12.4. Κλασικισμός - ελληνική αναβίωση

Η έννοια του κλασικού στο λεξικό The Oxford English Dictionary διατυπώνεται ως εξής: «Κλασικός είναι ο όρος για υψηλά επιτεύγματα, αναγνωρισμένη υπεροχή, το μέτρο για την τέλεια ομορφιά. Η κλασική μουσική έχει καθαρότητα, κανονικότητα και καθορισμένες φόρμες. Οι Έλληνες και Λατίνοι συγγραφείς είναι κλασικοί και όλη η ελληνική και ρωμαϊκή τέχνη της Αρχαιότητας ονομάζεται κλασική. Κλασικό γλυπτό είναι αυτό που έχει τέλειο νατουραλισμό και τέλεια εκτέλεση, όπως ο Απόλλων του Belvedere.» Στην Αγγλία ο όρος classics σήμαινε καταρχήν τα αριστουργήματα της ελληνικής και λατινικής φιλολογίας. Στην τέχνη ο κλασικισμός σημαίνει κλασικές αξίες που ίσχυαν και θα ισχύουν και στις επόμενες γενιές. Οι ιδέες των Βίνκελμαν, Λέσιγκ, Σλέγκελ είναι μέρος της ευρωπαϊκής ιστορίας. Επηρεάζουν το θέατρο, την όπερα, τη μουσική. Ο Μπετόβεν θαυμάζει τον Όμηρο, τους ήρωες και ως ένα σημείο τον Ναπολέοντα. Στις εισαγωγές του Προμηθέας και Κοριολανός προσπαθεί να μεταδώσει το ηρωικό πνεύμα της Αρχαιότητας, καθώς και τη βαθιά αίσθηση της κλασικής ισορροπίας και φόρμας που μοιράζεται με τους Γκέτε και Σίλερ. Ο Κερουμπίνι το 1797 θα αξιοποιήσει στην όπερα Μήδεια το δραματικό χρώμα της αρχαίας τραγωδίας (εικ. 427).

Ο κλασικισμός στις εικαστικές τέχνες, όπως και στην αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα, στηρίζεται στη μίμηση της Αρχαιότητας και στην παραδοχή ενός συστήματος αξιών που αποδίδονται στους αρχαίους. Είναι η προγραμματική αναφορά σε έργα και μορφές της ελληνορωμαϊκής Αρχαιότητας, η δημιουργική σύνθεση με εργαλείο αρχετυπικές μορφές του παρελθόντος. Χαρακτηριστικά αυτής της τέχνης είναι η ακρίβεια στον σχεδιασμό, η καθαρότητα της σύνθεσης, των περιγραμμάτων, η συμμετρία, η χρωματική λιτότητα (η Αρχαιότητα είναι ακόμη για την Ευρώπη ένας κόσμος λευκών, μαρμάρινων γλυπτών), η εξιδανίκευση των μορφών. Κλασικά θέματα, αλλά και χρήση αρχαίων προτύπων στη γλυπτική και στη ζωγραφική διατηρούν ανοιχτή την επικοινωνία με τον αρχαίο κλασικό κόσμο. Η ευρωπαϊκή πλαστική καθορίζεται από τα ελγίνεια —τα βρίσκουν ορθολογικά (rational). Στις αρχές του 19ου αιώνα παραληρούν για τον Παρθενώνα· κατά τον Φούσλι μάλιστα: «The Greeks were gods!» "Όι Έλληνες ήταν θεοί".