Ανθολογία Επιγραφών
Όψεις του δημόσιου και ιδιωτικού βίου των αρχαίων Ελλήνων
του Άγγελου Π. Ματθαίου
20. Όστρακα.
Βρέθηκαν στον Κεραμεικό, στις αποθέσεις της παλαιάς κοίτης του ποταμού Ηριδανού. Φυλάσσονται στις αποθήκες του Κεραμεικού.
Έκδ. St. Brenne, «Ostraka and the Process of Ostrakophoria», στον τόμο The Archaeology of Athens and Attica under the Democracy, W. D. E. Coulson, O. Palagia, et al. (eds.), Oxford 1994, 13-24, ειδ. σελ. 13-14, 16, 21.
5ος αι. π.Χ.
|
1. Μεγακλε͂ς hιπποκράτος μοιχός. 2. Μεγακλε͂ς hιπποκράτος hιπποτρόφος. 3. Κίμων Μιλτιάδο Ἐλπινίκην λαβὼν ἴτω. 4. Θεμισθοκλε͂ς καταπύγον Νεοκλέος. 5. Τὸν λιμὸν ὀστρακίδδο.
(Φιλ. μεταγρ.) 1. Μεγακλῆς Ἱπποκράτους μοιχός. 2. Μεγακλῆς Ἱπποκράτους ἱπποτρόφος. 3. Μιλτιάδο = Μιλτιάδου. 4. Θεμιστοκλῆς καταπύγων Νεοκλέους. 5. Τὸν λιμὸν ὀστρακίδδω.
|
Ο χαράκτης του πρώτου οστράκου λοιδορεί ως μοιχό τον Αλκμεωνίδη —του ιδίου γένους ήταν και ο Περικλής— Μεγακλέα, ισχυρό πολιτικό άνδρα των Αθηνών, τον δεύτερο κατά σειράν (487/6 π.Χ.) από τους τρεις φίλους των τυράννων που πρώτοι οστρακίσθηκαν. Το όστρακο ανήκει στον οστρακισμό του 472/1 π.Χ.· ο Μεγακλής δεν είχε επιστρέψει παρά λίγα μόνον χρόνια από τη δεκαετή εξορία του οστρακισμού του· παρά ταύτα φαίνεται ότι πάμπολλοι πολίτες τον θεωρούσαν επικίνδυνο και εψήφισαν και πάλιν τον οστρακισμό του.
Στο δεύτερο όστρακο ο ίδιος πολιτικός άνδρας λοιδορείται ως ἱπποτρόφος, ότι δηλαδή τρέφει ίππους, και ξοδεύει σε αυτήν την πολυτελή δαπάνη την περιουσία του. Από τον Θουκυδίδη είναι γνωστό ότι για τον ίδιο λόγο κατηγορείτο και ένα νεότερο μέλος της οικογένειας του Περικλέους, ο πολύς Αλκιβιάδης. Στον λόγο του πολιτικού του αντιπάλου Νικίου (6, 12.2), με τον οποίο επεχείρησε, ματαίως, να εξηγήσει στους Αθηναίους γιατί δεν έπρεπε να αναλάβουν την εκστρατεία, στην οποία τους παρακινούσε ο Αλκιβιάδης, μεταξύ άλλων επικαλείται και την ιπποτροφία, στην οποία επιδιδόταν και θα χρησιμοποιούσε ο αντίπαλός του ως μέσον προβολής, και την πολυτελή διαβίωσή του, τη νεότητα και την απειρία του· επίσης τον κατηγορεί ότι παρακινεί τους Αθηναίους στην εκστρατεία αποσκοπώντας μόνον στο προσωπικό του όφελος. Στο παρατιθέμενο κείμενο ο ιστορικός εξ αφορμής της επιμονής του Αλκιβιάδου να επιχειρήσουν οι Αθηναίοι τη μεγάλη, υπερπόντια και δαπανηρή εκστρατεία στη Σικελία, που υπήρξε, όπως αποδείχθηκε, καταστροφική και για την πόλη των Αθηνών και για τους ίδιους, επικρίνει το ήθος και τον χαρακτήρα του (6, 15.3):
ὤν (δηλ. ο Ἀλκιβιάδης) γὰρ ἐν ἀξιώματι ὑπὸ τῶν ἀστῶν, ταῖς ἐπιθυμίαις μείζοσιν ἢ κατὰ τὴν ὑπάρχουσαν οὐσίαν ἐχρῆτο ἔς τε τὰς ἱπποτροφίας καὶ τὰς ἄλλας δαπάνας· ὅπερ καὶ καθεῖλεν ὕστερον τὴν τῶν Ἀθηναίων πόλιν οὐχ ἥκιστα.
[(Μετ.) Επειδή δηλαδή τον τιμούσαν οι πολίτες, έτρεφε επιθυμίες μεγαλύτερες από όσο επέτρεπε η περιουσία που κατείχε, και στις ιπποτροφίες και στις άλλες δαπανηρές ασχολίες· πράγμα που συνέβαλε πάρα πολύ ύστερα στην καταστροφή της πόλης των Αθηνών.]
Ο πολίτης που έγραψε το τρίτο όστρακο όχι μόνον ζητά να εξορισθεί ο Κίμων, ο γιος του Μιλτιάδου, ο περίφημος στρατηγός, αλλά να πάρει μαζί του και την Ελπινίκη, την αδελφή του, γνωστή για τον δυναμισμό της και την ανάμειξή της στα δημόσια πράγματα, αλλά και για τη στενή σχέση της με τον αδελφό της. Χαρακτηριστική είναι η ακόλουθη διήγηση του Πλουτάρχου, Περικλής 28.6-7:
καταβαίνοντα δʼ αὐτὸν ἀπὸ τοῦ βήματος αἱ μὲν ἄλλαι γυναῖκες ἐδεξιοῦντο καὶ στεφάνοις ἀνέδουν καὶ ταινίαις ὥσπερ ἀθλητὴν νικηφόρον, ἡ δʼ Ἐλπινίκη προσελθοῦσα πλησίον, "ταῦτʼ" ἔφη "θαυμαστά ‹σου› Περίκλεις καὶ ἄξια στεφάνων, ὃς ἡμῖν πολλοὺς καὶ ἀγαθοὺς ἀπώλεσας πολίτας, οὐ Φοίνιξι πολεμῶν οὐδὲ Μήδοις, ὥσπερ οὑμὸς ἀδελφὸς Κίμων, ἀλλὰ σύμμαχον καὶ συγγενῆ πόλιν καταστρεφόμενος. ταῦτα τῆς Ἐλπινίκης λεγούσης, ὁ Περικλῆς μειδιάσας ἀτρέμα λέγεται τὸ τοῦ Ἀρχιλόχου (fr. 27 D.) πρὸς αὐτὴν εἰπεῖν· οὐκ ἂν μύροισι γραῦς ἐοῦσʼ ἠλείφεο.
[(Μετ.) Καθώς κατέβαινε ο Περικλής από το βήμα οι άλλες γυναίκες του έσφιγγαν τα χέρια και τον στεφάνωναν με στεφάνια και ταινίες, σαν αθλητή που νίκησε· η Ελπινίκη όμως πλησίασε κοντά και είπε: τα κατορθώματά σου, Περικλή, είναι θαυμαστά και σου αξίζουν τα στεφάνια, εσένα που έγινες αιτία να χαθούν πολλοί και γενναίοι πολίτες, όχι πολεμώντας Φοίνικες και Μήδους, όπως ο αδελφός μου, αλλά υποτάσσοντας σύμμαχο και συγγενή πόλη (ενν. τη Σάμο). Και ενώ έλεγε αυτά η Ελπινίκη, ο Περικλής χαμογελώντας, χωρίς να χάσει την ψυχραιμία του, της είπε, καθώς λέγεται, το του Αρχιλόχου: «δεν θα αλειφόσουν, γριά γυναίκα, με αρώματα».]
Το όστρακο ανήκει στον οστρακισμό του 472/1 π.Χ.· ο Κίμων τελικώς οστρακίσθηκε το 462/1 π.Χ.
Στο τέταρτο όστρακο υβρίζεται ο Θεμιστοκλής ότι έχει αισχρές παρά φύσιν ερωτικές προτιμήσεις.
Του πέμπτου οστράκου ο χαράκτης απαιτεί να εξορισθεί η … πείνα (= λιμός).
