Εξώφυλλο

Αριάδνη

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας

της Δήμητρας Μήττα

Επίθετα του θεού

    Τα επίθετα με τα οποία λατρευόταν ο θεός φανερώνουν τις ιδιότητες και τις αρμοδιότητές του:

     

    • Αγυιεύς = προστάτης θυρών
    • Ακερσεκόμης = ο έχων την κόμην μη κεκαρμένην, αεί νέος, εξού και Κουροτρόφος (προστάτης της νεότητας). Πράγματι, ο θεός σπάνια εμφανίζεται γενειοφόρος.
    • Άναξ και αρχηγέτης· γενέτωρ· επικούριος.
    • Δελφίνιος ή Δελφίδιος. Η σχέση του θεού με τη θάλασσα είναι έμμεση λόγω και του τόπου γέννησής του, τον οποίο οι πιστοί του προσεγγίζουν μόνο δια θαλάσσης. Η εμφάνιση των δελφινιών ήταν μια έμμεση επιδοκιμασία του θεού για το προσκυνηματικό τους ταξίδι. Ο ίδιος, με τη μορφή δελφινιού, θα οδηγήσει τους Κρήτες στην περιοχή της Κρίσας, για να γίνουν οι πρώτοι ιερείς των Δελφών.
    • Αργυρότοξος, Τοξοφόρος, Έκατος, Εκατηβόλος, Εκηβόλος, Εκατηβελέτας, Εκάεργος (από το ἑκάς = μακράν). Ως τοξοφόρος και εκηβόλος ο θεός εμφανίζεται στην αρχή της Ιλιάδας (Α 43-53).
    • Καρτερός (=γενναίος), λόγω της σχέσης του με τον πόλεμο
    • Λοίμιος (=αυτός που προκαλεί λοιμούς), Ιατρός, Παιάων (Γραμμική Β'), Ακέστωρ και Ακέσιος (= θεραπευτής), Αλεξίκακος, Αποτρόπαιος.
    • Μουσαγέτας ή Μουσηγέτης, Νυμφηγέτης, Εύυμνος, Κιθαρωδός, Ιηπαιήων (< παιάν), λόγω της σχέσης του με τη μουσική, τις Μούσες και τις Νύμφες.
    • Τα επίθετα Αιγλήτης, Λύκιος, Λυκηγένης, Λυκοκτόνος, Ήλιος, Φαναίος, Χρυσάωρ είναι συνδεδεμένα με το φως και το χρώμα του ήλιου.
    • Φοίβος (= καθαρός, ιερός) από την αδελφή της Θέμιδας Φοίβη, Θούριος από τη μάνα του Χαίρωνα Θουρώ, Πύθιος από το φίδι Πύθωνα Τελφούσιος, από τη νύμφη Τέλφουσα και το όρος Τελφούσιο, κοντά στην Κωπαΐδα, όπου ο Απόλλωνας θα ίδρυε το ιερό του εκτοπίζοντας τη νύμφη, αν εκείνη με πονηριά δεν τον κατηύθυνε προς την Κρίσα, στον Παρνασσό· ο θεός την εκδικήθηκε παραχώνοντας τα νερά της. Και τα τρία τελευταία επίθετα συνδέονται με τους αγώνες του να επικρατήσει στο ιερό των Δελφών.
    • Τα επίθετα Σμινθεύς (προστάτης της γεωργίας), Νόμιος (προστάτης βοσκών και κοπαδιών), Παρνόπιος (αυτός που διώχνει τις ακρίδες) Αγραίος (προστάτης των κυνηγών) είναι συνδεδεμένα με την κανονικότητα των αγροτικών εργασιών, όπως αυτή καθορίζεται από την κίνηση του ήλιου και την εποχή και συνδέουν τον θεό με τη γη και τις καλλιέργειες.
    • Λεσχηνόριος για την προστασία που παρείχε στις συνελεύσεις στις λέσχες.
    • Δήλιος, από τον τόπο της καταγωγής του, Κύνθιος και Κυνθογενής (από το όρος Κύνθος της Δήλου).
    • Διδυμαίος, γιατί είναι δίδυμος με την Άρτεμη.
    • Κλάριος από το μαντείο του στην Κλάρο, Ακραιφιαίος από τη βοιωτική πόλη Ακραιφία, όπου λατρευόταν.
    • Μαντικός και αφήτωρ, ιατρομάντις, λοξίας, γιατί έδινε λοξούς χρησμούς, δηλαδή αμφίσημους.

    Τα επίθετα γενικά του θεού έχουν σχέση με τις ηλιακές ιδιότητές του, τη μουσική, την πολεμική τέχνη, και κατά συνέπεια και τις θεραπευτικές του ιδιότητες, τους αγώνες του μέχρι να κυριαρχήσει σε έναν τόπο.