Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΞΕΝΟΦΩΝ

Οἰκονομικός (3.10-3.16)


[3.10] Πωλοδαμνεῖν με κελεύεις, ὦ Σώκρατες;
Οὐ μὰ Δί᾽ οὐδέν τι μᾶλλον ἢ καὶ γεωργοὺς ἐκ παιδίων ὠνούμενον κατασκευάζειν, ἀλλ᾽ εἶναί τινές μοι δοκοῦσιν ἡλικίαι καὶ ἵππων καὶ ἀνθρώπων, αἳ εὐθύς τε χρήσιμοί εἰσι καὶ ἐπὶ τὸ βέλτιον ἐπιδιδόασιν. ἔχω δ᾽ ἐπιδεῖξαι καὶ γυναιξὶ ταῖς γαμεταῖς τοὺς μὲν οὕτω χρωμένους ὥστε συνεργοὺς ἔχειν αὐτὰς εἰς τὸ συναύξειν τοὺς οἴκους, τοὺς δὲ ᾗ ὅτι πλεῖστον λυμαίνονται.
[3.11] Καὶ τούτου πότερα χρή, ὦ Σώκρατες, τὸν ἄνδρα αἰτιᾶσθαι ἢ τὴν γυναῖκα;
Πρόβατον μέν, ἔφη ὁ Σωκράτης, ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἂν κακῶς ἔχῃ, τὸν νομέα αἰτιώμεθα, καὶ ἵππος ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἂν κακουργῇ, τὸν ἱππέα κακίζομεν· τῆς δὲ γυναικός, εἰ μὲν διδασκομένη ὑπὸ τοῦ ἀνδρὸς τἀγαθὰ κακοποιεῖ, ἴσως δικαίως ἂν ἡ γυνὴ τὴν αἰτίαν ἔχοι· εἰ δὲ μὴ διδάσκων τὰ καλὰ κἀγαθὰ ἀνεπιστήμονι τούτων χρῷτο, ἆρ᾽ οὐ δικαίως ἂν ὁ ἀνὴρ τὴν αἰτίαν ἔχοι; [3.12] πάντως δ᾽, ἔφη, ὦ Κριτόβουλε (φίλοι γάρ ἐσμεν οἱ παρόντες) ἀπαληθεῦσαι δεῖ πρὸς ἡμᾶς. ἔστιν ὅτῳ ἄλλῳ τῶν σπουδαίων πλείω ἐπιτρέπεις ἢ τῇ γυναικί;
Οὐδενί, ἔφη.
Ἔστι δὲ ὅτῳ ἐλάττονα διαλέγῃ ἢ τῇ γυναικί;
[3.13] Εἰ δὲ μή, οὐ πολλοῖς γε, ἔφη.
Ἔγημας δὲ αὐτὴν παῖδα νέαν μάλιστα καὶ ὡς ἐδύνατο ἐλάχιστα ἑωρακυῖαν καὶ ἀκηκουῖαν;
Μάλιστα.
Οὐκοῦν πολὺ θαυμαστότερον εἴ τι ὧν δεῖ λέγειν ἢ πράττειν ἐπίσταιτο ἢ εἰ ἐξαμαρτάνοι.
[3.14] Οἷς δὲ σὺ λέγεις ἀγαθὰς εἶναι γυναῖκας, ὦ Σώκρατες, ἦ αὐτοὶ ταύτας ἐπαίδευσαν;
Οὐδὲν οἷον τὸ ἐπισκοπεῖσθαι. συστήσω δέ σοι ἐγὼ καὶ Ἀσπασίαν, ἣ ἐπιστημονέστερον ἐμοῦ σοι ταῦτα πάντα ἐπιδείξει. [3.15] νομίζω δὲ γυναῖκα κοινωνὸν ἀγαθὴν οἴκου οὖσαν πάνυ ἀντίρροπον εἶναι τῷ ἀνδρὶ ἐπὶ τὸ ἀγαθόν. ἔρχεται μὲν γὰρ εἰς τὴν οἰκίαν διὰ τῶν τοῦ ἀνδρὸς πράξεων τὰ κτήματα ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, δαπανᾶται δὲ διὰ τῶν τῆς γυναικὸς ταμιευμάτων τὰ πλεῖστα· καὶ εὖ μὲν τούτων γιγνομένων αὔξονται οἱ οἶκοι, κακῶς δὲ τούτων πραττομένων οἱ οἶκοι μειοῦνται. [3.16] οἶμαι δέ σοι καὶ τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν τοὺς ἀξίως λόγου ἑκάστην ἐργαζομένους ἔχειν ἂν ἐπιδεῖξαί σοι, εἰ τι προσδεῖσθαι νομίζεις.


[3.10] ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Με προτρέπεις, Σωκράτη, να γυμνάζω νεαρά άλογα;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Όχι, μά τον Δία, τίποτε περισσότερο από το να αγοράζεις νεαρούς δούλους για να τους κάνεις γεωργούς· αλλά νομίζω πως υπάρχει για τους ανθρώπους κάποια ηλικία, όπως και για τα άλογα, που αμέσως είναι χρήσιμοι και μπορούν να βελτιωθούν. Μπορώ ακόμη να παρουσιάσω συζύγους, για παράδειγμα, που χρησιμοποιούν τις νόμιμες γυναίκες τους ώστε να τις έχουν βοηθούς για να αυξήσουν μαζί τα περιουσιακά τους στοιχεία, ενώ άλλοι τις χρησιμοποιούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να τους προκαλούν πολύ μεγάλες καταστροφές.
[3.11] ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Γι᾽ αυτό το θέμα ποιόν πρέπει να θεωρούμε υπαίτιο, Σωκράτη, τον άνδρα ή τη γυναίκα;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Αν ένα πρόβατο βρίσκεται σε κακή κατάσταση, σχεδόν πάντα κατηγορούμε τον βοσκό· αν ένα άλογο είναι κακότροπο, σχεδόν πάντα κακίζουμε τον ιππέα. Τώρα, στο θέμα της γυναίκας, αν παρά τη σωστή διδασκαλία του άντρα της, διευθύνει με τον χειρότερο τρόπο τα αγαθά του «οίκου» της, ίσως δίκαια θα μπορούσε να κατηγορηθεί η γυναίκα· εάν όμως, μολονότι ο άντρας της δεν της διδάσκει τα πρέποντα, έχει απαιτήσεις από αυτήν που είναι άπειρη σε αυτά, δεν θα ήταν δίκαιο να μπορεί να κατηγορηθεί ο άντρας; [3.12] Εν πάση περιπτώσει, Κριτόβουλε, επειδή είμαστε όλοι φίλοι, πρέπει να λέμε όλη την αλήθεια μεταξύ μας. Υπάρχει κανείς άλλος εκτός από τη γυναίκα σου στον οποίο να εμπιστεύεσαι τις πιο σπουδαίες υποθέσεις σου;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Κανένας.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Υπάρχει κανένας άλλος με τον οποίο να συζητάς λιγότερο εκτός από τη γυναίκα σου;
[3.13] ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Και αν υπάρχουν, δεν είναι πολλοί.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Δεν την παντρεύτηκες, λοιπόν, όταν αυτή ήταν σχεδόν μια παιδούλα που δεν την άφησαν, όσο ήταν δυνατό, ούτε να δει ούτε να ακούσει τίποτε;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Μάλιστα.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Θα ήταν λοιπόν πιο περίεργο αν θα ήξερε καλά κάτι από όσα πρέπει να λέει και να κάνει, παρά αν έκανε κάποιο λάθος.
[3.14] ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Εκείνοι που λες εσύ πως έχουν καλές γυναίκες, Σωκράτη, στ᾽ αλήθεια οι ίδιοι τις εκπαίδευσαν;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Τίποτε δεν αξίζει όσο η προσεκτική εξέταση αυτής της ερώτησης. Γι᾽ αυτό τον λόγο θα σου συστήσω την Ασπασία, η οποία θα σου τα δείξει όλα αυτά με περισσότερη σοφία από εμένα. [3.15] Πάντως εγώ πιστεύω ότι η γυναίκα που είναι καλός συνεργάτης στις υποθέσεις του «οίκου» έχει την ίδια βαρύτητα με τον άντρα για το κοινό καλό. Γιατί, βέβαια, τα περισσότερα αγαθά έρχονται στο σπίτι συνήθως με τη δουλειά του άντρα, ξοδεύονται όμως τα πιο πολλά ανάλογα με την οικονομική διαχείριση της γυναίκας· κι αν η διαχείριση είναι σωστή, οι «οίκοι» πάντα προοδεύουν, διαφορετικά πάντα ζημιώνουν. [3.16] Νομίζω ότι θα μπορούσα να σου φέρω παραδείγματα ανθρώπων που ασχολούνται επάξια με καθεμιά από τις υπόλοιπες τέχνες, αν πιστεύεις ότι τα χρειάζεσαι.