Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

«Η Συνέλευσις ανηγόρευσε Κυβερνήτην επί κεφαλής της Ελληνικής Πολιτείας ένα και μόνον, τον Κόμητα Ι. Καποδίστριαν, άνδρα πολιτικόν κατά τε πράξιν και θεωρίαν εις του οποίου τα προτερήματα εμπορεί δικαίως να καυχηθή η Ελλάς, και από τον οποίον εμπορεί να ελπίση θαρρούντως τη σωτηρίαν και ευδαιμονίαν της. Τον επροσκάλεσε δε να έλθη όσον τάχους εις την πατρίδα, και εν ταυτώ εσύστησε Κυβέρνησιν συγκειμένην από τους κυρίους Γ. Μαυρομιχάλην, Ι. Μαρκήν Μιλαήτην και Ι. Νάκον, ήτις υπό τ’ όνομα Αντικυβερνητική της Ελλάδος Επιτροπή θέλει κυβερνήσει το έθνος αντ’ αυτού έως ου έλθη ο ίδιος.»

«Με τη συνοδεία του γαλλικού "Ήρα" και του ρωσικού "Ελένη", το "Γουώρσπαϊτ" ελλιμενίστηκε στο Ναύπλιο στις 6 Ιανουαρίου, καθώς η προσέγγιση στην Αίγινα, την έδρα της προσωρινής ελληνικής κυβέρνησης, κρίθηκε αδύνατη λόγω των ισχυρών ανέμων που έπνεαν στην περιοχή. Η υποδοχή του υπήρξε υποδοχή μεσσία από τον λαό της πόλης, ο οποίος τον περίμενε "ως τον παρά τω Θεώ εκλεγμένον". […]

Εξίσου πανηγυρική υπήρξε και η υποδοχή που του επιφύλαξε και ο λαός της Αίγινας. Εκεί τον περίμενε η αντικυβερνητική επιτροπή και μαζί με τα μέλη της παρακολούθησε την επίσημη δοξολογία στον ναό της Παναγίας.»

«O Ιωάννης Καποδίστριας (Capo d' lstria) ήταν πενήντα ενός ετών όταν έφτασε στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1828, και διπλωμάτης με διεθνή φήμη. Είχε γεννηθεί στην Κέρκυρα, και άνηκε σε ευγενή άλλα όχι εύπορη οικογένεια. Σπούδασε στην Ιταλία, όπως συνήθιζαν οι νέοι της τάξης του κατά τη διάρκεια της Βενετοκρατίας. Την εποχή που σπούδαζε ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Πάδουας (1794-1798), έζησε την εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Ιταλία. Η επιστροφή του στα Επτάνησα συνέπεσε με τη ρωσική κατοχή (1799-1807) που είχε ως αποτέλεσμα την εγκαθίδρυση της Επτανήσου Πολιτείας. Σ’ αυτή την περίοδο ανεξαρτησίας των νησιών υπό τη ρωσική κηδεμονία, ο Καποδίστριας εγκαινίασε την πολιτική του σταδιοδρομία, στην αρχή ως προσωρινός διοικητής της Κεφαλληνίας και κατόπιν ως "γραμματέας του κράτους" της Επτανήσου Πολιτείας. Όταν επέστρεψαν οι Γάλλοι το 1807, προτίμησε να μεταναστεύσει στη Ρωσία παρά να ζήσει υπό την εξουσία του Ναπολέοντα. Στη Ρωσία ο Καποδίστριας προσέλκυσε το ενδιαφέρον του Τσάρου Αλεξάνδρου Α', που βρισκόταν τότε στο κορύφωμα της φιλελεύθερης φάσης του. Ως υπουργός της Ρωσίας είχε γρήγορη εξέλιξη και εκπροσώπησε τον Τσάρο στα συνέδρια της Βιέννης, των Παρισίων και της Aix-la-Chapelle. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση (1821), ζήτησε άδεια από την αυτοκρατορική υπηρεσία και αποσύρθηκε στην Ελβετία προκειμένου να βοηθήσει ως ιδιώτης τους Έλληνες συμπατριώτες του. Και μόνον αφού έλαβε τη συναίνεση του νέου Τσάρου Νικολάου Α', δέχτηκε το αξίωμα του Κυβερνήτη της Ελλάδας.»

«Ο Καποδίστριας έφτασε στο Ναύπλιο και από εκεί πήγε στην έδρα της Κυβέρνησής του στην Αίγινα, στις 12/24 Ιανουαρίου 1828. Γόνος της μικρής αριστοκρατίας της Κέρκυρας, σπούδασε στην Ιταλία και κατέλαβε δημόσια αξιώματα κατά τη ρωσική κατοχή της Επτανήσου (1799–1807). Ακολούθησε τους Ρώσους μετά το τέλος της κατοχής και έγινε υπουργός του Τσάρου Αλέξανδρου Α ́. Όταν ξέσπασε η ελληνική Επανάσταση, ο Καποδίστριας εγκαταστάθηκε στην Ελβετία για να συντρέξει ως ιδιώτης τον Αγώνα των Ελλήνων. Θιασώτης του Διαφωτισμού, χωρίς εμπιστοσύνη στο αντιπροσωπευτικό σύστημα, προσπάθησε να δημιουργήσει εκσυγχρονισμένο συγκεντρωτικό κράτος και να υπονομεύσει την τοπική βάση εξουσίας των προκρίτων και των στρατιωτικών. Απέβλεπε στην ενσωμάτωση των ακτημόνων στον εθνικό κορμό με τη διανομή της κρατικής γης και στη δημιουργία ενιαίου συστήματος δικαίου. Έτσι, οι μικροϊδιοκτήτες χωρικοί θα αποκτούσαν σοβαρά κίνητρα να ενταχθούν στο νέο σύστημα και ο τοπικισμός που ενίσχυαν οι πρόκριτοι και οι ένοπλες ομάδες θα έχανε τα ερείσματά του.»

«Όλες οι πηγές συμφωνούν ότι η κατάσταση της χώρας που ερχόταν να διευθύνει ο Καποδίστριας ήταν απελπιστική. Ο Ιμπραήμ έλεγχε ένα μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου και σ’ όλη σχεδόν τη Στερεά οι Τούρκοι είχαν, μετά την πτώση της Ακρόπολης, επιβάλει την κυριαρχία τους. Στις ελεύθερες περιοχές της Πελοποννήσου και στα νησιά, όπου συνωθούνταν οι πρόσφυγες και τα ρουμελιώτικα στρατεύματα, ο τρόπος διαβίωσης των περισσότερων κατοίκων ήταν άθλιος: σε πολλούς έλειπε κι αυτό το ψωμί η ή καλύβα για να κοιμηθούν, ενώ, οι αρρώστιες τούς θέριζαν^. την εικόνα συμπλήρωνε η ανασφάλεια από την αδυναμία της προσωρινής Κυβέρνησης να επιβάλει την τάξη έτσι, καθημερινές ήταν οι αυθαιρεσίες των στρατιωτών, δεν έλειπαν οι ληστείες και οι φόνοι, η κιβδηλοποιΐα και το λαθρεμπόριο, ενώ στη θάλασσα κυριαρχούσαν οι πειρατές. Η κυβερνητική μηχανή είχε παραλύσει: η Αντικυβερνητική Επιτροπή είχε χάσει τελείως το κύρος της και οι διαταγές της δεν εκτελούνταν στις οι διάφορες Γραμματείες επικρατούσε σύγχυση^. το δημόσιο ταμείο ήταν άδειο, δεν υπήρχαν σχολεία ούτε δικαστήρια.»

«Όταν o Καποδίστριας πάτησε για πρώτη φορά τα χώματα της Ελλάδος (7/19 Γενάρη 1828 αποβιβάστηκε στ' Ανάπλι από αγγλικό πολεμικό) η χώρα, όση είχε απελευθερωθεί ως εκείνη τη στιγμή, έμοιαζε μ' ένα σωρό ερείπια που καπνίζουν ύστερα από μια καταστρεπτική πυρκαϊά. Στη στεριά επικρατούσε το δίκαιο της αρπακτικότητος του τοπάρχη κοτζαμπάση και στη θάλασσα η πειρατεία. Ο Μοριάς ήταν ρημαδιό. Κάθε μεγαλοκαπετάνιος που κρατούσε ένα κάστρο (Μονεμβασία ο Πετρόμπεης, Ακροκόρινθο ο Κίτσος Τζαβέλλας, Παλαμήδι ο Γρίβας και Στράτος) τυραννούσε σαν κατακτητής το γυμνό και άστεγο πληθυσμό. Παραγωγή δεν υπήρχε, ούτε χέρια να επιδοθούν στην καλλιέργεια της γης λόγω της ανασφάλειας. Ο πληθυσμός είχε καταφύγει στα βουνά και τις σπηλιές. Εικοσιπέντε χιλιάδες μαχητές περιπλανιόνταν χωρίς καμμιά μισθοτροφοδοσία ή ενίσχυση, ενώ οι μοναδικές δημόσιες πρόσοδοι, (δεκάτη και τελωνειακές εισπράξεις του Αναπλιού) δεν λειτουργούσαν. Κράτος, δηλαδή, και στην πιο υποτυπώδη του έννοια δεν υπήρχε.»

«Δεν εκπλήσσει, επομένως, το γεγονός ότι όλοι σχεδόν οι Έλληνες υποδέχτηκαν τον Ιω. Καποδίστρια με τις μεγαλύτερες προσδοκίες. Στο πρόσωπό του θέλησαν να δουν τον εγγυητή της τάξης και ασφάλειας, τον εκλεχτό των δυνάμεων, τον κομιστή χρημάτων και άλλων πόρων, το μεγάλο διπλωμάτη που θα εξασφάλιζε την ελληνική ανεξαρτησία και θα έβγαζε τη χώρα από το αδιέξοδο στο οποίο είχε περιέλθει. Όλοι έσπευσαν να πειθαρχήσουν στις διαταγές του. Μεμιάς σ' όλα τα ελεύθερα εδάφη επικράτησε θαυμαστή ηρεμία και έντονη ήταν η αναμονή για τα πρώτα κυβερνητικά μέτρα.

Πριν ανακοινώσει τις αποφάσεις του, ο Ιω. Καποδίστριας συναντήθηκε με τα μέλη της Αντικυβερνητικής Επιτροπής, που έσπευσε να υποβάλει την παραίτησή της, με βουλευτές και προκρίτους, με πολιτικούς και στρατιωτικούς, με απλούς ανθρώπους. Οι πληροφορίες που είχε για τη δεινή κατάσταση της χώρας επιβεβαιώθηκαν από τις αναφορές που του υπέβαλαν οι Γραμματείς (υπουργοί) της Κυβέρνησης και απ’ όσα ο ίδιος μπόρεσε να δει στο Ναύπλιο και την Αίγινα. Γρήγορα ολοκλήρωσε την εικόνα που είχε για τις πολιτικές αντιθέσεις: οι εκπρόσωποι των διαφόρων φατριών που τον επισκέφθηκαν προσπάθησαν να προβάλουν την παράταξή τους κατηγορώντας τους αντιπάλους των.»

«… ο Καποδίστριας, στην προσπάθειά του να ρυθμίσει λειτουργικότερα το κυβερνητικό ζήτημα, θεώρησε, ότι όσο θα διαρκούσε ο πόλεμος και το ελληνικό ζήτημα θα παρέμενε ανοιχτό από διπλωματική άποψη, έπρεπε να υπάρξει ένα κυβερνητικό σύστημα που να του παρέχει αποφασιστικές αρμοδιότητες χωρίς ανασταλτικές δεσμεύσεις από άλλα κρατικά όργανα. Τη θέση του αυτή την ενίσχυε και ο φόβος της αντίδρασης που περίμενε ότι θα συναντούσε από τους πλούσιους κοτζαμπάσηδες του Μοριά και τους μεγάλους καραβοκύρηδες της Ύδρας, των οποίων τα συμφέροντα θα θίγονταν από τα οικονομικά και κοινωνικά μέτρα του. Έξαλλου ο Καποδίστριας είχε τη γνώμη ότι ο ελληνικός λαός ήταν ακόμη πολιτικά ανώριμος και ότι το δημοκρατικό Σύνταγμα της Τροιζήνας δεν ήταν το κατάλληλο για την επίλυση των προβλημάτων του. […]

Κάτω από αυτές τις συνθήκες η υπάρχουσα τότε Βουλή εξαναγκάστηκε, έπειτα από εισήγηση του Κυβερνήτη, να προβεί στην αναστολή της ισχύος, στην ουσία δε στην κατάλυση του Συντάγματος. […] Έξαλλου, με το ίδιο ψήφισμα, της 18ης Ιανουαρίου, συνεστήθη προσωρινό πολίτευμα και ιδρύθηκε πλησίον του Κυβερνήτη ένα συμβούλιο που ονομάστηκε "Πανελλήνιον", το όποιο όμως είχε συμβουλευτικές μόνο αρμοδιότητες. Κατ' αυτόν τον τρόπο όλες οι εξουσίες συγκεντρώθηκαν στα χέρια του Κυβερνήτη…»

«Εξάλλου, ένα από τα γενναιότερα μέτρα της δημοσιονομικής πολιτικής του υπήρξε η ίδρυση, στις 2 Φεβρουαρίου 1828, της Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας. Με το πρώτο αυτό πιστωτικό ίδρυμα της χώρας ο Καποδίστριας επιδίωξε την άμεση κινητοποίηση των κεφαλαίων του εσωτερικού, ένα είδος δηλαδή εσωτερικού δανεισμού με τόκο 8% και την προσέλκυση, με τη μορφή καταθέσεων, κεφαλαίων Ελλήνων και ξένων από το εξωτερικό. Τα δημόσια έσοδα, παράλληλα, χάρη στην παγίωση της εσωτερικής ασφαλείας αυξήθηκαν ικανοποιητικά, χωρίς να παραστεί ανάγκη μεταβολής του φορολογικού συστήματος της δεκάτης ή επιβολής νέων φόρων. […]

Ιδιαίτερο ζήλο έδειξε ο Καποδίστριας και για την ανάπτυξη της γεωργίας. Επιδίωξε τότε και πέτυχε ως ένα σημείο την εισαγωγή και διάδοση νέων γεωργικών προϊόντων και καλλιεργητικών μεθόδων, τη χρήση βελτιωμένων εργαλείων, την επαγγελματική μόρφωση των γεωργών, την αποστολή γεωπόνων στην ύπαιθρο παράλληλα, με διάφορους συνδυασμούς, κατόρθωσε να υπάρξει και μεγάλη δραστηριότητα στον τομέα της ανοικοδόμησης. Τότε ανεγέρθησαν πολλά δημόσια κτίρια (σχολεία, νοσοκομεία, στρατώνες), έγιναν μικρά έργα λιμενικά και οδοποιίας, ανοικοδομήθηκαν κατεστραμμένες πόλεις, όπως το Μεσολόγγι, η Τρίπολη, το Γαλαξίδι, εποικίστηκαν γεωργικά πρόσφυγες στις περιοχές Αργούς, Ναυπλίου και Κορίνθου, και ανετέθη σε ειδικούς μηχανικούς η επεξεργασία σχεδίων για την ανοικοδόμηση ή την ίδρυση νέων πόλεων. Επίσης, το εμπόριο, εσωτερικό και εξωτερικό, γνώρισε κατά την ίδια περίοδο ραγδαία ανάπτυξη, ενώ ο Καποδίστριας έδειξε ενδιαφέρον ακόμη και για την δυνατότητα εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου της χώρας. Τέλος, και για να εξυπηρετηθούν οι συναλλαγές, αλλά κυρίως για εθνικούς λόγους, ο Κυβερνήτης προχώρησε στην κοπή εθνικού νομίσματος, που πρωτοκυκλοφόρησε την 1η Οκτωβρίου 1829.»

«Δυο άλλοι τομείς που απασχόλησαν ιδιαίτερα τη δραστηριότητα του Κυβερνήτη υπήρξαν η Δικαιοσύνη και η Παιδεία. Η κατάσταση στον τομέα της Δικαιοσύνης ήταν κυριολεκτικά αξιοθρήνητη. Τα μόνα δικαστήρια που λειτουργούσαν ουσιαστικά ήταν το Εμποροδικείο (Εμπορικόν Κριτήριον) της Σύρου και το Δικαστήριο "Λειών" στο Ναύπλιο. Ταχύτατα ανέθεσε το έργο της αναδιοργάνωσης της Δικαιοσύνης σε μια ομάδα νομομαθών […]. Έτσι συντάχτηκε και εκδόθηκε, το Δεκέμβριο του 1828, το ψήφισμα Περί Διοργανισμού των Δικαστηρίων, που, παρά τις ατέλειές του, αντιμετώπιζε για πρώτη φορά υπεύθυνα το νομοθετικό πρόβλημα […]. Και προς την κατεύθυνση της οργάνωσης της Παιδείας, η κυβερνητική προσπάθεια υπήρξε ουσιαστική. Μέσα σε δύο μόλις χρόνια η Αίγινα μεταβλήθηκε σε μια πραγματική σχολειούπολη. Τον Απρίλιο του 1830 υπήρχαν στο νησί περίπου 1082 μαθητές και σπουδαστές. Αλλά και σ' ολόκληρη τη χώρα, γενικότερα, είχε ξεκινήσει η ανόρθωση της Παιδείας. Στις αρχές του 1831 λειτουργούσαν ήδη 121 επίσημα κρατικά αλληλοδιδακτικά και ελληνικά σχολεία με 10.000 μαθητές. Άλλα 5.000 παιδιά διδάσκονταν από "ελεύθερους" δασκάλους, γιατί δεν είχαν κτιστεί ακόμη τα σχολικά κτίρια. Λειτουργούσαν επίσης και 11 κυβερνητικά εκπαιδευτικά καταστήματα, ιδρύματα δηλαδή που συντηρούνταν αποκλειστικά από την κυβέρνηση, ενώ στην Τίρυνθα ιδρύθηκε, μαζί με μια μικρή γεωργική Σχολή, το "Πρότυπον Αγροκήπιον", με την οικονομική αρωγή του Εϋνάρδου.»

«Η δημόσια εκπαίδευσις δεν είναι δυνατόν να κατασκευασθή όσον ταχέως και αι χρείαι το απαιτούσι και ημείς το επιθυμούμεν. Διά τα σχολεία χρειάζονται οικήματα. Εγώ δε φθάσας ενταύθα εύρηκα μόνον καλύβας όπου εσκεπάζοντο πλήθος οικογενειών πειναλέων. Από του Ιανουαρίου όμως τούτου του έτους υπάρχει εν Αιγίνη το τε ορφανοτροφείον, περιέχον περί τα 500 παιδία, και παρ’ αυτό εν τυπικόν σχολείον αρχόμενον ήδη του έργου. Συνεστήθησαν δε και πολλά αλληλοδιδακτικά σχολεία, και ήδη περί τα 6.000 πτωχά παιδία αναγιγνώσκουσι, γράφουσι και αριθμούσι. Θέλω δε οικοδομήσει και άλλα τυπικά σχολεία, όταν λάβω τρόπους, και νυν καταγίνομαι εις την συλλογήν των περί τούτο αναγκαίων χρημάτων».

«Ύστερα από πολύχρονους αιματηρούς αγώνες η Ελλάδα κέρδισε την ανεξαρτησία της, κάτω από την επιφύλαξη όμως της συγκρότησης της πολιτικής εξουσίας με τη μέριμνα και την ευθύνη των μεγάλων Δυνάμεων. Αποκτώντας επίσημα την ανεξαρτησία της, με το πρώτο πρωτόκολλο της 3ης Φεβρουαρίου 1830, επλήγη ταυτόχρονα με μείωση των ορίων της, τα οποία διαρρυθμίστηκαν με βάση τα συμφέροντα της κάθε μιας από τις τρεις Δυνάμεις.

Σύμφωνα με το πρώτο άρθρο του υπ. αριθμ. 1 πρωτοκόλλου: "η Ελλάς θέλει σχηματίσει εν Κράτος ανεξάρτητον" και θέλει χαίρει όλα τα δίκαια πολιτικά, διοικητικά και εμπορικά […]. Με το άρθρο 3 καθοριζόταν η πολιτειακή μορφή του νέου κράτους: οι τρεις Δυνάμεις κράτησαν το αποκλειστικό δικαίωμα του καθορισμού του πολιτεύματος της Ελλάδας και ως προς τη μορφή και ως προς το πρόσωπο του ηγεμόνα, αγνοώντας τη γνώμη του ελληνικού λαού: "Η Ελληνική Κυβέρνησις θέλει είναι μοναρχική και κληρονομική κατά τάξιν πρωτοτοκίας, θέλει εμπιστευθή εις ένα ηγεμόνα, όστις δεν θέλει είναι δυνατόν να εκλεχθή μεταξύ των οικογενειών των βασιλευουσών εις τας Επικρατείας, τας υπογραψάσας την συνθήκην της 6ης Ιουλίου 1827, και θέλει φέρει τον τίτλον Ηγεμών Κυριάρχης».