαρακηνοί-Μαγυάροι-Βίκιγκς, Καρολίδεια Αναγέννηση