Ιάκωβος Καμπανέλλης

Ο Δείπνος

(αποσπάσματα)

Και το έργο αυτό γράφτηκε για να παίζεται —χωρίς σκηνικά και ενδυμασίες εποχής— σε μορφή πρόβας. Ωστόσο το τραπέζι πρέπει να είναι στρωμένο όπως σε μια παράσταση. Τραπεζομάντιλο, σκεύη, κρασί, ψωμί κ.λπ. πρέπει όλα να είναι υπαρκτά, έντονα υπαρκτά.

Ο υποτιθέμενος χρόνος είναι μερικά χρόνια μετά από το θάνατο της ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑΣ και του ΑΙΓΙΣΘΟΥ (που έπεται του θανάτου του ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑ και της ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ). Ο ΟΡΕΣΤΗΣ έχει ήδη κριθεί στην Αθήνα, έχει πάρει την ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ απ’ τη χώρα των Ταύρων, έχουν επιστρέψει μαζί στο Άργος και συναντηθεί με την ΗΛΕΚΤΡΑ.

Ο υποτιθέμενος τόπος είναι (στο Άργος) ο ισόγειος χώρος στο (καλοστεκούμενο) αγροτικό σπίτι του ΦΟΛΟΥ. Στη μέση του χώρου ένα μακρύ τραπέζι για πολλούς, στρωμένο για φαγητό. (Πιατέλες, καράφες, ποτήρια, κ.λπ.)

Ο ήχος μιας ψαλμωδίας έρχεται απ’ έξω κι από κάπως μακριά. Μοιάζει με το ισοκράτημα της βυζαντινής μουσικής.

Η ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ μπαίνει, παρατηρεί με προσοχή το χώρο, το στρωμένο τραπέζι. Ταυτόχρονα σχεδόν εμφανίζονται στα βάθη της σκηνής η ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ, η ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ, ο ΑΙΓΙΣΘΟΣ, ο ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ... Οι τρεις πρώτοι κοιτάζουν την ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ, ο ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ σαν να το αποφεύγει. Η ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ πάει δυο τρία βήματα προς το μέρος της κόρης της...

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ

...Ιφιγένεια...! Ιφιγένεια...! στάσου μια στιγμή, γύρισε το πρόσωπό σου να σε δω...!

(Φυσικά η ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ δεν αντιλαμβάνεται τίποτα.)

... την πρώτη ώρα δυσκολεύτηκα να σε γνωρίσω...! αν δεν σ’ έβλεπα μαζί με την Ηλέκτρα και τον Ορέστη θα ρώταγα ποιά είσαι...! τί φοβερό που θα ήταν, να μη γνωρίσω την κόρη μου και να ρωτάω ποιά είναι...!

(Η ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ αρχίζει να κάνει, πολύ αργά, το γύρο του τραπεζιού κοιτάζοντας με προσοχή τα φαγητά και τα σκεύη.)

...μεγάλωσε κι η Ιφιγένεια... έχει κιόλας γκρίζες τρίχες στο πλάι... με το που έλειπε τόσα χρόνια δε σκέφτηκα πως ο καιρός περνά και για την Ιφιγένεια... όλα μου τα παιδιά ήταν το ένα καλύτερο από τ’ άλλο, αλλά ετούτη ήταν το πιο αθώο, το πιο απονήρευτο...! ανησυχούσα με σένα, Ιφιγένεια... μόνο να παίζεις ήθελες, να σου λέω αστεία να γελάς κι έλεγα «Θεέ μου, πώς θα βγει στη ζωή αυτό το παιδί, με τόση αθωότητα;!» ευτυχώς όμως είχα κάνει λάθος... εσύ και με του βάρβαρους τα ’βγαλες πέρα, και γύρισες και δείχνεις πιο καλά απ’ όλους...! ε, Ιφιγένεια...;

ΑΙΓΙΣΘΟΣ

...δε σε ακούει, μην το ξεχνάς...

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ

...γιατί, Θεέ μου; είμαστε τόσο κοντά...!

ΑΙΓΙΣΘΟΣ

...δεν είμαστε...

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ

...αν απλώσω το χέρι μου, θα την αγγίζω...!

ΑΙΓΙΣΘΟΣ

...ακόμα κι αν την αγκαλιάσεις, δε θα καταλάβει τίποτα...

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ

...μόνο μια στιγμή, όσο χρειάζεται να νιώσει ότ’ είμαι δω και τη βλέπω...!

ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ

...εσύ τουλάχιστον μπορείς και τους βλέπεις...

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ

...μη με ζηλεύεις, Κασσάνδρα, αυτό είν’ ακόμα πιο μεγάλο μαρτύριο...

ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ

...σκέψου να μην είχες ούτε αυτό...

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ

...με μισείς, Κασσάνδρα, κι είναι άδικο, τόσες φορές σου το εξήγησα... εγώ σε πόνεσα από την πρώτη μέρα που σε φέρανε στις Μυκήνες... άκουγα τα λυπητερά τρωαδίτικα τραγούδια σου και σκεφτόμουνα το δικό μου χαμένο παιδί, την Ιφιγένεια, και μου σπάραζ’ η καρδιά, και σ’ αγαπούσα... μ’ έκανες να νιώθω ότι είχα δίκιο που αποφάσισα να τον σκοτώσω...

[...]

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

... τί καλό βρήκε ποτέ από κει μέσα...; ακόμα και το γράμμα στον Ορέστη που ’γραψε η μητέρα μας...

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ

...το ’γραψα για να τον προλάβω!

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

... χίλιες φορές καλύτερα να μην το ’χε πιάσει στα χέρια του...!

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ

...και τί ανάμνηση θα σας άφηνα...;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

...το ’χει συνέχεια πάνω του, το κρύβει στο μαξιλάρι του...! πιο πολύ κι απ’ το φονικό τον τυραννά αυτό το γράμμα...!

ΦΟΛΟΣ

...κι όμως, αν το ’χε διαβάσει έστω και μια δυο ώρες πιο πριν...!

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

...τίποτα δε θα άλλαζε...!

ΦΟΛΟΣ

...γιατί...;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

...γιατί δε θα πίστευε τίποτα απ’ όσα θα διάβαζε...!

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ

...μα δεν του ’γραφα ψέματα...!

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

...δε θα πίστευε γιατί δε θα ’θελε να πιστέψει...! ούτε κι η Ηλέκτρα θα τον άφηνε να τα πιστέψει...!

ΦΟΛΟΣ

...κι όμως, από την ώρα που το διαβάσανε...!

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

...τότε πια δε διαβάσανε το γράμμα, αυτό που είχανε κάμει διαβάσανε...! κι αυτό συνεχίζουν να διαβάζουν... (κάποια σιωπή... κοιτάζει το τραπέζι) ...σκίζεται η καρδιά μου μαζί τους...! μακάρι να μην τους αγαπούσα τόσο πολύ...!

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ

... μην το λες αυτό, Ιφιγένεια... η οικογένεια είναι ό,τι πιο ωραίο και δυνατό στη ζωή...!

[...]

ΦΟΛΟΣ

...με το παραπάνω, Ιφιγένεια...! και άλλωστε γύρευα κι εγώ αυτήν την ευκαιρία γιατί μόνο σε σένα που είσαι αδερφή της μπορώ να τα πω όλα... και να εξομολογηθώ μάλιστα...! παρ’ όλο που την υποχρεώσανε σ’ ένα ψεύτικο γάμο μαζί μου, όχι μόνο δεν έδειξε να την πειράζει, αλλά έκανε σαν να είμαι ο άντρας που είχε διαλέξει...! και τη νύχτα άμα μείναμε οι δυο μας, μου είπε, «μπορεί να με ψευτοπαντρέψανε μαζί σου για να με βγάλουν απ’ τις Μυκήνες, αλλά δεν είμαι και υποχρεωμένη να κάνω ό,τι θέλουν αυτοί... αν με θέλεις και στ’ αλήθεια γυναίκα σου, εγώ το θέλω πιο πού από σένα...! έλα να τη χορτάσουμε αυτή τη νύχτα»...!

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

...(αφού συνειδητοποιήσει τί άκουσε)...κι εσύ...;

ΦΟΛΟΣ

...τρόμαξα...! κι επειδή το κατάλαβε, πήγε να το δικαιολογήσει «θέλω να κάμω ένα παιδί, μου λέει, μόνο άμα κάμω ένα παιδί, θα πάψουν να με νοιάζουν όλα τ’ άλλα»... δεν την πίστεψα βέβαια, ήτανε φανερό πως ήθελε να αντιστρέψει το διώξιμό της σε εκδίκηση! να ’χει να λέει πως την κοροϊδέψανε και πως ο δήθεν ψεύτικος γάμος της ήταν αληθινός...! να κάμει και παιδί μ’ ένα χωριάτη σαν εμένα για να δείχνει πόσο ταπεινώσανε την κόρη του Αγαμέμνονα...! δεν μπορεί να τα σχεδίασε έτσι...;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

...μπορεί...

ΦΟΛΟΣ

...ώσπου είδε κι αποείδε ότι αντέχω στον πειρασμό και το σταμάτησε... άρχισε από τότε να κοιμάται πλάι στο τζάκι, κι ενώ εγώ νόμιζα ότι κοιμόταν, εκείνη έφευγε κρυφά, τρύπωνε στις Μυκήνες, συναντούσε τους φίλους του πατέρα σου, καταστρώνανε τα σχέδιά τους... μου τη φέρανε δω για καλύτερα κι εγώ φάνηκα τόσο ανάξιος...! είμαι κι εγώ υπεύθυνος για όσα γίνανε, Ιφιγένεια, βαριά υπεύθυνος...!

[...]

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

...την παρακολουθούσες συνέχεια...;

ΗΛΕΚΤΡΑ

...συνέχεια ναι, όπου και να ’τανε, αρκεί να μπορούσα...

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

...μα εσύ ποτέ δεν την αγαπούσες, δεν την ήθελες...!

ΗΛΕΚΤΡΑ

...τότε...! τότε που νόμιζα έτσι...!

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

...για τότε λέω κι εγώ...

ΗΛΕΚΤΡΑ

...μα γι’ αυτό την παρακολουθούσα...! για να τη βλέπω στα κρυφά και να μην υπάρχει φόβος να μιλήσουμε, ή να με αγγίξει...! ήξερα ώρα με την ώρα πού είναι και τί κάνει χωρίς να το ξέρει εκείνη, κι ένιωθα ότι της κάνω μεγάλο κακό...!

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ

...το ήξερα, Ηλέκτρα... για σένα άφηνα την πόρτα μισάνοιχτη... ήθελα να με κοιτάζεις, αγάπη μου, ήτανε σαν να σε κοιτάζω κι εγώ...! και δε σου μιλούσα γιατί θα ’φευγες...! ενώ, έστω κι έτσι, δε σε είχα χάσει ολωσδιόλου...!

ΗΛΕΚΤΡΑ

...ήταν η μόνη μου χαρά...! και τί χαρά...!

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ

...και μένα, Ηλέκτρα...!

ΗΛΕΚΤΡΑ

...πόσο θα ’θελα να της πω ότι τώρα — αλλά πώς να με ακούσει...;

ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ

...σ’ ακούω, Ηλέκτρα...

ΗΛΕΚΤΡΑ

...τώρα λατρεύω ό,τι μισούσα τότε...! και τί καλά που έκανα να την παρακολουθώ κι έχω τόσα πολλά να της θυμάμαι και να τ’ αγαπώ...! αν είχα και το δαχτυλίδι της...! μου είχε πει πως θα μου το δώσει τη μέρα του γάμου μου... ξέρεις τί της απάντησα η κακούργα...; «ποτέ σε μένα το παλιοδαχτυλίδι σου!» ...αν βρεθεί, Ιφιγένεια, μπορώ να το κρατήσω...;

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

...μα βέβαια, Ηλέκτρα... και η πρώτη είσαι, και σου το ’χε τάξει...

[...]

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

...Ηλέκτρα, είσαι τόσο έξυπνη! οι έξυπνοι άνθρωποι αναρωτιούνται για όλα! εσύ δεν αναρωτήθηκες ποτέ μήπως η μητέρα μας δεν ήταν αυτή που νόμιζες και που μισούσες θανάσιμα...;! αφού, μάλιστα, έβλεπες όλ’ αυτά που λες...! και για τον πατέρα μας, που τον έκαμες είδωλό σου, πώς ήσουνα έτσι ακλόνητα βέβαιη πως ήταν αυτός που φανταζόσουνα...!;

ΗΛΕΚΤΡΑ

...τώρα μπορώ να σου πω ότι δεν ήμουνα για τίποτα βέβαιη...! και πως απ’ τον πατέρα μας δεν είχα να θυμηθώ τίποτα καλό...! με περιφρονούσε και με βασάνιζε...! έχω περάσει τα πιο πικρά παιδικά χρόνια που μπορεί να γίνουνε...! μόνο η μητέρα μας ξέρει πόσο έχω κλάψει...

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

...τότε γιατί έκαμες όσα έκαμες...;

ΗΛΕΚΤΡΑ

...για να μην είμαι η τιποτένια κι η παραπεταμένη μέσα στις Μυκήνες...

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

...και τί έφταιγε η μάνα μας...; εκείνον έπρεπε να μισήσεις, όχι εκείνην, και να ’σαι και με το μέρος της...!

ΗΛΕΚΤΡΑ

...μα ήταν κι εκείνη περιφρονημένη και παραπεταμένη...! Μυκήνες εσήμαινε μόνο ο μέγας και πολύς ο Αγαμέμνονας...! και μετά Ορέστης...! τη μάνα μας την είχε σαν δούλα, εμένα δε γύριζε να με δει, εσένα σε ξαπόστειλε...! να μη βουλιάξω ήθελα... αλλά βούλιαξα όσο πιο βαθιά πάει...

ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ

...μάρτυς μου ο θεός, δεν ήθελα ούτε θέλω κανένας να μισεί κανέναν... κι είναι και μάταιο τώρα πια να λέμε και να ξαναλέμε ποιός φταίει και ποιός δε φταίει... άσε που, όπως λένε, οι νεκροί δεδικαίωνται ό,τι ολέθριο και να ’χουν κάνει...! αλλά μη μου πείτε πως όλ’ αυτά δεν είναι η κληρονομική κι ανίατη αρρώστια μας...! [...]

Ιάκωβος Καμπανέλλης. 1994. Θέατρο. Τόμος ΣΤ΄: «Γράμμα στον Ορέστη», «Ο Δείπνος», «Πάροδος Θηβών», «Στη Χώρα Ίψεν», «Ο διάλογος», «Ποιος ήταν ο κύριος ...;», "Ο Κανείς και οι Κύκλωπες". Αθήνα: Κέδρος.