Β1.3.6.ix. Υπερείδης

O Υπερείδης (390/389-330/329 π.Χ.), μαθητής του Ισοκράτη -σύμφωνα με άλλες πληροφορίες του Πλάτωνα (Διογένης Λαέρτιος 3.46)-, ήταν λαμπρός και περιζήτητος λογογράφος και ένας από τους πιο ασυμβίβαστους πολιτικούς ρήτορες της Αθήνας. Στο ενεργητικό του συγκαταλέγονται και έξι λόγοι για εταίρες, ανάμεσά τους και ένας για τη Φρύνη - ο ρήτορας δεν δίστασε, κατά τις αρχαίες μαρτυρίες, να παρουσιάσει την καλλονή ημίγυμνη ενώπιον των δικαστών.

Χάρη στο ρητορικό του ταλέντο αλλά και τον θερμό πατριωτισμό του ανέλαβε διάφορες σημαντικές διπλωματικές αποστολές.

Το 338, μετά την ήττα στη Χαιρώνεια, υπέβαλε το αίτημα να επεκταθούν τα δικαιώματα του Αθηναίου πολίτη στους μετοίκους και να απελευθερωθούν οι δούλοι. Αργότερα έπρεπε να λογοδοτήσει γι' αυτή την πρόταση (Πρὸς Αριστογείτονα, απ. 7.27.28 Jensen). Ο ίδιος απάντησε στην απολογία του με ιδιαίτερη εκφραστική δύναμη (Ψευδο-Λογγίνος, Περὶ ὕψους 15): «Δεν ήταν ο πολιτικός που συνέταξε αυτό το ψήφισμα. Συντάκτης ήταν η μάχη στη Χαιρώνεια» (μτφρ. Μ. Ζ. Κοπιδάκη).

Στο πλαίσιο της αντιμακεδονικής παράταξης συνεργάστηκε στενά με τον Δημοσθένη. Ωστόσο η καλή τους συνεργασία διαταράχθηκε, όταν ο μεγάλος αθηναίος ρήτορας κατηγορήθηκε για οικονομικό σκάνδαλο - ο Υπερείδης παραπονιέται στον λόγο Κατά Δημοσθένους με πόνο και αγανάκτηση για την ηθική κατάπτωση των Αθηνών. Αργότερα οι σχέσεις τους αποκαταστάθηκαν, προκειμένου να υποστηριχθεί ο Λεωσθένης στον πόλεμο κατά του Αντίπατρου.

Ο Ψευδο-Πλούταρχος γνωρίζει εβδομήντα επτά λόγους, από τους οποίους θεωρεί γνήσιους τους πενήντα δύο. Για έξι από αυτούς έχουμε παράδοση σε παπύρους. Οι πέντε είναι λόγοι δικανικοί (Ὑπὲρ Λυκόφρονος, Κατὰ Φιλιππίδου, Κατὰ Δημοσθένους, Ὑπὲρ Εὐξενίππου, Κατὰ Ἀθηνογένους).^[122] Οι έξοχες περιγραφές δείχνουν υιοθέτηση της τέχνης του Λυσία. Σε άλλους πάλι λόγους εντυπωσιάζουν οι σοβαρές σκέψεις και ιδέες (Ὑπὲρ Λυκόφρονος, Ὑπὲρ Εὐξενίππου).

Την άνοιξη του 322 εκφώνησε τον Ἐπιτάφιον λόγο του για τους νεκρούς του Λαμιακού πολέμου. Το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς έπεσε αιχμάλωτος στα χέρια του Αντίπατρου που διέταξε την εκτέλεσή του, αφού πρώτα τον υπέβαλε σε φρικτά βασανιστήρια.

Βιβλιογραφία:

Franco Montanari, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας. Από τον 8ο αι. π.Χ. έως τον 6ο αι. μ.Χ. με τη συνεργασία του Fausto Montana, επιμ. Δ. Ιακώβ, Α. Ρεγκάκος. Μτφρ. Σ. Κουτράκης, Δ. Κουκουζίκα, Κ. Σιββά, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2008 (τίτλ. πρωτ.: Storia della letteratura greca, Ρώμη, Μπάρι 1998).