Εξώφυλλο

Ανθολογίες

Ανθολογία Αρχαϊκής Λυρικής Ποίησης

Επιμ. Σωτήρης Τσέλικας

ΤΥΡΤΑΙΟΣ

απ. 12 West

οὔτ᾽ ἂν μνησαίμην οὔτ᾽ ἐν λόγωι ἄνδρα τιθείην
οὔτε ποδῶν ἀρετῆς οὔτε παλαιμοσύνης,
οὐδ᾽ εἰ Κυκλώπων μὲν ἔχοι μέγεθός τε βίην τε,
νικώιη δὲ θέων Θρηΐκιον Βορέην,
5 οὐδ᾽ εἰ Τιθωνοῖο φυὴν χαριέστερος εἴη,
πλουτοίη δὲ Μίδεω καὶ Κινύρεω μάλιον,
οὐδ᾽ εἰ Τανταλίδεω Πέλοπος βασιλεύτερος εἴη,
γλῶσσαν δ᾽ Ἀδρήστου μειλιχόγηρυν ἔχοι,
οὐδ᾽ εἰ πᾶσαν ἔχοι δόξαν πλὴν θούριδος ἀλκῆς·
10 οὐ γὰρ ἀνὴρ ἀγαθὸς γίνεται ἐν πολέμωι
εἰ μὴ τετλαίη μὲν ὁρῶν φόνον αἱματόεντα,
καὶ δηίων ὀρέγοιτ᾽ ἐγγύθεν ἱστάμενος.
ἥδ᾽ ἀρετή, τόδ᾽ ἄεθλον ἐν ἀνθρώποισιν ἄριστον
κάλλιστόν τε φέρειν γίνεται ἀνδρὶ νέωι.
15 ξυνὸν δ᾽ ἐσθλὸν τοῦτο πόληΐ τε παντί τε δήμωι,
ὅστις ἀνὴρ διαβὰς ἐν προμάχοισι μένηι
νωλεμέως, αἰσχρῆς δὲ φυγῆς ἐπὶ πάγχυ λάθηται,
ψυχὴν καὶ θυμὸν τλήμονα παρθέμενος,
θαρσύνηι δ᾽ ἔπεσιν τὸν πλησίον ἄνδρα παρεστώς·
20 οὗτος ἀνὴρ ἀγαθὸς γίνεται ἐν πολέμωι.
αἶψα δὲ δυσμενέων ἀνδρῶν ἔτρεψε φάλαγγας
τρηχείας· σπουδῆι δ᾽ ἔσχεθε κῦμα μάχης,
αὐτὸς δ᾽ ἐν προμάχοισι πεσὼν φίλον ὤλεσε θυμόν,
ἄστυ τε καὶ λαοὺς καὶ πατέρ᾽ εὐκλεΐσας,
25 πολλὰ διὰ στέρνοιο καὶ ἀσπίδος ὀμφαλοέσσης
καὶ διὰ θώρηκος πρόσθεν ἐληλάμενος.
τὸν δ᾽ ὀλοφύρονται μὲν ὁμῶς νέοι ἠδὲ γέροντες,
ἀργαλέωι δὲ πόθωι πᾶσα κέκηδε πόλις,
καὶ τύμβος καὶ παῖδες ἐν ἀνθρώποις ἀρίσημοι
30 καὶ παίδων παῖδες καὶ γένος ἐξοπίσω·
οὐδέ ποτε κλέος ἐσθλὸν ἀπόλλυται οὐδ᾽ ὄνομ᾽ αὐτοῦ,
ἀλλ᾽ ὑπὸ γῆς περ ἐὼν γίνεται ἀθάνατος,
ὅντιν᾽ ἀριστεύοντα μένοντά τε μαρνάμενόν τε
γῆς πέρι καὶ παίδων θοῦρος Ἄρης ὀλέσηι.
35 εἰ δὲ φύγηι μὲν κῆρα τανηλεγέος θανάτοιο,
νικήσας δ᾽ αἰχμῆς ἀγλαὸν εὖχος ἕληι,
πάντες μιν τιμῶσιν, ὁμῶς νέοι ἠδὲ παλαιοί,
πολλὰ δὲ τερπνὰ παθὼν ἔρχεται εἰς Ἀΐδην,
γηράσκων δ᾽ ἀστοῖσι μεταπρέπει, οὐδέ τις αὐτὸν
40 βλάπτειν οὔτ᾽ αἰδοῦς οὔτε δίκης ἐθέλει,
πάντες δ᾽ ἐν θώκοισιν ὁμῶς νέοι οἵ τε κατ᾽ αὐτὸν
εἴκουσ᾽ ἐκ χώρης οἵ τε παλαιότεροι.
ταύτης νῦν τις ἀνὴρ ἀρετῆς εἰς ἄκρον ἱκέσθαι
πειράσθω θυμῶι μὴ μεθιεὶς πολέμου.

Δε λογαριάζω ουδέ ψηφώ κανένα των ανθρώπων

εγώ για τάχος των ποδιών ή δυναμοχεριά,

κι αν έχει την κορμοστασιά και την γροθιά Κυκλώπων

μα κι αν νικάει στο τρέξιμο της Θράκης τον Βοριά,

κι αν έχει από τον Τιθωνό πιότερα τούτος κάλλη, 5

κι από τον Μίδα τον πολύ πιο πλούσιος αν γενεί,

και αν ξεπερνάει τον Πέλοπα στην αρχοντιά την άλλη

και αν έχει την γλυκόλαλη τ᾽ Αδράστου την φωνή,

κι αν έχει πάσα χάρη του, χωρίς λεβεντιά να ᾽χει!

γιατ᾽ άνδρας τούτος δέν ειναι —του κάκου — αν δεν μπορεί 10

τους ματωμένους σκοτωμούς να βλέπει μες στην μάχη

και στον εχθρό όλο πιο κοντά να πάει και να βαρεί.

Νά, τούτη είν᾽ παλικαριά, τ᾽ ατίμητο στεφάνι,

π᾽ αξίζει πρώτα να φορεί στον κόσμο κάθε νιος

γιατί και της πατρίδος του και όλων καλό θα κάνει 15

σαν προσπερνά από τες γραμμές και μπαίνει ομπρός ομπρός

και ντροπιασμένο τι θα πει φευγιό μηδέ το ξέρει

και όλη του βάλει την ψυχήν εκεί και τον θυμό

και δίνει του συντρόφου του θάρρος πολύ και χέρι,

αυτός είναι στον πόλεμον ο άντρας που τιμώ! 20

Των αντιμάχων γρήγορα τους λόγους θα σκορπίσει,

αυτός της μάχης σταματά το κύμα, την ορμή.

Και πάλι όποιος ανάμεσα στους πρώτους ξεψυχήσει,

καμάρι της πατρίδας του και των γονιών τιμή,

με κάμποσες λαβωματιές στα στήθη τα πανώρια 25

ή με πληγές στη μέση του μπροστά —μόνο μπροστά!—

τούτον μαζί μοιρολογούν και γέροντες κι αγόρια

και το χωριό του αλάκερο τη θλίψη του βαστά

και ο τάφος του πασίγνωστος, καθώς και τα παιδιά του

και των παιδιών του τα παιδιά και όλη η γενιά μαζί 30

κι η δόξα δεν ξεγράφεται ποτές ή τ᾽ όνομά του

και μες στο χώμα γίνεται αθάνατος και ζει

εκείνος που σαν πολεμά και μάχεται και στέκει,

για την πατρίδα, τα παιδιά σαν άνδρας σκοτωθεί!

Ει δε γλυτώσει το βαρύ του χάρου το πελέκι 35

και πάρει νίκης ζηλευτής τιμή με το σπαθί,

χαρά του! Όλοι τον παινούν, ίδια και νιοι και γέροι

και με πολλά φθάνει καλά την ώρα της θανής.

Όσο γερνάει και πιο πολύ ο κόσμος τονε ξέρει

κανένας δεν τον αδικεί, δεν τον φθονάει κανείς, 40

καθένας προσηκώνεται να του παραχωρήσει

την πρώτη θέσην, ως κι οι πιο παλαιοί και διαλεχτοί.

Το λοιπόν τούτη την τιμή ν᾽ αξιωθεί ας πασχίσει

κάθ᾽ άνδρας, κι από πόλεμο ποτέ μην τραβηχτεί.