Εξώφυλλο

Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι

των Β. Κάλφα και Γ. Ζωγραφίδη
Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών

11.10. Τα πάθη και η απάθεια

Η αρετή είναι η βασιλική και μόνη οδός για την ευδαιμονία. Αντίθετα, πηγή της δυστυχίας είναι τα πάθη. Αν μάθουμε πώς δημιουργούνται, θα τα καταπολεμήσουμε - υπόσχονταν οι Στωικοί. Τα πάθη δεν είναι απλώς τα ισχυρά συναισθήματα (ο έρωτας, η ηδονή, η φιλοδοξία), αλλά ένα πλήθος ψυχικών καταστάσεων.

Όλα αυτά τα πάθη δεν προέρχονται από κάποιο άλογο τμήμα της ψυχής. Για τους Στωικούς είναι λανθασμένες κρίσεις, μη λογικές κινήσεις της λογικής ψυχής του ανθρώπου. Δημιουργούνται όταν ο άνθρωπος βασίζεται σε ψευδείς εντυπώσεις και επιζητεί ή αποφεύγει πράγματα τα οποία είναι αδιάφορα. Είναι ανεξέλεγκτες κινήσεις, ορμή που πλεονάζει, υπερβολικές παρορμήσεις.

Τα πάθη δεν περιορίζονται. Ούτε εδώ υπάρχει μέση λύση: τα πάθη πρέπει να εξαλειφθούν τελείως, ώστε οι επιθυμίες του ανθρώπου να εναρμονιστούν με τον λόγο. Και τότε θα μπορέσει ο άνθρωπος να ζήσει σύμφωνα με τη φύση.

Ο μόνος που καταφέρνει να απαλλαγεί από όλα τα πάθη είναι ο σοφός, έλεγαν οι Στωικοί. Βέβαια και ο Περσαίος, ο μαθητής του Ζήνωνα, νόμιζε ότι είχε απαλλαγεί από τα πάθη, όπως ακριβώς δίδασκε. Για να τον δοκιμάσει ο βασιλιάς Αντίγονος, φρόντισε να φτάσει στα αφτιά του Περσαίου η ψεύτικη είδηση ότι οι εχθροί τού είχαν αρπάξει την περιουσία. Λυπήθηκε και σκυθρώπιασε ο Περσαίος, και ο Αντίγονος αμέσως τον πείραξε: «Βλέπεις ότι ο πλούτος δεν είναι αδιάφορος;» (Διογένης Λαέρτιος 7.36).