Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (1.115.2-1.117.3)

[1.115.2] Ἕκτῳ δὲ ἔτει Σαμίοις καὶ Μιλησίοις πόλεμος ἐγένετο περὶ Πριήνης, καὶ οἱ Μιλήσιοι ἐλασσούμενοι τῷ πολέμῳ παρ᾽ Ἀθηναίους ἐλθόντες κατεβόων τῶν Σαμίων. ξυνεπελάβοντο δὲ καὶ ἐξ αὐτῆς τῆς Σάμου ἄνδρες ἰδιῶται νεωτερίσαι βουλόμενοι τὴν πολιτείαν. [1.115.3] πλεύσαντες οὖν Ἀθηναῖοι ἐς Σάμον ναυσὶ τεσσαράκοντα δημοκρατίαν κατέστησαν, καὶ ὁμήρους ἔλαβον τῶν Σαμίων πεντήκοντα μὲν παῖδας, ἴσους δὲ ἄνδρας, καὶ κατέθεντο ἐς Λῆμνον, καὶ φρουρὰν ἐγκαταλιπόντες ἀνεχώρησαν. [1.115.4] τῶν δὲ Σαμίων ἦσαν γάρ τινες οἳ οὐχ ὑπέμειναν, ἀλλ᾽ ἔφυγον ἐς τὴν ἤπειρον, ξυνθέμενοι τῶν ἐν τῇ πόλει τοῖς δυνατωτάτοις καὶ Πισσούθνῃ τῷ Ὑστάσπου ξυμμαχίαν, ὃς εἶχε Σάρδεις τότε, ἐπικούρους τε ξυλλέξαντες ἐς ἑπτακοσίους διέβησαν ὑπὸ νύκτα ἐς τὴν Σάμον, [1.115.5] καὶ πρῶτον μὲν τῷ δήμῳ ἐπανέστησαν καὶ ἐκράτησαν τῶν πλείστων, ἔπειτα τοὺς ὁμήρους ἐκκλέψαντες ἐκ Λήμνου τοὺς αὑτῶν ἀπέστησαν, καὶ τοὺς φρουροὺς τοὺς Ἀθηναίων καὶ τοὺς ἄρχοντας οἳ ἦσαν παρὰ σφίσιν ἐξέδοσαν Πισσούθνῃ, ἐπί τε Μίλητον εὐθὺς παρεσκευάζοντο στρατεύειν. ξυναπέστησαν δ᾽ αὐτοῖς καὶ Βυζάντιοι.
[1.116.1] Ἀθηναῖοι δὲ ὡς ᾔσθοντο, πλεύσαντες ναυσὶν ἑξήκοντα ἐπὶ Σάμου ταῖς μὲν ἑκκαίδεκα τῶν νεῶν οὐκ ἐχρήσαντο (ἔτυχον γὰρ αἱ μὲν ἐπὶ Καρίας ἐς προσκοπὴν τῶν Φοινισσῶν νεῶν οἰχόμεναι, αἱ δὲ ἐπὶ Χίου καὶ Λέσβου περιαγγέλλουσαι βοηθεῖν), τεσσαράκοντα δὲ ναυσὶ καὶ τέσσαρσι Περικλέους δεκάτου αὐτοῦ στρατηγοῦντος ἐναυμάχησαν πρὸς Τραγίᾳ τῇ νήσῳ Σαμίων ναυσὶν ἑβδομήκοντα, ὧν ἦσαν αἱ εἴκοσι στρατιώτιδες (ἔτυχον δὲ αἱ πᾶσαι ἀπὸ Μιλήτου πλέουσαι), καὶ ἐνίκων Ἀθηναῖοι. [1.116.2] ὕστερον δὲ αὐτοῖς ἐβοήθησαν ἐκ τῶν Ἀθηνῶν νῆες τεσσαράκοντα καὶ Χίων καὶ Λεσβίων πέντε καὶ εἴκοσι, καὶ ἀποβάντες καὶ κρατοῦντες τῷ πεζῷ ἐπολιόρκουν τρισὶ τείχεσι τὴν πόλιν καὶ ἐκ θαλάσσης ἅμα. [1.116.3] Περικλῆς δὲ λαβὼν ἑξήκοντα ναῦς ἀπὸ τῶν ἐφορμουσῶν ᾤχετο κατὰ τάχος ἐπὶ Καύνου καὶ Καρίας, ἐσαγγελθέντων ὅτι Φοίνισσαι νῆες ἐπ᾽ αὐτοὺς πλέουσιν· ᾤχετο γὰρ καὶ ἐκ τῆς Σάμου πέντε ναυσὶ Στησαγόρας καὶ ἄλλοι ἐπὶ τὰς Φοινίσσας. [1.117.1] ἐν τούτῳ δὲ οἱ Σάμιοι ἐξαπιναίως ἔκπλουν ποιησάμενοι ἀφάρκτῳ τῷ στρατοπέδῳ ἐπιπεσόντες τάς τε προφυλακίδας ναῦς διέφθειραν καὶ ναυμαχοῦντες τὰς ἀνταναγομένας ἐνίκησαν, καὶ τῆς θαλάσσης τῆς καθ᾽ ἑαυτοὺς ἐκράτησαν ἡμέρας περὶ τέσσαρας καὶ δέκα, καὶ ἐσεκομίσαντο καὶ ἐξεκομίσαντο ἃ ἐβούλοντο. [1.117.2] ἐλθόντος δὲ Περικλέους πάλιν ταῖς ναυσὶ κατεκλῄσθησαν. καὶ ἐκ τῶν Ἀθηνῶν ὕστερον προσεβοήθησαν τεσσαράκοντα μὲν αἱ μετὰ Θουκυδίδου καὶ Ἅγνωνος καὶ Φορμίωνος νῆες, εἴκοσι δὲ αἱ μετὰ Τληπολέμου καὶ Ἀντικλέους, ἐκ δὲ Χίου καὶ Λέσβου τριάκοντα. [1.117.3] καὶ ναυμαχίαν μέν τινα βραχεῖαν ἐποιήσαντο οἱ Σάμιοι, ἀδύνατοι δὲ ὄντες ἀντίσχειν ἐξεπολιορκήθησαν ἐνάτῳ μηνὶ καὶ προσεχώρησαν ὁμολογίᾳ, τεῖχός τε καθελόντες καὶ ὁμήρους δόντες καὶ ναῦς παραδόντες καὶ χρήματα τὰ ἀναλωθέντα ταξάμενοι κατὰ χρόνους ἀποδοῦναι. ξυνέβησαν δὲ καὶ Βυζάντιοι ὥσπερ καὶ πρότερον ὑπήκοοι εἶναι.

[1.115.2] Έξι χρόνια μετά άρχισε ο πόλεμος μεταξύ της Σάμου και της Μιλήτου εξαιτίας της Πριήνης. Οι Μιλήσιοι υστέρησαν στον πόλεμο αυτό και πήγαν στην Αθήνα, όπου κατηγόρησαν έντονα τους Σαμίους. Τους υποστήριξαν σ᾽ αυτό και μερικοί Σάμιοι που επιζητούσαν ν᾽ ανατρέψουν το πολίτευμα του νησιού. [1.115.3] Οι Αθηναίοι έστειλαν σαράντα καράβια στη Σάμο, εγκατάστησαν δημοκρατικό πολίτευμα και πήραν ομήρους πενήντα άντρες και πενήντα παιδιά. Άφησαν φρουρά στη Σάμο και γύρισαν στην Αθήνα. [1.115.4] Μεταξύ των Σαμίων ήσαν μερικοί που δεν ανέχονταν την κατάσταση κι έφυγαν στην αντικρινή ακτή. Συνεννοήθηκαν με τους ολιγαρχικούς που είχαν μείνει στη Σάμο και τον Πισσούθνη του Υστάσπου, σατράπη στις Σάρδεις, και, αφού έκαναν συμμαχία, στρατολόγησαν επτακόσιους μισθοφόρους και νύχτα πέρασαν στη Σάμο. [1.115.5] Πρώτ᾽ απ᾽ όλα ανάτρεψαν τους δημοκρατικούς κι έπιασαν τους περισσότερους. Ύστερα, αφού κατάφεραν ν᾽ απαγάγουν κρυφά τους ομήρους τους από την Λήμνο, διακόψαν κάθε σχέση με τους Αθηναίους και παράδωσαν στον Πισσούθνη στην αθηναϊκή φρουρά και τους Αθηναίους άρχοντες που ήσαν στη Σάμο. Αμέσως ύστερα, ετοιμάστηκαν να κάνουν εκστρατεία εναντίον της Μιλήτου. Μαζί τους επαναστάτησε και το Βυζάντιο.
[1.116.1] Μόλις οι Αθηναίοι τα πληροφορήθηκαν, έστειλαν στη Σάμο εξήντα καράβια, από τα οποία όμως δεν χρησιμοποίησαν τα δεκαέξι (γιατί μερικά είχαν πάει στην Καριά για να προσέχουν τον φοινικικό στόλο και άλλα στη Χίο και στη Λέσβο για να ζητήσουν βοήθεια). Έτσι, με σαράντα τέσσερα καράβια υπό τον Περικλή και άλλους εννέα στρατηγούς, εναυμάχησαν κοντά στο νησί Τραγία εναντίον του στόλου των Σαμίων που γύριζε από την Μίλητο και είχε εβδομήντα καράβια από τα οποία είκοσι μεταγωγικά. Νίκησαν οι Αθηναίοι. [1.116.2] Αργότερα τους ήρθαν ενισχύσεις σαράντα αθηναϊκά πολεμικά και άλλα είκοσι πέντε από τη Χίο και τη Λέσβο, έκαναν απόβαση, νίκησαν σε πεζομαχία και πολιόρκησαν την πολιτεία χτίζοντας τείχη και αποκλείοντάς την από θάλασσα. [1.116.3] Ο Περικλής, όμως, πήρε εξήντα καράβια από τον στόλο και πήγε όσο πιο γρήγορα μπορούσε στην Καύνο της Καρίας, γιατί είχε διαδοθεί ότι έρχεται ο φοινικικός στόλος. Οι Σάμιοι άλλωστε είχαν στείλει τον Στησαγόρα και μερικούς άλλους με πέντε καράβια για να συναντηθούν με τον φοινικικό στόλο.
[1.117.1] Οι Σάμιοι με την ευκαιρία αυτή έκαναν αιφνιδιαστική επίθεση με τον στόλο τους. Χτύπησαν το ανοχύρωτο αθηναϊκό στρατόπεδο, κατάστρεψαν τα καράβια που το φύλαγαν, εναυμάχησαν με τον υπόλοιπο στόλο που παρατάχτηκε εναντίον τους, τον νίκησαν και για δεκατέσσερις μέρες κυριαρχούσαν στην γύρω θάλασσα και σ᾽ αυτό το διάστημα έμπαζαν και έβγαζαν ό,τι ήθελαν. [1.117.2] Αλλά όταν γύρισε ο Περικλής, άρχισε πάλι ο αποκλεισμός. Μετά ήρθαν και άλλες επικουρίες από την Αθήνα, σαράντα καράβια με αρχηγούς τον Θουκυδίδη, τον Άγνωνα και τον Φορμίωνα, είκοσι με τον Τληπόλεμο και τον Αντικλέα και τριάντα από τη Χίο και τη Λέσβο. [1.117.3] Οι Σάμιοι αντιπαρατάχτηκαν, είναι η αλήθεια, σε μια σύντομη σύγκρουση, αλλά μη έχοντας δυνάμεις, αναγκάστηκαν, μετά από εννεάμηνη πολιορκία, να συνθηκολογήσουν. Κατεδάφισαν τα τείχη τους, έδωσαν ομήρους, παράδωσαν τον στόλο τους και ανάλαβαν την υποχρέωση να πληρώσουν —με δόσεις— όλα τα έξοδα του πολέμου. Και οι Βυζάντιοι συνθηκολόγησαν και δέχτηκαν να είναι, όπως και πριν, υπήκοοι.