Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΞΕΝΟΦΩΝ

Οἰκονομικός (9.11-9.19)


[9.11] Τὴν δὲ ταμίαν ἐποιησάμεθα ἐπισκεψάμενοι ἥτις ἡμῖν ἐδόκει εἶναι ἐγκρατεστάτη καὶ γαστρὸς καὶ οἴνου καὶ ὕπνου καὶ ἀνδρῶν συνουσίας, πρὸς τούτοις δὲ ἣ τὸ μνημονικὸν μάλιστα ἐδόκει ἔχειν καὶ τὸ προνοεῖν μή τι κακὸν λάβῃ παρ᾽ ἡμῶν ἀμελοῦσα, καὶ σκοπεῖν ὅπως χαριζομένη τι ἡμῖν ὑφ᾽ ἡμῶν ἀντιτιμήσεται. [9.12] ἐδιδάσκομεν δὲ αὐτὴν καὶ εὐνοϊκῶς ἔχειν πρὸς ἡμᾶς, ὅτ᾽ εὐφραινοίμεθα, τῶν εὐφροσυνῶν μεταδιδόντες, καὶ εἴ τι λυπηρὸν εἴη, εἰς ταῦτα παρακαλοῦντες. καὶ τὸ προθυμεῖσθαι δὲ συναύξειν τὸν οἶκον ἐπαιδεύομεν αὐτήν, ἐπιγιγνώσκειν αὐτὴν ποιοῦντες καὶ τῆς εὐπραγίας αὐτῇ μεταδιδόντες. [9.13] καὶ δικαιοσύνην δ᾽ αὐτῇ ἐνεποιοῦμεν τιμιωτέρους τιθέντες τοὺς δικαίους τῶν ἀδίκων καὶ ἐπιδεικνύοντες πλουσιώτερον καὶ ἐλευθεριώτερον βιοτεύοντας τῶν ἀδίκων· καὶ αὐτὴν δὲ ἐν ταύτῃ τῇ χώρᾳ κατετάττομεν.
[9.14] Ἐπὶ δὲ τούτοις πᾶσιν εἶπον, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ἐγὼ τῇ γυναικὶ ὅτι πάντων τούτων οὐδὲν ὄφελος, εἰ μὴ αὐτὴ ἐπιμελήσεται ὅπως διαμένῃ ἑκάστῳ ἡ τάξις. ἐδίδασκον δὲ αὐτὴν ὅτι καὶ ἐν ταῖς εὐνομουμέναις πόλεσιν οὐκ ἀρκεῖν δοκεῖ τοῖς πολίταις, ἂν νόμους καλοὺς γράψωνται, ἀλλὰ καὶ νομοφύλακας προσαιροῦνται, οἵτινες ἐπισκοποῦντες τὸν μὲν ποιοῦντα τὰ νόμιμα ἐπαινοῦσιν, ἂν δέ τις παρὰ τοὺς νόμους ποιῇ, ζημιοῦσι. [9.15] νομίσαι οὖν ἐκέλευον, ἔφη, τὴν γυναῖκα καὶ αὐτὴν νομοφύλακα τῶν ἐν τῇ οἰκίᾳ εἶναι, καὶ ἐξετάζειν δέ, ὅταν δόξῃ αὐτῇ, τὰ σκεύη, ὥσπερ ὁ φρούραρχος τὰς φυλακὰς ἐξετάζει, καὶ δοκιμάζειν εἰ καλῶς ἕκαστον ἔχει, ὥσπερ ἡ βουλὴ ἵππους καὶ ἱππέας δοκιμάζει, καὶ ἐπαινεῖν δὲ καὶ τιμᾶν ὥσπερ βασίλισσαν τὸν ἄξιον ἀπὸ τῆς παρούσας δυνάμεως, καὶ λοισορεῖν καὶ κολάζειν τὸν τούτων δεόμενον. [9.16] πρὸς δὲ τούτοις ἐδίδασκον αὐτήν, ἔφη, ὡς οὐκ ἂν ἄχθοιτο δικαίως, εἰ πλείω αὐτῇ πράγματα προστάττω ἢ τοῖς οἰκέταις περὶ τὰ κτήματα, ἐπιδεικνύων ὅτι τοῖς μὲν οἰκέταις μέτεστι τῶν δεσποσύνων χρημάτων τοσοῦτον ὅσον φέρειν ἢ θεραπεύειν ἢ φυλάττειν, χρῆσθαι δὲ οὐδενὶ αὐτῶν ἔξεστιν, ὅτῳ ἂν μὴ δῷ ὁ κύριος· δεσπότου δὲ ἅπαντά ἐστιν †ᾧ ἂν βούληται ἕκαστα† χρῆσθαι. [9.17] ὅτῳ οὖν καὶ σῳζομένων μεγίστη ὄνησις καὶ φθειρομένων μεγίστη βλάβη, τούτῳ καὶ τὴν ἐπιμέλειαν μάλιστα προσήκουσαν ἀπέφαινον.
[9.18] Τί οὖν; ἔφην ἐγώ, ὦ Ἰσχόμαχε, ταῦτα ἀκούσασα ἡ γυνή πώς σοι ὑπήκουε;
Τί δέ, ἔφη, εἰ μὴ εἶπέ γέ μοι, ὦ Σώκρατες, ὅτι οὐκ ὀρθῶς γιγνώσκοιμι, εἰ οἰοίμην χαλεπὰ ἐπιτάττειν διδάσκων ὅτι ἐπιμελεῖσθαι δεῖ τῶν ὄντων. χαλεπώτερον γὰρ ἄν, ἔφη φάναι, εἰ αὐτῇ ἐπέταττον ἀμελεῖν τῶν ἑαυτῆς ἢ εἰ ἐπιμελεῖσθαι δεήσει τῶν οἰκείων ἀγαθῶν. [9.19] πεφυκέναι γὰρ δοκεῖ, ἔφη, ὥσπερ καὶ τέκνων τὸ ἐπιμελεῖσθαι τῇ σώφρονι τῶν ἑαυτῆς ἢ ἀμελεῖν, οὕτω καὶ τῶν κτημάτων ὅσα ἴδια ὄντα εὐφραίνει ἥδιον τὸ ἐπιμελεῖσθαι νομίζειν ἔφη εἶναι τῇ σώφρονι τῶν ἑαυτῆς ἢ ἀμελεῖν.


[9.11] Την οικονόμο την εκλέξαμε αφού εξετάσαμε προσεκτικά ποιά, κατά τη γνώμη μας, φαινόταν ότι ήταν η πιο συγκρατημένη και στο φαγητό και στην οινοποσία και στον ύπνο και στις σχέσεις με τους άντρες, και επιπλέον ποιά μας φαινόταν ότι έχει την καλύτερη μνήμη και προνοητικότητα, ώστε να μην την τιμωρήσουμε για κάποια αμέλειά της· και, απεναντίας, να υπολογίζει πώς θα ανταμειφθεί από εμάς για τις καλές υπηρεσίες της. [9.12] Τη διδάσκαμε ακόμη να είναι αφοσιωμένη σε μας, κάνοντάς την συμμέτοχο στις χαρές μας κάθε φορά που χαιρόμασταν, και προσκαλώντας την στις λύπες μας, αν μας συνέβαινε κάτι δυσάρεστο. Κι ακόμα, την εκπαιδεύαμε να είναι πρόθυμη να αυξήσει μαζί μας τα αγαθά του σπιτικού μας, ενημερώνοντάς την για την οικογενειακή κατάσταση και καθιστώντας την συμμέτοχο στην ευτυχία μας. [9.13] Και της εμπνέαμε το αίσθημα της δικαιοσύνης, τιμώντας περισσότερο τους δίκαιους από τους άδικους και δείχνοντας ότι πιο πλούσια και ελεύθερα ζουν οι δίκαιοι από τους άδικους· και αυτή στην ίδια κατηγορία την κατατάσσαμε.
[9.14] Μετά από όλα αυτά, Σωκράτη, είπε, είπα στη γυναίκα μου ότι δεν θα προκύψει κανένα όφελος από όλα αυτά, αν δεν φροντίσει η ίδια πώς να παραμένει το κάθε πράγμα στη θέση του. Της εξήγησα ότι και στις ευνομούμενες πόλεις οι πολίτες δεν θεωρούν αρκετό αν έχουν καλούς νόμους, αλλά επιπλέον εκλέγουν και νομοφύλακες, οι οποίοι επιβλέποντας επαινούν εκείνον που ενεργεί σύμφωνα με τους νόμους, εάν όμως κάποιος παραβαίνει τους νόμους, τον τιμωρούν. [9.15] Συμβούλευα λοιπόν τη γυναίκα, είπε, να πιστεύει και αυτή ότι είναι νομοφύλακας των πραγμάτων που βρίσκονται στο σπίτι μας και να εξετάζει, όταν της φανεί καλό, τα σκεύη, όπως ακριβώς ο φρούραρχος εξετάζει τις φρουρές, και να δοκιμάζει εάν το κάθε σκεύος βρίσκεται σε καλή κατάσταση, όπως ακριβώς η Βουλή εξετάζει τα άλογα και τους ιππείς, και να επαινεί και να τιμά, όπως ακριβώς η βασίλισσα, με τα μέσα που διαθέτει αυτόν που αξίζει, και να επιπλήττει και να τιμωρεί αυτόν που χρειάζεται επίπληξη και τιμωρία. [9.16] Επιπλέον, της δίδαξα, είπε, ότι άδικα θα στεναχωριέται, εάν της αναθέτω περισσότερα καθήκοντα για τη διαφύλαξη της περιουσίας μας απ᾽ ό,τι στους υπηρέτες μας, δείχνοντάς της ότι οι υπηρέτες έχουν μερίδιο στα υπάρχοντα των κυρίων τους μόνο για να τα μεταφέρουν ή να τα περιποιούνται ή να τα φυλάγουν· δεν τους επιτρέπεται όμως να χρησιμοποιούν τίποτε απ᾽ αυτά, αν δεν τους το δώσει ο κύριός τους· όλα οπωσδήποτε ανήκουν στον κύριο του σπιτιού, για να χρησιμοποιήσει το καθένα όπως θέλει. [9.17] Όποιος λοιπόν έχει τη μεγαλύτερη ωφέλεια από τη διατήρηση των πραγμάτων και τη μεγαλύτερη ζημία από την καταστροφή τους, αυτός προσπάθησα να της δείξω ότι ταιριάζει να τα φροντίζει περισσότερο».
[9.18] «Ε, λοιπόν, Ισχόμαχε», είπα εγώ, «αφού άκουσε τις οδηγίες η γυναίκα σου, έδειξε καλή διάθεση για να ακολουθήσει τις συμβουλές σου;»
«Τί άλλο θα ᾽κανε», είπε, «παρά μου απάντησε, Σωκράτη, πως έκανα λάθος, εάν νόμιζα ότι της ζητώ δύσκολα πράγματα με το να την καθοδηγώ πώς πρέπει να φροντίζει τα υπάρχοντά μας. Διότι θα ήταν δυσκολότερο, έλεγε, εάν απαιτούσα να αμελεί τα καθήκοντά της, παρά αν χρειάζεται να φροντίζει για τα δικά της αγαθά. [9.19] Γιατί, είπε, όπως ακριβώς θεωρείται ότι είναι φυσικό για μια συνετή γυναίκα να φροντίζει τα παιδιά της, και όχι να τα παραμελεί, έτσι έλεγε ότι θεωρεί πιο ευχάριστο για τη λογική γυναίκα το να φροντίζει όσα της ανήκουν, επειδή είναι δικά της και την ευχαριστούν, παρά να τα παραμελεί».