Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας
Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7
ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ
Ἱστορίαι (1.10.1-1.12.4)
[1.10.1] Καὶ ὅτι μὲν Μυκῆναι μικρὸν ἦν, ἢ εἴ τι τῶν τότε πόλισμα νῦν μὴ ἀξιόχρεων δοκεῖ εἶναι, οὐκ ἀκριβεῖ ἄν τις σημείῳ χρώμενος ἀπιστοίη μὴ γενέσθαι τὸν στόλον τοσοῦτον ὅσον οἵ τε ποιηταὶ εἰρήκασι καὶ ὁ λόγος κατέχει. [1.10.2] Λακεδαιμονίων γὰρ εἰ ἡ πόλις ἐρημωθείη, λειφθείη δὲ τά τε ἱερὰ καὶ τῆς κατασκευῆς τὰ ἐδάφη, πολλὴν ἂν οἶμαι ἀπιστίαν τῆς δυνάμεως προελθόντος πολλοῦ χρόνου τοῖς ἔπειτα πρὸς τὸ κλέος αὐτῶν εἶναι (καίτοι Πελοποννήσου τῶν πέντε τὰς δύο μοίρας νέμονται, τῆς τε ξυμπάσης ἡγοῦνται καὶ τῶν ἔξω ξυμμάχων πολλῶν· ὅμως δὲ οὔτε ξυνοικισθείσης πόλεως οὔτε ἱεροῖς καὶ κατασκευαῖς πολυτελέσι χρησαμένης, κατὰ κώμας δὲ τῷ παλαιῷ τῆς Ἑλλάδος τρόπῳ οἰκισθείσης, φαίνοιτ᾽ ἂν ὑποδεεστέρα), Ἀθηναίων δὲ τὸ αὐτὸ τοῦτο παθόντων διπλασίαν ἂν τὴν δύναμιν εἰκάζεσθαι ἀπὸ τῆς φανερᾶς ὄψεως τῆς πόλεως ἢ ἔστιν. [1.10.3] οὔκουν ἀπιστεῖν εἰκός, οὐδὲ τὰς ὄψεις τῶν πόλεων μᾶλλον σκοπεῖν ἢ τὰς δυνάμεις, νομίζειν δὲ τὴν στρατείαν ἐκείνην μεγίστην μὲν γενέσθαι τῶν πρὸ αὑτῆς, λειπομένην δὲ τῶν νῦν, τῇ Ὁμήρου αὖ ποιήσει εἴ τι χρὴ κἀνταῦθα πιστεύειν, ἣν εἰκὸς ἐπὶ τὸ μεῖζον μὲν ποιητὴν ὄντα κοσμῆσαι, ὅμως δὲ φαίνεται καὶ οὕτως ἐνδεεστέρα. [1.10.4] πεποίηκε γὰρ χιλίων καὶ διακοσίων νεῶν τὰς μὲν Βοιωτῶν εἴκοσι καὶ ἑκατὸν ἀνδρῶν, τὰς δὲ Φιλοκτήτου πεντήκοντα, δηλῶν, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, τὰς μεγίστας καὶ ἐλαχίστας· ἄλλων γοῦν μεγέθους πέρι ἐν νεῶν καταλόγῳ οὐκ ἐμνήσθη. αὐτερέται δὲ ὅτι ἦσαν καὶ μάχιμοι πάντες, ἐν ταῖς Φιλοκτήτου ναυσὶ δεδήλωκεν· τοξότας γὰρ πάντας πεποίηκε τοὺς προσκώπους. περίνεως δὲ οὐκ εἰκὸς πολλοὺς ξυμπλεῖν ἔξω τῶν βασιλέων καὶ τῶν μάλιστα ἐν τέλει, ἄλλως τε καὶ μέλλοντας πέλαγος περαιώσεσθαι μετὰ σκευῶν πολεμικῶν, οὐδ᾽ αὖ τὰ πλοῖα κατάφαρκτα ἔχοντας, ἀλλὰ τῷ παλαιῷ τρόπῳ λῃστικώτερον παρεσκευασμένα. [1.10.5] πρὸς τὰς μεγίστας δ᾽ οὖν καὶ ἐλαχίστας ναῦς τὸ μέσον σκοποῦντι οὐ πολλοὶ φαίνονται ἐλθόντες, ὡς ἀπὸ πάσης τῆς Ἑλλάδος κοινῇ πεμπόμενοι. |
[1.10.1] Το ότι οι Μυκήνες ήσαν μικρή πολιτεία και οι άλλες πολιτείες της εποχής εκείνης μας φαίνονται σήμερα ασήμαντες δεν είναι λόγος για ν᾽ αμφισβητήσομε ότι η εκστρατεία της Τροίας ήταν τόσο μεγάλη όσο την περιγράφουν οι ποιητές και όσο μας την παρουσιάζει η προφορική παράδοση. [1.10.2] Αν υποθέσομε ότι η Σπάρτη καταστράφηκε, ότι έμειναν μονάχα οι ναοί και τα θεμέλια των άλλων κτιρίων και ότι πέρασαν πολλά χρόνια, νομίζω ότι οι επερχόμενες γενεές δύσκολα θα πίστευαν ότι είχε δύναμη ανάλογη με την φήμη της. Και όμως οι Λακεδαιμόνιοι εξουσιάζουν τα δύο πέμπτα της Πελοποννήσου, είναι αρχηγοί όλων των Πελοποννησίων και έχουν πολλούς άλλους συμμάχους. Αλλά επειδή η πολιτεία τους δεν αποτελείται από έναν, αλλά από πολλούς μικρούς συνοικισμούς —κατά την παλαιότερη συνήθεια— και ούτε έχει πολυτελείς ναούς και δημόσια κτίρια, η δύναμή τους θα φαινόταν πολύ μικρότερη απ᾽ ότι είναι. Ενώ, αν η Αθήνα πάθαινε την ίδια καταστροφή, η δύναμή της, αν την έκρινε κανείς απ᾽ τα εξωτερικά τεκμήρια, θα φαινόταν διπλάσια από την πραγματική. [1.10.3] Πρέπει, λοιπόν, να μην είμαστε δύσπιστοι και να έχομε υπόψη περισσότερο τη δύναμη παρά την εξωτερική όψη μιας πολιτείας και πρέπει να πιστεύομε ότι η εκστρατεία εκείνη ήταν τότε η μεγαλύτερη από όσες είχαν γίνει, αλλά ότι ήταν μικρότερη από τις σύγχρονες. Αν πρέπει και σ᾽ ετούτο να πιστέψομε τον Όμηρο ο οποίος, σαν ποιητής, μεγαλοποίησε τα πράγματα, πάλι η εκστρατεία αυτή θα ήταν μικρότερη από τις σύγχρονες. [1.10.4] Αναφέρει δηλαδή ότι, από τα χίλια διακόσια καράβια της εκστρατείας, τα βοιωτικά είχαν εκατόν πενήντα άνδρες και τα καράβια του Φιλοκτήτη πενήντα. Υποθέτω ότι τα αναφέρει σαν παράδειγμα των μεγαλυτέρων και των μικροτέρων πλοίων, αφού στον «Νεῶν Κατάλογο» δεν κάνει λόγο για καράβια άλλου μεγέθους. Το ότι οι άνδρες ήσαν και πλήρωμα και πολεμιστές το αναφέρει όταν κάνει λόγο για τα καράβια του Φιλοκτήτη, όταν λέει ότι όλοι οι κωπηλάτες ήσαν και τοξότες. Εκτός από τους βασιλείς και τους αξιωματούχους είναι απίθανο να ήσαν και άλλοι πολλοί επάνω στα καράβια που έπρεπε να περάσουν πέλαγος φορτωμένα πολεμικό υλικό. Δεν είχαν άλλωστε κατάστρωμα, αλλά είχαν το παλιό σκαρί των πειρατικών. [1.10.5] Αν λοιπόν πάρει κανείς τον μέσον όρο των μεγαλυτέρων και των μικροτέρων καραβιών, η πανελλήνια αυτή εκστρατεία δεν φαίνεται να ήταν πολυάριθμη. |